Galati & Titu

8/9/2019 Galati & Titu

1/87

L A C H Y U M H P Y A N L A I K A GALATI NI KAW SHAGUN DAT AI LAIKA & TITU KAW SHAGUN DAT AI LAIKA


2/87


LACHYUM HPYAN LAIKA

Galati Ni Kaw

Shagun Dat Ai Laika

&

Titu KawShagun Dat Ai Laika

Ka lajang ai,

Lahpai Awng Li{B.SC (Q), M.Div, D.Min, Ph.D}

Dip Shabra ai,

Hpaji Byeng-ya Sut Htingnu

Yuzana 100, Myitkyina.

10 October 2010.

NUMHTET GA

Ndai kasa Pawlu ka ai, Galati ni kaw shagun dat ai

laika hte, Titu kaw shagun dat ai laika gaw, Yesu Hkristuhpe tinang a hkye hkrang la ai Madu majaing re ngu nna,

tsep kawp kam sham la sai, shing n rai, hkap la ai lam hta

tang garai n du ai hpe mu chye shangun ai jam na (mirror)

shing n rai, shadawn ningren (yard stick) tai ya nga ai. Bai

nna ndai laika yan hpe atsaawm sha myit lawm ai hte, sharin

la yang, myit masin wenyi hpe mung, nra hkri hkraw htelaswi lasa yawng hpe dinghkren ginhka, jeyang ya lu ai (heart

searching) laika buk ni rai nna, langai hkrai a makam

masham hpe shangang shakang la shangun nga ai.

Galati ni kaw shagun dat ai laika gaw, nsin hte si ai

mung shingnip kata e dung shanu nga ai, nni nkri hte hpri

sumri e gyit hkang da hkrum nga ai kaw na, Yesu Hkristu a jaw e shanglawt ahkang hta agrin nga shangun ai hpe, myit

dum shangun nga ai. Bai nna, dai nsin a mayam tai ai kan

dang e bai n ahkang mat na matu, ahkying aten shagu majen

1 i


3/87


Numhtet Ga

Ga HpawGalati ni kaw shagun dat ai laika

1. Galati (Galatia)

2. Laika ka ai wa (the author)

3. Laika ka ai shara hte shaning (Date and

Place)

4. Laika ka ra wa ai lam (Occasiion)5. Laika a yaw shada ai lam (Purpose)

6. Malawm ni (Contents)

7. Ahkyak Ai Ga Lamyi Ni (Key Words)

8. Galati laika a Karai masa mungga

(Message)

9. Chyum ga ni hpe lachyum hpyan ai lam(commentary)

Daw Kaba 1

Daw Kaba 2

Daw Kaba 3

Daw Kaba 4

Daw Kaba 5Daw Kaba 6

10. Sharin la na lam ni

Titu kaw shagun dat ai laika

1. Titu a lam (Titus)

2. Laika ka ai wa (the author)

3. Laika ka ra wa ai mabyin (occasion)

4. Laika a yaw shada ai lam (purpose)

5. Malawm ni (contents)

6. Titu laika a Karai masa mungga (Message)

7. Chyum ga ni hpe Lachyum hpyan ai lam(Commentary)

- Daw Kaba 1

- Daw Kaba 2

- Daw Kaba 3

8. Sharin la na lam ni

- Lamu ga sum la- Madi shadaw ai laika ni (References)

- Rev. Dr. Dr. Lahpai Awng Li dip shabra

ai laika ni

ii iii

Page No.

4

8

9

9

1011

12

17

19

24

24

44

58

75

90

108

118

MALAWM NI Page No.

120

121

121

121

122

124

125

125

139

149

160

162163

165


4/87


5/87


ndai lam anhte hta n byin u ga. Madu Yesu zawn nat satan a

agung alau, wan pala hpe dai chyoi pra ai Karai Kasang a

hkrung ai mungga hte dang manga kau lu ai ni tai u ga, ndai

laika hpe hti hkaja ga , ngu htet shana dat nngai law.

Rev. Dr. Maji La Ja

Behtela Buga Hkalup Hpung

Myitkyina.GA HPAW

Shawng nnan Hpan wa sagya Karai Kasang a chyeju

hpe na chying shakawn nngai. Ngai hpe shangai chying hkai

let bau maka dat ai chyinghkai Nu (Sarama Kai Raw) yan

Wa (Hpt. Sara Awng Gam) hpe mung chyeju dum dik ai lam

ka masat da nngai. Numhtet ga ka ya ai Rev. Dr. Maji La Ja

hpe mung chye ju dum nngai.

Anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni, Karai Kasang a

chyeju hte Jinghpaw laika hku ka gale da ai chyum laika lu

la nna, dai hpe hti hka ja ai hte galu kaba wa saga ai. Rai tim

mung, Karai Kasang a mungga hpe grau grau chye na hkawn

hkrang wa lu na matu, Jinghpaw ga hku, chyum laika hpe

lachyum hpyan tawn ai laika ni grai naw taw nga ai lam mu

lu ai. Karai Kasang a mungga hpe hkrak tup jaw ang ailachyum hte chye na hkawn hkrang lu na matu, lachyum

hpyan ka da ai chyum lachyum hpyan laika ni law law anhte

hta ra nga ga ai. Hpa majaw nga yang, hpung masha ni a

makam masham hpe gaw gap ya ai hta, Chyoi pra ai Chyum

* 3 * * 4 *


6/87


7/87


Yehowa Karai Kasang a sharawng awng ai lam ni hpe grau

grau chye na la lu ai hte, Hkristu hta rawt jat galu kaba wa

ga ngu yaw shada let,

Lahpai Awng Li

GALATI NI KAW

SHAGUN DAT AI LAIKA

(Paul’s Letter to the Galatians)

Galati (Galatia) : Galati ngu ai shara gaw Roman Empire

a shawng na aten hta, Asia Minor kaw na awng dawm ahkaw

ahkang hte up hkang ai mungdaw ni gumhpawn da ai shara

re. Dai shara ni hpe, 3rd century B.C daram hta Roman

Empire a hkawhkam Augustus wa up hkang wu ai. Augustu

a npu du mat wa ai hpang gaw dai shara ni hpe, ginwang ni

law law garan masat nna up hkang wu ai.1 Dai majaw, Kasa

Pawlu a prat hta Roman Empire ni masat ai Galati gaw moi

na Galati ngu ai shara a dingdung daw, dingda daw na

Pisidia, sinpraw dingda daw na Lycaonia, sinna dingda daw

na Phrygia mung daw ni lawm ma ai.2

1 Merrill F. Unger, Unger’s Bible Dictionary (Chicago: Moody Press, 1987),

P.386.2 Don Fleming, Compiled., Bible Knowledge Dictionary (Brisbane: Bridgeway

Publications, 1990), P. 144.

* 7 * * 8 *


8/87


ni hpe tsun ai she re nga ma ai. Kasa Pawlu hte Barnaba

shawng ningnan lang na sasana hkrun lam hta sa du ai gaw

dingda daw de na mare ni she re ngu tsun ma ai (Kasa 13:13-

14:23). Yerusalem kongsi (Kasa 15) rai n hpawng shi yangsa du ai re. Galati 2:1-10 hta tsun ai lam ni gaw Kasa 11:27-

30 hta rawng ai lam ni hte maren sha re ngu sakse madun

ma ai. Dai hku kam ai ni gaw Galati laika hpe Suri mung na

Antioki mare e A.D 49 hta Kasa Pawlu ka nna, Yerusalem

kongsi de sa mat wa ai re ngu hkam la ma ai.3

Laika Ka Ra Wa Ai Lam (Occasion): Kasa Pawlu sasana

galaw ai a majaw, tara mai gan (sh) Yuda ni kaw na galai

shai wa ai hpung masha ni hpe, Yuda Hkristan sharin sara ni

gaw shut shai ai hku kasa Pawlu Galati hpung e nnga ai

aten hta sharin ya ma ai. Shanhte sharin achyin ai hta

(1) Tara maigan langai Hkristan tai mayu yang matu gadoi

ra ai; Yuda htung hkan ra ai, Yuda poi shingra ni galawra ai (1:6-9; 4:17-21;5:7-12; 6:12-13).

(2) Masha gaw Karai Kasang a man e ding hpring ai wa

tai na matu, Mawshe a jep ai tara ni hpe hkan sa shadik

shatup ra ai.

(3) Kasa Pawlu gaw Yesu a sape majing n re, kasa jet n

re; Masha ra hkan nna hkaw tsun chye ai wa she re(1:10ff), ngu sharin ma ai.

3. Pawlu gara hku nna Yesu a kasa byin tai wa ai lam

(1:11-24)

(1) Kasa Pawlu shi htawn tsun ai kabu gara shiga gaw Yesu

Hkristu hku nna Karai Kasang shadan shaleng dan aire lam (1:11-14)

(2) Bai hkrung rawt ai Yesu Hkristu she Kasa Pawlu shi

hpe kasa hku shaga la ai re. Dai gaw shinggyim masha

shabyin ai n rai. Yerusalem de mung galai shai ai hpang

masum ning daram na yang she shi sa ai lam. (1:15-24)

4. Pawlu hte kaga kasa ni a lam (2:1-10)

Kasa Pawlu shigaw jet ai kasa re ai lam hpe Yerusalem

na kasa ni myit hkrum ai hte masat la ma ai lam sang lang

da ai.

5. Pawlu Antioki mare e Petru hpe daru kau ai lam (2:11-14)

Kasa Petru Antioki mare de sa du wu ai. Shawng daw

de matu n gadoi ai ni hte rau lu rau sha rai wu ai. Rai tim,

hpang daw de Yuda sara ni hpe hkrit ai majaw tara maigan

kaw na Hkristan tai wa ai ni hte rau n lu sha mat sai. Dai

majaw Petru hpe Kasa Pawlu masha wuhpawng man hta

daru kau wu ai.

3 Merrill F. Unger, Unger’s Bible Dictionary (Chicago: Moody Press, 1987),

P.386.

* 13 * * 10 *


9/87


Dai zawn, shut shai ai hku sharin achyin ai lam ni hpe sharai

shading ya ra wa ai. Teng man ai Hkristan tai na matu jep ai

tara ni hpe hkan sa shadik shatup ra ai kun? (sh) n hkan

shadik shatup ra ai kun?; Hkristu hta asak hkrung na matungang kang ai npawt madung gaw hpa baw rai a ta? ngu ai

manghkang ni hpe asan sha ngu tsun sang lang dan ra wa ai.

Dai majaw Galati laika hpe ka ai rai nga ai

Laika A Yaw Shada Ai Lam (Purpose): Yuda Hkristan

sharin sara ni a sharin shut ai lam ni hpe bai sang lang danna matu ka ai re.

1) Kasa Pawlu shi hkum shi, Yesu Hkristu a chyeju hte

Karai Kasang kaw na daru magam ahkang aya lu ai

kasa re ai lam sang lang dan na matu,

2) Masha gaw Karai Kasang a man e ding hpring ai wa

ngu masat hkam la lu na matu (sh) hkye hkrang lahkrum lu na matu lam madung langai sha nga ai.

Dai gaw, jep ai tara shadik ai lam n rai; Yesu Hkristu

hpe kam sham ai lam re hpe sang lang dan na matu,

3) Shi htawn tsun ai mungga hta sha Galati mung na

hpung masha ni manoi nga na matu yaw shada let ka

dat ai laika rai nga ai.

Malawm Ni (Contents)

Galati laika a npawt daw hta, Kasa Pawlu gaw shi

hkum shi shinggyim masha a ahkang aya hte n rai; Karai

Kasang a ahkang aya hte tara maigan ni kaw kabu gara shigahkaw tsun na matu kasa aya hta san da hkrum ai, Yesu a

kasa majing re lam tsun sang lang dan wu ai. Dai hpang,

masha gaw jep ai tara hkan shadik ai hku nna n rai, kam

sham ai hku nna sha Karai Kasang a man e ding hpring ai

ngu sawn ya ai hkrum lu nga ai lam, madung dat sang lang

dan wu ai. Hpang jahtum daw hta gaw Hkristan arawn asamgaw Hkristu hpe hkye la madu hku kam sham ai a jaw e lu

la ai tsaw ra myit kaw na prut pru wa ai asi re lam shaleng

dan da nga ai.

1. Shakram ga (1:1-5)

2. Tengman ai kabu gara shiga gaw langai sha re ai

lam (1:6-10)

Galati mung na hpung masha ni hpe shut shai ai hku

sharin ai sara ni shang chyau lau ma ai. Dai majaw Kasa

Pawlu gaw teng man ai kabu gara shiga gaw langai sha re,

dai gaw shi htawn tsun ai mungga re ngu tsun sang lang dan

wu ai.

* 11 * * 12 *


10/87


6. Kam sham ai hte sha hkye hkrang la hkrum na lam

(2:15-21)

Kasa Pawlu shi kasa tai nga ai gaw masha a shatsam

ai hte, masha ni e sharin ya ai lam htawn tsun ai n rai; YesuHkrstu shadan dan ai hte lu la ai mungga re. Dai gaw tara

shadik ai lam n rai, kamsham ai hte sha hkye hkrang la ai

chyeju hkam la lu ai lam re ngu sang lang dan wu ai.

7. Jep ai tara hte makam masham hpe ginhka dan ai

lam (3:1-14)(1) Galati hpung masha ni hpe Kasa Pawlu tinang a

mahkrum madup hte kapyawn nna hkye hkrang la ai

lam gaw masha a magam bungli hte n rai; kam sham ai

hte sha lu la ai re lam (3:1-5)

(2) Abraham a kasi: Karai Kasang gaw shi a kam sham ai

myit a marang e ding hpring ai wa ngu masat ya ai lam(3:6-9)

(3) Jep ai tara gaw yubak hpe madi madun ai hta sha akyu

nga ai, rai tim, yubak mara kaw na n shalawt lu ai. Yesu

Hkristu hpe Kam sham ai lam she yubak kaw na shalawt

lu ai (3:10-14)

8. Jep ai tara hte Karai Kasang a ga shaka (3:15-20)(1) Karai Kasang gaw Abraham hte aru arat ni hpe

chyeju sali wunli jaw na ngu ga ndat tawn ai re. Dai Abraham

a aru arat ngu ai gaw, Hkristu hpe tsun ai rai nna, Hkristu

hta ga ndat dik wa sai re. Jep ai tara gaw Karai Kasang

14. Sadi jaw ai hte ga hpungdim (6:11-18)

(1) Jep ai tara hkan shatup ai ni gaw arawng mala madun

ai lam sha rai nga ai(6: 11-14)

(2) Hkristu hta matu gadoi hkam ai hte n hkam ai gaw hpan shai ai (6:15-16)

(3) Kasa Pawlu shi a nma hkang ni gaw shi htawn tsun ai

lam jaw nga ai hpe sakse hkam ya nga ai lam (6:17)

(4) Shakram shaman ga (6:18)

Ahkyak Ai Ga Lamyi Ni (Key Words):(1) Jep Ai Tara A Jahtum Gaw Si Ai Rai Nga Ai:

Shinggyim masha gaw tinang a marai n’gun atsam hte tara

shadik ai hku nna Karai Kasang a man e ding hpring ai wa

n tai lu ai. Jep ai tara gaw Yesu a wudang hta si hkam nna

bai hkrung rawt ai hpe kam sham ai ni yawng hkye hkrang

la hkrum ai ngu ai hpe ning hkap nga ai (2:19; 5:4). Mashahpe dagam dala npu e asak hkrung shangun ai (3:10-14)

hte Chyoi pra ai Wenyi hpe n jaw ya lu ai (3:2; 5:18). Jep ai

tara gaw shut hpyit ai yubak mara ni a masa lam hpe shapraw

dan na matu rai nna dai gaw, ga ndat da ai Abraham a aru

arat wa (Yesu) garai n du ai aten laman du hkra sha, grin

nga na matu rai nga ai. Kadai mung tara yawng hpe nlu

hkan ai, tara langai ngai hpe n shadik lu yang yawng hpe n

shadik lu ai hte bung sai majaw, dai gaw dagam dala hte

yubak a shabrai si ai kaw jahtum shangun nga ai.

* 17 * * 14 *


11/87


Abraham hte ga ndat tawn ngut ai hpang, shaning 430 ning

na ai hpang she byin pru wa ai re. Dai majaw Karai Kasang

a ga ndat gaw jep ai tara hta madung tai nga ai n rai (3:15-

18).(2) Jep ai tara gaw shut hpyit yubak mara ni a masa

lam hpe shapraw dan na matu, ga ndat da ai Abraham a aru

arat wa garai n du ai aten laman du hkra grin nga na matu

rai nga ai (3:19-20).

9. Jep ai tara a yaw shada ai lam (3:21-29)Jep ai tara gaw Karai Kasang a ga ndat ni hte nhtan

shai ai gaw n re. Anhte makam masham a marang e ding

hpring wa u ga, jep ai tara gaw sharin ai wa hku nna Hkristu

du sa ai aten du hkra anhte hpe sharin sara tai ya mani ai.

Rai tim tara yawng hpe n lu shadik ai majaw yawng gaw

yubak mara a n-gun atsam e ka-up kau ai hkrum nga ga ai.Dai majaw Yesu Hkristu hpe kam sham ai hta npawt nhpang

de da ai ga ndat hte seng ai chyeju sali wunli gaw kam sham

ai ni hkam la lu mu ga, Karai Kasang hpajang da sai. Dai

majaw, ya Yesu Hkristu du sai majaw, anhte sharin sara ngu

ai jep ai tara npu e n rai sai.

10. Galati hpung masha ni hpe kasa Pawlu hpyi nem ailam (4:1-31)

(1) Jep ai tara npu na shanglawt lu ai hte Karai Kasang a

kasha tai wa ai lam (4:1-7)

(2) Karai Kasang hpe chye sai majaw n teng n man ai hpara

ni a mayam n mai tai ai (4:8-11)

(3) Galati hpung masha ni hpe Kasa Pawlu tsang ai hte

hpyi nem ai lam (4:12-20)

(4) Hagara (Yuda nawku htung) hte Sara (Hkristan makam

masham) a ga shadawn (4:21-31)

11. Hkristu jaw ai shanglawt hpe manu shadan ra ai

lam (5::1-15)

(1) Matu gadoi ai kaw na shalawt dat ai lam (5:1-6)

(2) Myit ung ang hkra sharu shatsang ai ni hpe Karai Kasang

jeyang na (5:7-12)(3) Shanglawt hpe gara hku jai lang na (5:13-15)

12. Wenyi hte hkum shan a ra marin ai lam (5:16-26)

(1) Hkum shan a marin marit ai gaw, Wenyi a ra ai lam hte

nhtan shai nga ai (5:16-18).

(2) Hkum shan a bungli hte Wenyi a asi (5:19-24).

(3) Wenyi hta asak hkrung ai gaw Kaman lila granggumrawng nna shada da jahte tam ai shada manawn

masham ai lam n nga ai (5:25-26).

13. Shada da a lit hpe gun hpai shingtau hkat ra ai lam

(6:1-10)

(1) Shada shading sharai, shingtau hkat ra ai lam (6:1-6)

(2) Hkum shan hta gat hkai ai wa gaw si ai ngu ai hten

byak ai nsi naisi hpe dan la na ra ai; Wenyi ngu ai ga

hta gat hkai ai wa gaw htani htana asak ngu ai nsi naisi

dan la na ra ai (6:7-10)

* 15 * * 16 *


12/87


13/87


14/87


15/87


Kasang Abraham hpe jaw da ai ga n dat shaman chyeju hpe

hkam la lu ai ni tai wa ga ai re. Dai rai nna, Yuda ni mung,

Yesu Hkristu hpe kam sham ai ni Karai Kasang a Israela

amyu majing tai wa ai zawn; maigan masha ni mung YesuHkristu hpe kam sham ai ni yawng Karai Kasang a amyu tai

wa ai lam rai nga ai.

Dai lam ni hpe ginchyum nna, Kasa Pawlu gaw,

“nanhte gaw Wenyi e matsun ai hte maren hkan sa galaw

nga mu, hkum shan a marin marit ai hpe nanhte hkum shadik

nga myit” (5:16) {walk in the Spirit} ngu sharin ya ai re.Wenyi matsun ai hte maren asak hkrung let wenyi asi (the

fruit of the Spirit) ngu ai tsaw ra ai, kabu gara ai, ngwi pyaw

ai, myit galu kaba ai, matsan dum ai, mai kaja ai, shagrit

shanem ai hte tinang myit hpe hkang lu ai lam ni hte asak

hkrung ra ai ngu shadum sharin ai mungga rai nga ai (5:22-

23).

CHYUM GCHYUM GCHYUM GCHYUM GCHYUM GA NI HPEA NI HPEA NI HPEA NI HPEA NI HPE

LLLLLAAAAACHYUM HPYCHYUM HPYCHYUM HPYCHYUM HPYCHYUM HPYAN AI LAN AI LAN AI LAN AI LAN AI LAMAMAMAMAM

DAW KABA - 1

1 Masha kaw na n rai, masha a ahkang

majaw mung n re ai sha, Yesu Hkristu hte si

mat ai ni kaw na shi hpe sharawt la ai Kawa

Karai Kasang a ahkang majaw kasa rai nga

ai ngai Pawlu hte, 2 ngai hte rau nga ai hpu

nau ni nlang hte gaw, Galati mung na Hpung

ni kaw ga shana dat ga ai.

Daw kaji langai: Kasa (apostle) ngu ai gaw mungga

len shalai na matu shangun dat hkrum ai wa (a commissioned

messager)4 ngu ai lachyum re. Ga Shaka ningnan hta Kasangu ai ga gaw Yesu a sape 12 kaw na hpang nna, hpang daw

* 23 * * 24 *

4 Craig S. Keener, The IVP Bible Background Commentary (Downers Grove,

Illinois, InterVarsity Press, 1993), P.520.


16/87


17/87


18/87


ai lam rai nga ai. Amen ngu ai gaw, lahta e tsun ai (sh) n dau

shana lai wa sai lam ni gaw jaw ai , teng ai, kam ging ai lam

re ngu yin la ai (sh) hkap la ai shaloi lang ai ga re.

6 Hkristu a chyeju hta nanhte hpe shaga la

ai wa kaw na nde wa alawan hka wa nna,

kabu gara shiga kaga hpang de hkan nang

myit dai majaw, ngai a mau nga nngai.

Hkye hkrang la ai lam gaw, Karai Kasang jaw ya ailak san chyeju re. Yesu Hkristu hpe kam sham ai hte lu la

mai ai. Dai Karai Kasang lak san jaw ya ai chyeju hpe lu la

da nga ning len, jep ai tara a kang dang npu de bai nhtang

mat wa ai; tara shadik ai nawku htung de bai n htang mat

wa ai majaw Kasa Pawlu mau ai lam rai nga ai.

“Kabu gara shiga kaga” ngu ai gaw hkye

hkrang la hkrum na matu gaw Yesu Hkristu hpe kam sham

ai hte sha n ngut ai. Mawshe a jep ai tara ni hpe mung hkan

nang shadik shatup ra ai ngu ai lam re.

Kasa pawlu gaw Galati mung na hpung masha ni hpe

Yesu Hkristu hpe kam sham ai a marang e yubak mara raw

dat ya ai hkrum ai hte, hkye hkrang la ai chyeju hkam la lu

ai; ngarai hkrat na kaw na lawt lu ai; Karai Kasang a kashukasha ni tai wa lu ai ngu ai kabu gara shiga hpe hkaw tsun

dan ai re. Rai tim, Kasa Pawlu Galati mung hta n nga ai aten

hta, Yuda nawku htung hpe hkan ai ni gaw Mawshe a htung

shi dagam dala hkrum u ga, ngu nna shawng

e anhte tsun ga ai hte maren ya e bai naw

tsun nga nngai.

Kasa Pawlu hte kasa ni hkaw tsun dan ai kabu gara

shiga gaw, Yesu Hkristu hpe kam sham ai a marang e chyeju

hte sha shinggyim masha ni Karai Kasang kaw na hkye

hkrang la ai chye ju hkam la lu ai ngu ai rai nga ai. Dai kabu

gara shiga gaw, shinggyim masha ni a matu Karai Kasang

lak san jaw ya ai chyeju kum hpa re. Hkum tsup kup aiKarai Kasang a chyeju kum hpa re. Dai majaw, dai kabu

gara shiga hpe n hkum tsup ai ngu nna, galaw jat bang nna

(sh) shayawm nna hkaw tsun ai baw kadai mung n mai galaw

ai. Yesu Hkristu shatsam da ai kasa ni mung, sumsing lamu

na lamu kasa ni mung, jashai nna n mai hkaw tsun ai. Hkaw

tsun ai wa gaw, Karai Kasang jaw ya ai chyeju kum hpa hpe

ra rawng ai, n hkum tsup ai ngu tsun ai lam tai nga ai. Dai

zawn, Karai Kasang a daru magam hpung shingkang hpe n

gawn n sawn di ai ni hpe, Karai Kasang tara jeyang na re

ngu, kasa Pawlu kam sham ai majaw, dai ni ngarai hte

gingdan ai dagam dala hkrum u ga ngu tsun ai lam rai nga

ai.

* 33 * * 30 *


19/87


20/87


10 Kaning rai n me law, ning nga tsun ai gaw,

masha myi man pa na ngai ra nga nngai kun?

shing n rai Karai Kasang a myi man pa na

ngai ra nga nngai kun? Masha ra ai hku hkan nang na ngai tam nga nngai kun? Masha ra

ai hku ngai naw hkan nang nga yang gaw,

Hkristu a ali ama ngai rai na nngai n rai.

Yuda sharin sara ni gaw kasa Pawlu hpe, makam

masham hpe a hpa atang di ai (sh) tara mai gan ni a man hta

myi man lu hkra jep ai tara shadik ai kaw na lawt ra ai, tarashadik ai hku nna hkye hkrang la ai lam n lu la mai ai ngu,

hkaw tsun ai wa re ngu, mara shagun ma ai. La ma wa, kasa

Pawlu gaw, masha a tau madi shadaw ai, masha a man hta

myi man pa na lam tam yang gaw hparishe (sh) jep ai tara

hpe jahkik jahkam ai wa tai nga na sha re, Yesu Hkristu a ali

ama tai na n re.11

Masha a man e tinang a mying kajai gumhkawng na matu, masha ra ai lam tam shakut ai ( masha na

ra na hku hkan tsun shaga, masha a ra ai lam hku hkaw

tsun, sharin achyin) ai wa gaw Karai Kasang a myit hkrum

ra sharawng ai lam hpe n shabyin ya lu nga ai. Kasa Pawlu

shigaw, Karai Kasang a hpung shingkang, amying ningsang

a matu she Kabu Gara Shiga hpe hkaw tsun nga ai wa, Karai

ladat hte atsam htum hkra shakut lai wa sai wa re. Yuda

nawku htung hpe hkan shadik ai lam hta shi a rau ram

manang ni hta grau hkan shadik shatup ai hte, ji woi ji wa ni

a matsun maroi ga ni hpe grau madat mara hkan nang hkansa lai wa sai wa re. Yuda nawku htung tara ni hpe atsawm

sha chye ai Rabi sara re. Dai lam ni hpe nanhte Galati mung

na hpung masha ni na yu manit dai ngu, shi a Hkristan rai n

tai shi yang na arawn alai ni hpe hkai dan ai lam re.

15 Rai ti mung, dai Kasha a kabu gara shiga

hpe maigan amyu ni hpe hkaw tsun dan u ga, nye nu a hkritung nna pyi ngai hpe san

tawn da ai Karai Kasang gaw, 16 shi a chyeju

majaw ngai hpe shaga la nna, shi Kasha a

lam ngai hta shapraw dan na ra nga ai shaloi

jang, ngai hkum shan yan asai hpe bawng yu

nngai n rai.Dai daram, Yuda nawku htung tara ni hpe tsaw

ra ai hte hkan shadik shatup nna, Hkristan ni hpe zingri

zingrat ai wa hpe Hkristan tai wa hkra kadai shinggyim

masha mung n dang di ai re. Karai Kasang e sha Yesu Hkristu

a marang e galai shai wa shangun ai re ngu sakse hkam ai

lam rai nga ai. Karai Kasang gaw Ga Shaka Dingsa namyihtoi Yeremia hpe kanu a hkritung kaw na myihtoi tai wa

11 John F. Walvoord, eds., The Bible Knowledge Commentary: New Testament

(USA, Canada, England: Victor Books, 1995), P.591.

* 37 * * 34 *


21/87


Kasang a myi man hpe tau nna mungga len shalai nga ai,

Yesu Hkristu a ali ama she re ngu tsun ai lam rai nga ai.

11 Dai hta kaga, hpu nau ni e, ngai hkaw dan yu ai kabu gara shiga gaw, masha myit ai lam

hte maren n rai nga ai gaw, ngai nanhte hpe

shadum shahprang ma de ai. 12 Kaning rai

nme law, masha kaw na ngai dai hpe hkam

la nngai n rai; sharin achyin ya ai hte mung

ngai n hkam la ai sha, Yesu Hkristu a shingran ga hte nan hkam la nngai.

“Shinggyim masha gaw makam masham a marang e,

Karai Kasang a chyeju hte sha yubak ngarai kaw na hkye

hkrang la hkrum lu ai” ngu kasa Pawlu htawn tsun ai shaloi,

dai mungga tara a npawt gaw gara kaw na rai ta? Kasa Pawlu

dai mungga tara hpe kanang na lu la a ta? Kasa Pawlu shi

nan gin shalat nna tsun ai wa n rai ni? Gara hku na Karai

Kasang kaw na lu la ai re ngu tsun lu a ta? ngu ai ga san ni

Yuda sharin sara ni san let, kasa Pawlu sharin ai lam hpe n

kam sham na matu sharin achyin ai majaw, Galati mung na

hpung masha ni Kasa Pawlu hte shi htawn tsun ai mungga

hpe ningdang kau wa ma ai majaw, kasa Pawlu tsun sharin

ai lam rai nga ai. Shi htawn tsun ai Kabu Gara Shiga gaw,

shinggyim masha e gyin shalat ai mungga n re; shinggyim

masha langai ngai e shi hpe hkai dan tsun dan, sharin achyin

ya ai majaw lu la ai mungga mung n re. Yesu Hkristu nanshi hpe shingran ga hte tsun dan ai mungga she re, ngu sang

lang dan ai lam rai nga ai.

13 Yuda htung hta naw nga ai shaloi e, nye a

arawn alai a lam nanhte na yu manit dai;

Karai Kasang a hpung hpe nachying ladu lai hkra ngai zingri zingrat nga nna, dai hpe

akrin atsai di kau mawe ai. 14 Nye a ji woi ni

a matsun maroi ga a lam nachying nja nhpra

rai nga nngai majaw, nye a amyu na rau ram

manang ni law law hte, Yuda htung hta e ngai

grau nna kaba wa nngai.

Kasa Pawlu shi htawn tsun ai kabu gara shiga gaw

Yesu Hkristu nan shi hpe shingran ga hte nan hkam la lu

shangun ai re, ngu ai hpe grau ngang kang hkra, shi a lai wa

sai ten na prat labau hte kapyawn nna hkai dan ai lam re.

Shigaw Shawlu ngu ai mying hte Yuda nawku htung hta

naw nga ai aten hta hparishe rai nna, Karai Kasang a hpunghpe akrin atsai rai mat na matu ladu lai hkra, zingri zingrat

* 35 * * 36 *


22/87


23/87



24/87


asawng jahpoi ai, nawku makam masham galai mat ai majaw

jinghku jingyu, manaw manang ni jawm n ju ai, mara jawm

shagun ai hkrum ai, shara kaw shawng hkawtsun hpang ai

re. Dai gaw, shi hpe Yesu Hkristu nan galai shai ya ai htekasa shatai let hkye hkrang la ai kabu gara shiga hpe gwi

gwi htawn tsun shangun ai re ngu ai lam hpe, shadan

shadawng mayu ai lam rai nga ai.

22 Hkristu hta e nga ai, Yuda mung na

Hpung ni chyawm gaw, nye a myi man hperai n chye n dum ma ai rai nna, 23 shawng e

anhte hpe zingri zingrat ai wa gaw, tinang

nan shawng e akrin atsai di kau ai makam

masham lam hpe, ya e hkaw tsn nga ai da,

nga nna na la ai hte sha, 24 nye a lam Karai

Kasang hpe shakawn kungdawn nga ma ai.

Petru yan Yaku hpe hkrum ngut ai hpang Yuda mung

hta hkaw tsun ai lam n galaw ai sha, Suri mung hte kiliki

ginwang hkan hkaw tsun ai majaw, Yuda mung na Hkristan

ni Kasa Pawlu hpe myi man chyaw n chye n chyap ma ai.

Rai tim, Kasa Pawlu Suri mung hte Kiliki ginwang hkan

Yesu Hkristu a lam kabu gara shiga hkaw tsun ai hpe na aishaloi, shanhte kam sham ai hte maren sha, “masha a nawku

sai kabu gara shiga hpe Yerusalem na kasa ni hpe sang lang

dan na matu re. Bai nna, Titu matu n gadoi ai hte seng nna

Yerusalem mare na Hkristan ningbaw ningla ni ganing ngu,

tsun na ma ai kun? Chyam dinglik yu mayu ai lam munglawm wu ai. Dai hta sha n’ga Titu (tara maigan kaw na

Hkristan tai wa ai wa) hte Barnaba (Yuda nawku htung hpe

kam sham ai kaw nna Hkristan tai wa ai) yan Yesu Hkristu

hpe kam sham ai a marang e hkye hkrang la hkrum ai lam

maren sha lu la ai, lachyen ginhka na lam n’nga ai ngu ai

hpe madun mayu ai majaw, shanyan hpe Yerusalem marede rau woi sa ai lam rai nga ai.

2 Shingran ga hte maren ngai lung wa nngai

rai nna, ngai galaw yu sai amu hte, ya e galaw

nga ai amu gaw, Kaman lila n rai dam nhten

ngu nna, maigan amyu ni hpe ngai hkaw tsun

dan ai kabu gara shiga hpe, shanhte a man e

mung, arawng lu ai ni a man e kaga lak

mung, hkai dan dat made ai.

“Shingran ga hte maren lung wa nngai”:- Karai

kaw na shingran ga lu la ai majaw Yerusalem mare de sa ai

re. Yerusalem mare na kasa ni shaga ai majaw (sh) sasanabungli hte seng nna Yerusalem mare e nga ai kasa ni hte

bawngban jahkrup na matu mung n re, ngu ai hpe shadan

shadawng ai lam rai nga ai.

* 45 * * 42 *



25/87


htung tara lu shadik ai hte n rai, YesuHkristu hpe kam sham

ai a marang e sha hkye hkrang la ai lam lu la ai” ngu ai teng

man ai makam masham lam hpe Kasa Pawlu Hkaw tsun

nga ai hpe na ma ai. Dai majaw, shawng e anhte Yesu Hkristuhpe kam sham ai ni hpe zingri zingrat yu ai masha wa gaw,

tinang a shut shai ai nawku htung makam lam ni hpe myit

malai ai hte tawn kau da nna; tinang nan shawng e akrin

atsai di jahten shamyit kau na matu shakut lai wa sai makam

masham lam hpe ya e hkaw tsun nga ai da, nga na ai majaw

Karai Kasang hpe shakawn kungdawn nga ma ai, ngu saksehkam dan ai lam rai nga ai.

DAW KABA - 2

1 Dai hpang e shi mali ning lai yang she, Titu

hpe mung shalawm let, ngai Barnaba hte rau

Yerusalem de bai lung wa nngai.

‘Titu’ gaw Heleni (Greek) masha rai nna Suri mung

Antioki (Antioch) mare na re. Kasa Pawlu ginlen shalai aikabu gara shiga na nna, Yesu Hkristu hpe kam sham ai wa

tai wa (Tit 1:4) re. Hpang daw de, Kasa Pawlu a sasana

bungli rau jawm galaw ai manang tai wa ai wa re (Kasa

11:27-30; II Kor 2:3-4,9; 12:18).17 ‘Barnaba’ gaw Yuda

masha Lewi lakung na rai nna, Kupru mung (Cyprus) na re

(Kasa 4:36-37). Galoi Hkristan tai wa ai ngu ai labau hpe nchye lu ga ai. Barnabas gaw Kasa Pawlu Galati mung de

numbat langai lang sa ai sasana hkrun lam hta hkan nang ai

wa re (Kasa 13:1-14:27).

Kasa Pawlu shawng na lang Yerusalem mare de sa

du ai hpang, 14 ning na ai shaloi she Titu yan Barnaba hte

rau Yerusalem mare de lahkawng lang ngu na lang bai sa du

ai re. Yaw shada ai lam gaw, shi 14 ning hkaw tsun lai wa

17 Don Fleming, compeled., Bible Knowledge Dictionary (Brisbane, Australia:

Bridgeway Publications, 1990), P.441.

* 43 * * 44 *



26/87


“Shanhte a man e” ngu ai gaw Yerusalem mare e

nga ai kasa ni hpe tsun ai rai nna; “arawng lu ai ni a man

e” ngu ai gaw Yerusalem mare na hpung myitsu ni hpe tsun

ai re.Kasa Pawlu, Karai Kasang kaw na shingran ga lu la

ai hte maren, lai wa sai 14 ning tup galaw ai sasana bungli

hte, ya yang maigan amyu ni a lapran hkaw kabu gara shiga

hkaw tsun dan ai magam amu gaw, Kaman li la sum mat ai

lam n byin u ga, Yerusalem mare na kasa ni hte hpung myitsu

ni hpe hkai dan ni ai, ngu sang lang dan ai lam rai nga ai.

3. Rai ti mung, ngai hte rau rai nga ai Heleni

masha Titu hpe pyi, matu gadoi hkam na n

shangun mu ai. 4 Lagyim shashawn ai masu

ai hpu nau ni a majaw, dai lam ngai galaw

nngai n rai; Hkristu Yesu hta e anhte lu la ai

lawt wa ai lam hpe kinyu yu nna, anhte hpe

mayam shayam na shanhte shang wa ma ai;

5 rai ti mung, dai kabu gara shiga a teng man

ai lam nanhte hta agrin nga lu u ga, shanhte

a lawu e ahkying langai mi pyi anhte taw nga

ga ai n rai.

gadoi ai tara maigan ni hpe hkaw tsun na lit ap ya sai lam

shanhte hkap la ma ai ngu, sang lang dan ai lam re.

8 Kaning rai nme law, matu gadoi hkam ai ni a matu mara Petru hpe kasa aya dang da

ai wa gaw, maigan amyu ni a matu mara ngai

hpe mung kasa aya dang da ni ai. 9 Shing rai

ngai hpe jaw da ai chyeju mu ma ai shaloi,

dawhpum ngu ging na nsan ai Yaku, Kehpa

hte Yawhan hte gaw, shanhte nan matu gadoi ai ni hpang de sa na ma ai rai nna, anhte

gaw maigan amyu ni hpang de sa u ga,

kanawn manang ngu ai hkra lata gaw ngai

hte Barnaba an hpe jaw mi ai. 10 Matsan

mayan ni hpe anhte dum na shanhte ra ma

ai hte, ngai nan dai lam hta grai shakut

sharang mayu nga nngai.

Yuda ni a lapran kabu gara shiga hkawtsun na matu

Petru hpe kasa aya dang da ai Yesu Hkristu gaw, kasa Pawlu

shi hpe mung maigan amyu ni a lapran hta kabu gara shaiga

hkaw tsun na matu kasa aya dang da ai re. Dai majaw kadai

mung grau ai n re. Kabu gara shiga mung langai sha re.Karai Kasang kasa Pawlu shi hpe kasa majing hku “jaw da

ai chyeju” hpe Yerusalem mare na hpung a ningbaw ningla

ni rai nga ai Petru, Yawhan, Yaku ni gaw, magam gun kanawn

manang hku masat masa galaw ya masai. Dai majaw, shanhte

* 49 * * 46 *


27/87


28/87


29/87



30/87

tara maigan ni gaw Mawshe a jep ai tara hpe n hkan ai majaw

yubak kap ai ni ngu hkam la ma ai. Rai tim masha gaw, jep

ai tara hpe hkan shadik ai magam bungli hte kadai mung

Karai Kasang a man e, n ding hpring lu ai. Yesu Hkristu hpekam sham ai a marang e sha, Karai Kasang a man e ding

hpring ai ni tai wa lu ai. Dai majaw, jep ai tara hkan shadik

ai hku nna, yubak kaw na lawt lu ai hte hkye hkrang la hkrum

lu ai n rai. Yuda ni hte maigan masha ni yawng gaw, Yesu

Hkristu hpe kam sham ai majaw sha hkye hkrang la hkrum

ga ai re, ngu sang lang dan ai lam rai nga ai.

17 Ya, Hkristu hta ding hpring ai lu la hkra

anhte tam nga let, anhte hkum nan yubak kap

ai ni rai nga ga ai, anhte mu hkrup saga yang

gaw, Hkristu gaw yubak a ali ama tai nga ai

kun? Shing n rai law. 18 Kaning rai nme law,

shawng e ngai sharun shabya kau ai lam hpe,

ngai bai shagrin nga yang gaw, ngai tawt lai

ai masha tai na nngai.

Kasa Pawlu hpe ninghkap ai ni hku nna, kam sham ai

hte sha ding hpring lu ai nga jang gaw, hkan sa ra ai tara n

nga sai sha, kam mara asak hkrung ai lam rai wa na re. Jepai tara n ra sai nga jang, masha law law wa jep ai tara ni hpe

tawt lai na ma ai ngu sadi jaw ma ai. Dai zawn tsun ai hpe

“Hkristu hta ding hpring wa lu ai gaw, yubak a ali ama

shatai ya ai n re. Yesu gaw Yubak galaw ai lam hpe n-gun

sham ai ni a myit kraw lawang hta shanu nga let, up hkang

ya nga ai re. Dai majaw kasa Pawlu gaw “Hkristu gaw ngai

hta e hkrung nga ai” ngu nna, shi hkrung nga ai asak gaw

shi hkum nan hkrung nga ai ai n rai; Yesu Hkristu hpe kamsham ai a marang e hkrung nga ai asak she re.Yesu a

dinghpring ai lam gaw kam sham ai ni hta hkrung nga ai

majaw, kam mara tara n nga ai masha ni zawn asak hkrung

ai lam n rai, Yesu Hkristu a daru magam hpung shingkang

hta asak hkrung nga ai lam re, ngu sang lang dan ai lam rai

nga ai.

21 Karai Kasang a chyeju hpe ngai gang kau

nngai n rai: kaning rai nme law, ding hpring

ai gaw jep ai tara hta lu la a yang gaw, Hkristu

gaw Kaman lila sha si hkam kau nu ai.

Kaning rai n me law, masha gaw jep ai tara hpe hkan

shadik ai magam bungli hte Karai Kasang a man e ding

hpring wa lu a yang gaw, Yesu Hkristu si hkam ai gaw Kaman

lila sha rai nga ai. Karai Kasang a lak san chyeju jaw e sha

masha gaw hkye hkrang la hkrum lu ai re. Dai majaw Karai

Kasang a chyeju hpe ningdang kau na n rai, ngu nna jep ai

tara hte chyeju tara hpe ginhka dan let sakse hkam dan ailam rai nga ai.

* 57 * * 54 *


31/87



32/87

DAW KABA - 3

1 Angawk angak re ai Galati masha ni e,

wudang hta jen da ai Yesu Hkristu hpe nanhte

a myi man e dem shakap dan sai mi, nanhte

hpe gade e hkalau kau myit ta?

“Angawk angak re ai ni” ngu ai gaw tinang a myitkraw lawang hta atsawm sha chye na da ai lam hpe tup hkrak

n kam sham ai, dai hku asak n hkrung ai ni hpe ngu ai re.

“Yesu Hkristu hpe nanhte a myi man e dem shakap

dan sai” ngu ai gaw Yesu Hkristu gaw shinggyim masha ni

a yubak mara a matu wudang hta si hkam ya ai hte shi hpe

kam sham ai ni yawng hpe hkye hkrang la ai chye ju jaw

nga ai, ngu ai hpe nanhte a myi man e pra pra mu lu hkra

tsun sang lang dan sai ngu ai re.

Galati mung na hpung masha ni hpe Kasa Pawlu shi a

hparishe tai ai aten na jep ai tara hpe hkan shadik nna, ding

hpring shakut ai asak hkrung lam hte Yesu Hkristu shi hpe

akajawng sha Damasku mare de sa wa ai lam hta shadan

dan ai hte galai shai wa ai shi a asak hkrung lam hpe

shingdaw let, ‘kam sham ai hte sha hkye hkrang la hkrum ai

lam’ azin ayang sharin ya sai re..Galati mung na hpung masha

ni mung, Kasa Pawlu hkaw tsun ginlen shalai ai kabu shiga

hpe atsawm chye na nna, kam sham ai hpung masha ni tai

nanhte hkrum sha lai wa sai nni nkri hpe nanhte Kaman sha

hkam kau manu ni? ngu Galati mung na hpung masha ni

hpe ga san san ai lam rai nga ai. La ma wa, Galati hpung

masha ni Karai Kasang Yesu Hkristu hku nna jaw ya aichyeju kaw na, jep ai tara hpe shadik ai magam bungli de

bai n htang mat wa yang gaw, nni nkri hkrum lai wa sai

mahkrum madup gaw nanhte a matu Kaman lila rai mat na

hkyen nga ai myit yu mu, ngu Galati mung na hpung masha

ni hpe shadum ai lam re.

5 Dai hta n-ga, nanhte hpe dai Wenyi shun di

ya nna, nanhte a kaang e lamik kumla galaw

ai wa gaw, jep ai tara a magam bungli hte,

shing n rai, dai makam masham a lam na la

ai majaw, shabyin lu ai rai kun?

Karai Kasang gaw, Kasa Pawlu hte Barnaba yanGalati mung e kabu gara shiga hkaw tsun ai aten hta chyoi

pra ai Wenyi a hpung shingkang hte, mau hpa lamik kum la

amyu myu galaw dan lai wa sai re (Kasa 14:3, 8-11). Dai

gaw Moshe hkang da ai jep ai tara hkan shadik ai majaw n

re; Yesu Hkristu a hkye hkrang la ai lam hpe na la nna, kam

sham ai majaw shabyin lu ai lam rai nga ai.

6 Dai hte maren, Abraham gaw Karai Kasang

hpe kam sham wu ai rai nna, dai hpe ding

hpring ai rai nga ai, shi a matu ngu ya wu ai.

* 61 * * 58 *


33/87



34/87

7 Dai re ai majaw, makam masham hte seng

ai ni gaw Abraham a kashu kasha ni rai nga

ma ai, chye nga mu.

Yuda nawku htung hpe manat ai Hkristan ni gaw

Mawshe hpe shanhte a sharin sara hku tsun shagrau ma ai.

Rai tim, Kasa Pawlu gaw, Abraham hpe kasi hku yu la na

matu sharin shaga ai lam re. Ningpawt Ninghpang 15:6 hta

Abraham gaw Karai Kasang hpe kam sham wu ai rai nna,

shi hpe Karai Kasang gaw ding hpring ai wa ngu nna hkap

la wu ai”. Dai gaw Abraham matu garai n gadoi hkam la shi

ai kaw na rai nga ai (Ningpawt Ninghpang 17:24). Dai

majaw, kam sham ai hte sha shinggyim masha gaw Karai

Kasang a man e ding hpring ai wa ngu masat ai hkam la lu

nga ai. Yuda sharin sara ni gaw jep ai tara hkan nna matu

gadoi hkam ai ni yawng mayawng gaw Abraham a kashu

kasha ngu tsun sharin ai hpe, Kasa Pawlu gaw Abrahamzawn Karai Kasang hpe kam sham ai ni gaw Abraham a

kashu kasha ni rai nga ma ai ngu, bai tsun sharin ai lam rai

nga ai.21

8 Karai Kasang gaw makam masham hte sha

maigan masha ni hpe ding hpring shangun

na maru ai, nga ai Chyum laika gaw chye da hkrup sai majaw, Abraham hpe ning nga ai

12 Dai jep ai tara mahtang gaw, makam

masham hte n seng ai rai nna, de a lam hte

hpe hkan shatup ai wa gaw, dai hta e hkrung

nga lu na ra ai nga ai.

Jep ai tara hpe hkan shadik ai magam bungli gaw,

shinggyim masha a shakut shaja ai atsam marai hta machyu

nga ai. Dai majaw, jep ai tara mahtang gaw kam sham ai hta

n pawt hkri dun n tawn nga ai. Makam masham gaw Karai

Kasang a shaman chyeju hta n pawt hkri dun tawn nga ai.

Jep ai tara gaw shinggyim masha ni a ra rawng gawng kya

ai lam, yubak mara ni hpe madi madun let dagam dala hkrum

na lam hpe tsun dan nga ai. Rai tim dai dagam dala kaw na

n hkye la lu ai. Dai majaw, jep ai tara hpe hkan shatup ai wa

gaw dagam dala hta e hkrung nga ra ai. Hkye hkrang la ai

lam n lu la lu ai.

13 Hpun hta e jen da hkrum ai wa kadai rai

ti mung dagam dala hkrum ai wa rai nga ai,

nga nna ka da nga ai hte maren, Hkristu gaw

anhte a matu mara dagam dala hkrum ai wa

tai wa ai majaw jep ai tara a dagam dala kaw

na anhte hpe hkrang shaw la mi ai: 14 shing rai Yesu Hkristu a marang e, Abraham a

gumring gumrat chyeju gaw maigan masha

ni hta byin wa lu na hte, anhte mung dai

* 65 * * 62 *

21 Frank E. Gaebelein, eds., The Expositor ’s Bible Commentary, Vol.10

( Grand Rapids, Mishigan: Zondervan Publishing House,1976), P.457.



35/87

kabu gara shiga gaw, Amyu baw shagu gaw

na a gawp e gumring gumrat hkrum na mara

ai, nga nna shawng e tsun magang nu ai. 9

Dai rai nna, makam masham hte seng ai ni gaw, kam sham ai myit rawng ai Abraham

hte rau gumring gumrat hkrum lu na mara

ai.

Abraham gaw Karai Kasang hpe kam sham ai a

marang e, “amyu baw shagu gaw na gawp e gumring gumrat

hkrum na mara ai” ngu ai kabu gara shiga Karai Kasang tau

tsun da sai re (Ningpawt Ninghpang 12:3). Amyu baw shagu

ngu ai gaw tara maigan ni yawng hpe ngu mayu ai re. Dai

majaw Abraham gaw, Karai Kasang hpe kam sham ai hte

dinghpring lu ai sha n-ga, gumring gumrat ai chyeju hkam

la lu ai zawn; tara maigan ni mung, kam sham ai hte Karai

Kasang a man e ding hpring wa lu ai sha n-ga, Abraham aaru arat tai wa lu ai hte Abraham hpe jaw da ai gumring

gumrat ai chyeju hkam la lu ma ai.

10 Dai hta kaga, jep ai tara a mgam bungli

hta hpa ai ni kadai rai ti mung, dagam dala a

npu e rai nga ma ai: kaning rai nme law, Taralaika hta ka da mada hte maren galaw na n

shatup nga ai wa kadai rai ti mung, dagam

dala hkrum na mara ai, nga nna ka da nga

sai. 11 Dai hta n-ga, ding hpring ai wa gaw

kam sham ai hte hkrung nga lu na ra ai, nga nna ka da nga ai majaw, jep ai tara hte Karai

Kasang a man e kadai mung ding hpring lu

na n re ai gaw, dan dan leng leng rai nga ai.

Tara Jahprang 27:26 hta “Dai jep ai tara hta ka da

mada hte maren n hkan shatup nga ai wa kadai rai ti mung,

dagam dala hkrum na” ngu ka da ai re. Shinggyim masha

gaw jep ai tara yawng hpe n hkan shadik shatup lu ga ai.

Tara law law hpe hkan shatup lu tim langai mi hpe n lu hkan

shatup dat yang, dagam dala hkrum na re. Dai re ai majaw,

jep ai tara a magam bungli hta kam hpa nga ai kadai rai ti

mung, dagam dala npu e sha asak hkrung nga ra ai. Bai nna,

“ding hpring ai wa chyawm gaw, shi a kam sham ai htehkrung nga lu na ra ai” (Habaku 2:4) ngu Myihtoi Habaku

tsun ai hte maren, jep ai tara hkan shadik shatup ai magam

bungli hte shinggyim masha gaw Karai Kasang a man e

ding hpring wa lu ai n rai; kam sham ai hte sha ding hpring

ai wa ngu Karai Kasang masat ya ai hpe hkam la lu ai re.

* 63 * * 64 *


36/87


hk i h j k j hi h k h i i i i N i l i


37/87

hkam ai chyeju akyu ara a majaw, shi hpe kam sham ai ni

yawng jep ai tara a madi madun ai si ging ai dagam dala

kaw na lawt lu na ahkang lu la ga ai.

Shingrai Yesu a hkrang shaw la ai lam gaw, KaraiKasang Abraham hpe jaw da ai ga sadi rai nga ai gumring

gumrat chyeju gaw, Yuda ni hta sha n rai maigan masha ni

mung hkam la lu sai re. Dai hta n-ga, anhte mung kam sham

ai hte Karai Kasang ga ndat jaw da ai Wenyi hkam la lu nga

ga ai.

15 Hpu nau ni e, masha myit ai hku hkan

nna ngai tsun n ga; masha e gaw da ngut sai

ga madat jahpan hpe pyi, kadai mung lai kau

lu ai n rai, kadai mung dai hta set jat lu ai n

rai.

Jep ai tara hpe ahkyak madung shatai mayu ai Galatimung na Yuda Hkristan ni hpe kasa Pawlu ga madat (ga

sadi masat laika) hte seng nna sang lang dan ai lam re.

Shinggyim wuhpawng hta pyi, rung kaw ga madat la ngut

ai hpang kadai mung dai ga madat jahpan hpe n mai byeng

sai. Kahtap ka jat bang mung n mai ai. Ka da ai hpe shayawm

shaprai kau mung n mai ai.

16 Ya, dai ga ndat ni gaw Abraham hte shi a

aru arat hpe tsun da nu ai. Aru arat ni nga ai

gaw, law law wa hpe shaang ai zawn, shi tsun

nga ai n rai: Na a aru arat ngu ai langai wa

hpe sha shi tsun nga ai rai nna, dai gaw

Hkristu rai nga ai.

Karai Kasang Abraham hte shi a aru arat hpe gumring

gumrat ai chyeju hkam la lu na ngu ga ndat jaw da ai re. Rai

tim, chyum laika hta aru arat law law hpe shaang nna tsun

ai n re. “na a aru arat” ngu ai gaw langai wa hpe sha tsun

nga ai re. Dai wa gaw, Yesu Hkristu re. Dai majaw Karai

Kasang Abraham hte shi aru arat hpe tsun da ai ga ndat

Yesu Hkristu kaw hkum tsup kup ai hku dik wa ai re.

17 Dai rai nna ngai tsun nngai gaw, Karai

Kasang gaw da ngut sai ga shaka a hpang,

mali tsa sunshi ning e du ai jep ai tara gaw,

dai ga shaka hpe n shabai lu ai hte, dai ga

ndat hpe mung lai kau lu ai, n rai. 18 Kaning rai n me law, dai sali wunli gaw jep ai tara

hte seng a yang gaw, ga ndat hte seng nga ai

n rai; Karai Kasang chyawm gaw, dai hpe ga

ndat hte Abraham hpe jaw da nu ai.

Jep ai tara gaw, Karai Kasang Abraham hpe ga ndat jaw ngut ai hpang shaning 430 ning e she byin pru wa ai re.

Dai majaw, jep ai tara gaw, Karai Kasang Abraham hpe jaw

da ai ga shaka hpe gara hku mung n shaprai kau lu ai, n

jahten kau lu ai. Dai rai nna, lama gumring gumrat ai chyeju

* 67 * * 68 *


h l t hk d i l i i J i tt t i i i i D i ht h Y


38/87

hpe n galaw na matu hkang da ai lam rai nga ai. Jep ai tara

a majaw shut hpyit ai yubak hpe, yubak hku chye na lu

shangun ai hte shut hpyit ai yubak a majaw, tara jeyang

hkrum na re ngu ai lam ni hpe chye na shangun nga ai (Rom7:13). Rai tim dai jep ai tara gaw, ga ndat da ai Abraham a

aru arat wa rai nga ai Yesu Hkristu rai n du ai aten laman du

hkra na matu sha rai nga ai. Dai jep ai tara hpe Karai Kasang

gaw lamu kasa ni hku nna lapran e htinglet ya ai wa ngu ai

Mawshe a lata hte jaw ya sai re. Rai ti mung, Karai Kasang

gaw Abraham hte shi a aru arat hpe gumring gumrat ai

shaman chyeju hkam la na ngu ga sadi jaw ai shaloi, lapran

e htinglet ya na masha n san ai sha, shi nan ading tawk jaw

ya ai re. Dai hpe Karai Kasang shi langai hkrai sha shadik

shatup jahkum shatsup ya lu ai wa rai nga ai.

21 Dai rai nna jep ai tara gaw Karai Kasang

a ga ndat hte nhtan shai nga a ni? Shing n rai law; kaning rai n me law, hkrung ai asak

jaw lu ai jep ai tara jaw da sai rai yang gaw,

ding hpring ai gaw, gaja wa, jep ai tara hta e

rai na ra ai. 22 Ya chyawm gaw, Yesu Hkristu

hta e rai nga ai makam masham hte seng ai

ga ndat gaw, kam sham ai ni hpe jaw ya lu mu ga, Chyum laika gaw yawng mayawng

hte hpe yubak a npu e rawng da nu ai.

tara a npu e taw ai ni n rai saga ai. Dai hta sha n-ga Yesu

Hkristu hpe kam sham ai majaw anhte yawng gaw Karai

Kasang a kashu kasha rai nga saga ai. Tsaw ra myit hte Kawa

Karai hte htinglu htinglai ai kashu kasha ni tai wa saga ai.

27 Hkristu hta e baptizma hkam ai ni yawng

hte gaw, Hkristu hpe bu hpun sumraw nga

myit dai.

“Hkristu hta e baptizma hkam ai” ngu ai gaw matu

gadoi ai a malai baptizma hkam la ai n rai; Yesu Hkristu hte

langai sha tai na matu, kam sham ai hte la ai hka lup she re.

Chyoi pra ai Wenyi hta la ai hka lup re (I Kor 12:12-13).

Dai gaw kam sham ai ni yawng Yesu Hkristu hte kahkin

gumdin let, jep ai tara hpe bu hpun sum raw ai kaw na,

Hkristu hpe bu hpun sum raw ai lam rai nga ai.

28 Nanhte yawng mayawng gaw Hkristu hta

e langai sha rai nga myit dai majaw, Yuda wa

ngu na mi n nga, Heleni wa ngu na mi n

nga; mayam ngu na mung n nga, shanglawt

ngu na mung n nga; lasha, numsha ngu na

mi mung n nga lu ai.

Kam sham ai ni yawng gaw Hkristu hta e langai sha

rai nga ai majaw, yawng gaw Karai Kasang a kashu kasha

majing ni hkrai re. Dai majaw kadai mung grau ai n rai.

* 73 * * 70 *


39/87


Shada da ginhka na lam mung n nga ai Yuda hte Heleni waga ai ngu lahta na Yuda Greek Roma ni a ma prat kaw na


40/87

Shada da ginhka na lam mung n nga ai. Yuda hte Heleni wa,

mayam hte shang lawt ai wa, lasha hte numsha ngu ginhka

na lam n nga lu ai. Yuda la ni gaw jahpawt kyu hpyi yang,

tara mai gan masha (sh) mayam (sh) numsha zawn n hpanda ai majaw Karai Kasang hpe chyeju dum ai ngu kyu hpyi

ma ai. Yesu Hkristu hta ganing re ai lam hku nna mung,

madang ginhka hkat na lam n nga ai. Yawng gaw Karai

Kasang a chyeju hta Yesu Hkristu a marang e hkye hkrang

la ai chyeju hkam la lu ai ni hkrai rai nga ai 24

29 Ya nanhte Hkrisu hte seng nga myit yang

gaw, nanhte Abraham a aru arat rai nga myit

dai hte, dai ga ndat nga ai hte maren, Sali

wunli hkam la ai ni rai nga myit dai.

Abraham hte shi a aru arat hpe Karai Kasang tsun da

ai ga ndat, Yesu Hkristu hta hkum tsup kup ai hku dik wa aire. Dai majaw, Yesu Hkristu hte seng ai ni gaw, Abraham a

aru arat ni rai nga ai sha n-ga Abraham hpe Karai Kasang ga

sadi jaw da ai Sali wunli hpe hkam la lu ai ni rai nga ga ai.

ga ai, ngu lahta na Yuda, Greek, Roma ni a ma prat kaw na

masha kaba pang de rai n shang shi ai aten hta kawa a n ta

masha ni a up hkang ai npu kaw nga ra ai lam, ga shadawn

hte sang lang dan ai lam rai nga ai.

4 Rai ti mung, aten ladaw gu jang, dai jep ai

tara npu e rai nga ai ni hpe hkrang shaw la

nna, anhte kasha yin la ai chyeju hkam la lu

u ga, 5 numsha hta shangai wa nna, jep ai

tara npu e prat wa ai, shi a Kasha hpe nan,

Karai Kasang gaw shangun dat wu ai.

Rai tim, jep ai tara npu e rai nga ai anhte ni hpe, Karai

Kasang a kasha ngu yin la ai chyeju hkam la lu na matu,

Karai Kasang gaw, shinggyim kanu Mari a hkri tung hta

Yuda ni a jep ai tara npu e shangai wa ai Yesu Hkristu hpe

shangun dat wu ai.

6 Ya anhte gaw kashu kasha rai nga myit dai

majaw, Karai Kasang gaw, Aba Wa e, nga nna

shaga chye nga ai, shi a Kasha a Wenyi hpe

anhte a kraw lawang de shangun dat nu ai.

7 Dai rai nna nang gaw, mayam naw rai nga ndai n rai, kasha nan rai nga nit dai: kasha

nan rai nga nit yang gaw, Karai Kasang a

marang e sali wunli hkam la ai wa mung nang

rai nga ndai.

* 77 * * 74 *

24 Willaim Barclay, The Daily Study Bible: The Letters to the Galatians and

Ephesians (Bangalore, India: Theological Publications,1994), P.p 32- 33


41/87


42/87


43/87


Hkristu zawn asak hkrung ai ni tai wa shangun mayu wu ai.shadum ai lam re. Dai majaw, dai ni a lam tsang nga mu.


44/87

g g y

Dai majaw, nanhte mung ngai zawn rai nga mu ngu, Galati

mung na hpung masha ni hpe hpyi nem ai lam rai nga ai.

13 Nanhte ngai hpe hpa n shut n hpyit yu

myit dai: dai hta n-ga, shawng nnan e dai

kabu gara shiga nanhte hpe hkaw dan made

yang, ngai hkum hkrang machyi makaw

hkrum ai majaw hkring nna hkaw dan made

ai gaw, nanhte chye nga myit dai; 14 nye a

hkum shan a majaw nanhte hta nkaw nlaw

shara tai nga rai ti mung, nanhte ngai hpe

matsat kau ai hte ban kau mi ai n re ai sha,

Karai Kasang a lamu kasa hpe zawn, gaja

wa, Yesu Hkristu hpe zawn, ngai hpe hkap

hkalum la mi ai.

Kasa Pawlu shawng na lang, Galati mung de du ai

shaloi na lam hpe bai myit dum na matu sang lang dan ai

lam re. Kasa Pawlu kaga shara de (Ephesu mare mai byin

ai) sasana hkrun lam hkawm sa wa ai shalaoi lam kaw machyi

makaw hkrum ai majaw, Galati mung de sa hkring la nna,

dai kaw kabu gara shiga htawn tsun len shalai ai re. Kaningre baw machyi makaw byin ai ngu ai hpe gaw hkrak n chye

lu ga ai. Rai tim, chyum ninghkring n kau mi tak sawn nna

tsun ai gaw, hkali (sh) ma mu (sh) myi (sh) zingri zingrat

hkrum da ai hkang ni a majaw myit kraw kata machyi makaw

j , g g

Shut shai wa na hpe myit tsang let kaja ai lam a matu galoi

mung myit tsang nga mu ngu, Galati mung na hpung masha

ni hpe tsun shadum ai lam rai nga ai.

19 Nye a ma kaji ni e, Hkristu a shingyan

nanhte hta hkum wa ai du hkra, shangai wa

ai shinggyim machyi hpe ngai nanhte a matu

naw hkam nga nngai. 20 Nanhte a lam ngai

myit law la nga nngai majaw, ya nanhte hte

rau nga nga lu nna, nye a nsen galai lu na

hpe, ngai ra nga nngai.

“Nye a ma kaji ni e” ngu ai gaw, Kasa Pawlu shi

hkaw tsun len shalai ai kabu gara shiga a majaw, Yesu Hkristu

hpe hkap la kam sham wa ni ni re majaw, tsaw ra ai kashu

kasha ni e ngu Galati mung na hpung masha ni hpe tsun ailam rai nga ai. Ma shangai ai kanu shinggyim machyi ai

zawn, Kasa Pawlu mung Galati hpung masha ni hta Hkristu

a gawng shing-yan hkum tsup wa na matu hkam sha nga wu

ai. Ya jang Galati hpung masha ni hte rau nga let, ga ngwi

ga pyaw hte tsun sang lang dan mayu nga n ngai, nanhte a

matu grai myit tsang nga nngai ngu Kasa Pawlu tsun shanaai lam rai nga ai.

* 85 * * 82 *


45/87


21 Jep ai tara npu e nga mayu ai ni e, dai jep ai28 Anhte chyawm gaw, hpu nau ni e, Isak hte


46/87

tara hpe nanhte nchye na nga myit ni? ngai hpe

tsun dan mi. 22 Kaning rai nme law, ka da nga ai

hte maren, Abraham gaw shadang sha lahkawng

lu nga ai; langai mi gaw shingnan num a kasha

rai nga ai, langai mi gaw numdung num a kasha

rai nga ai. 23 Shingnan num a kasha gaw, masha

a hkum shan hte shangai wa sai; numdung num a

kasha chyawm gaw, ga ndat hte maren shangai

wa sai. 24 Ya dai lam hte gaw ga shadawn rai nga

ai; dai num lahkawng gaw dai ga shaka lahkawng hte bung nga ai: langai mi gaw Sina bum kaw na

rai nga ai rai nna, mayam tai na matu kasha

shangai dat wu ai, Hagara rai nga ai: 25 dai

Hagara gaw, Arabi mung na Sina bum rai nga ai:

shigaw ya e de nga ai Yerusalem hte bung nga ai;

kaning rai nme law, shigaw shi a kashu kasha ni hte nawng, mayam rai nga ma ai. 26 Ntsa de rai

nga ai Yerusalem chyawm gaw, numdung num rai

nga ai rai nna, anhte a kanu mung rai nga mali

ai.

Kasa Pawlu gaw, jep ai tara npu e nga mayu ai hpungmasha ni hpe Yesu Hkristu a marang e hkam la lu ai ding

hpring ai lam hpe chye na lu na matu sang lang dan ai lam

rai nga ai. Kam sham ai Hkristan ni a shanglawt lu ai lam

hpe Ga Shaka Dingsa na Abraham a shadang sha lahkawng,

maren ga ndat a kashu kasha ni rai nga ga

ai. 29 Shawng nnan e dai hkum shan hte sha

shangai ai wa gaw, dai Wenyi hte shangai ai

wa hpe zingri zingrat wu ai hte maren, ya e

mung byin nga ai. 30 Rai ti mung, Chyum

laika gaw kaning nga tsun a ta? nga yang,

Shingnan num hte shi a kasha hpe shapraw

kau mu: kaning rai nme law, shingnan num

a kasha gaw, numdung num a kasha hte rau

Sali wunli hpe jawm madu lu na n rai, nga nna tsun nga ai. 31 Dai rai nna, hpu nau ni

e, anhte gaw shingnan num a kasha ni n rai,

numdung num a kashu kasha ni rai nga ga

ai.

Anhte kam sham ai Hkristan ni gaw Isak zawn KaraiKasang a ga ndat hte maren lu wa ai kashu kasha ni rai saga

ai. Shinggyim hkum shan hte shangai ai wa gaw, Karai

Kasang a Wenyi hte shangai ai wa hpe zingri zingrat ai zawn,

ya e mung jep ai tara hpe hkan shadik shakut ai ni gaw

Karai Kasang a Wenyi hte shangai ai Hkristan ni hpe hkan

zingri zingrat nga ma ai. Rai ti mung, chyum laika hta tsunai hte maren, mayam num a kasha gaw mayam num n re ai

jan a kasha hte rau kawa a sali kamhtaw madu la lu na n rai.

Hagara gaw Sara hpe n gawn n sawn jahpoi asawng ai zawn,

* 89 * * 86 *


47/87


Ishmaela mung Isak hpe n gawn nsawn jahpoi asawng ai

j S Ab h h H h

dang npu e bai taw ai ni rai na myit dai. Hkristu gaw, nanhte

h d i j i k d i k l i


48/87

majaw, Sara gaw Abraham hpe Hagara yan nu hpe gau

shapraw kau shangun ai zawn; aten du jang, jep ai tara a

kashu kasha tai let dai teng man ai kabu gara shiga hpe jahpoi

asawng ai ni hpe gawt shapraw kau shangun na ra ai. Dai

hte maren, Hkristan ni gaw, shingnan num a kasha ni n rai,

mau dung num a kashu kasha ni rai ga ai hte maren, kawa

Karai Kasang a Sali kamhtaw hkam la na ni rai ga ai ngu

sang lang dan ai lam rai nga ai.

DAW KABA - 5

1 Anhte shanglawt tai na matu Hkristu gaw

anhte hpe shalawt dat mi ai: dai re ai majaw

a grin nga nna, dai mayam a kang dang npu

e bai hkum ahkang nga myit.

“Shanglawt (Freedom)” gaw jep ai tara hpe shadik

ai asak hkrung lam kaw na, Karai Kasang hte teng man ai

mahku mara ganawn mazum lam lu la ai asak hkrung lam

ningnan hpe ngu ai re. “Mayam a kang dang (a yoke of

slavery)” ngu ai gaw jep ai tara a mayam tai let, tara hkanshadik ai asak hkrung lam hpe tsun ai re. Yuda ni gaw jep ai

tara ngu ai kang dang hpe hpai ai gaw mai kaja ai, dai hku

nna Karai Kasang a man de ding hpring wa lu ai ngu kam

ma ai. Rai tim Kasa Pawlu gaw, masha gaw tara shadik ai

hpe dai jep ai tara kangdang npu e taw ai kaw na lawt ai

shanglawt masha shatai la sai re. Hkristu hte seng ai masha

ni rai a yang gaw, jep ai tara a kangdang npu e bai hkum

ahkang nga masa ngu shadum sharin ai lam rai nga ai.

3 Dai hta n-ga, matu gadoi hkam ai wa gaw, jep ai

tara nlang hte hpe shatup lu na ra ai, ngu nna

matu gadoi hkam ai masha yawng hte hpe ngai

sakse bai hkam nga nngai. 4 Jep ai tara hta ding

hpring mayu ai ni, nanhte gaw Hkristu hte daw hka wa manit dai; nanhte chyeju hta na hkrat mat

wa manit dai.

Matu gadoi ai tara hkan ai wa gaw, jep ai tara yawng

hpe hkan nang ra nga ai. Yuda nawku htung hta Yuda ni hte

maigan masha kaw na Yuda nawku htung de shang wa ai ni

yawng jep ai tara 613 hpe hkan shadik shatup ra ma ai. Rabbini tsun sharin ai hta, tara shadik ai ngu ai gaw tara yawng

hpe hkan shadik ra ai, tara langai hpe n hkan jang tara yawng

hpe n hkan ai hte maren sha re ngu tsun sharin ma ai. Dai

majaw, matu gadoi ai tara hpe hkan shadik jang ngam ai jep

ai tara yawng hpe mung hkan shadik ra nga ai.30 Dai zawn,

jep ai tara hkan shadik nna Karai Kasang a man e ding hpringlam hpe lu la na re ngu shakut ai ni gaw, Karai Kasang

Hkristu Yesu hku nna jaw ai chyeju hte daw hka mat wa sai

*93

* *90

*


49/87


ni re. Jep ai tara shadik ai hta asak hkrung ai ni gaw, tinang

shadik lu ai atsam hta machyu nna asak hkrung ai ni re

11 Ya chyawm gaw, hpu nau ni e, matu gadoi

hkam ai lam ngai naw hkaw nga yang gaw


50/87

shadik lu ai atsam hta machyu nna asak hkrung ai ni re

majaw, Karai Kasang a chyeju hte tsan gang mat wa sai ni

re ngu tsun sharin ai lam rai nga ai.

5 Anhte mahtang gaw, ding hpring ai lu la

na myit mada ai lam hpe, dai Wenyi a jaw e

kam sham ai hte a la nga ga ai.

Matu gadoi ai hte jep ai tara shadik ai lam gaw hkum

sai shan a magam bungli rai nga ai. Rai tim, anhte Hkristanni gaw, hkum sai shan hte shachyen ai magam bungli hte

Karai Kasang a man e ding hpring wa lu ai n re ngu hkam la

ga ai. Karai Kasng a Wenyi atsam hta kam hpa ai hte kam

sham ai marang e sha, Karai Kasang a man e ding hpring ai

ngu nna sawn la ai ahkaw ahkang hpe lu la na ga ai ngu

myit mada ala ai ni rai ga ai, ngu tsun sang lang dan ai rainga ai.

6 Kaning rai nme law, Hkristu hta e matu

gadoi hkam ai lam rai ti mung, matu gadoi n

hkam ai lam rai ti mung, hpa akyu n nga ai

rai nna, tsaw ra myit hte shachyen ai makam

masham hkrai sha, akyu rawng nga ai.

Hpa majaw nga yang, Hkristu Yesu hta rai nga ai ni a

matu, matu gadoi hkam ai n hkam ai gaw hpa akyu n rawng

hkam ai lam ngai naw hkaw nga yang gaw,

hpa majaw zingri zingrat ai naw hkrum nga

nngai kun? Shing rai hkaw tsun yang gaw,

wudang a shatan nhkan shara hpe yeng kau

nga sai. 12 Nanhte hpe myit shalaw ai ni gaw,

tinang dai tinang a gadoi dut kau mu ga, ngai

ra nga nngai.

Shawng de Hparishe naw rai nga yang Kasa Pawlu

gaw, jep ai tara shadik ra ai ngu nna, matu gadoi hkam ra ailam hpe hkaw tsun ai wa re. Rai tim, Hkristu Yesu hpe kam

sham ai a marang e hkye hkrang la hkrum sai re majaw, jep

ai tara npu na lawt sai re. Dai majaw, masha gaw jep ai tara

hkan shadik ai hku nna, matu gadoi ai hte hkye hkrang la

hkrum lu ai n re; Yesu Hkristu hpe kam sham ai hte sha,

hkye hkrang la hkrum lu ai ngu zingri zingrat hkam nna,kabu gara shiga hpe hkaw tsun nga ai re, ngu Kasa Pawlu

sang lang dan ai lam rai nga ai. Nanhte hpe myit un gang

shangun ai ni gaw tinang dai matu gadoi ai sha n rai, tinang

dai mawn la kau yang grau mai nga ai ngu, ga shadawn hte

shut shai ai hku sharin ai Yuda sharin sara ni, kam sham ai

hpung masha ni kaw na, kaga san rai nga mat yang kaja dik re ngu tsun sharin ai lam rai nga ai.

* 97 * * 94 *


51/87


52/87


Yesu Hkristu hta jep ai tara yawng dik wa sai re majaw,

Yesu Hkristu a marang e lu la ai wenyi a asi gaw htingbu wa

nna, asak hkrung ra ai re. Chyoi Pra ai Wenyi gaw, Shi hta

kam hpa manoi manat let asak hkrung ai ni a n tsa hta hkum


53/87

Yesu Hkristu a marang e lu la ai wenyi a asi gaw htingbu wa

hpe tinang hkum hte maren tsaw ra ai lam hpe byin pru wa

shangun nga ai re. Dai gaw, jep ai tara ting hpe shadik lu ai

lam tai sai re.

15 Shing n rai, nanhte shada da kawa nna

sha hkat myit yang gaw, nanhte shada da n

shamyit kau myit ga, sadi nga mu.

Hkistan asak hkrung lam gaw, shada tsaw ra ai hteshada npu e daw jau hkat nga ai asak hkrung lam re. Dai

gaw, Karai Kasang sharawng awng ai lam hpe hkrang

shapraw lu na matu Yesu Hkristu hta, masha ningnan shatai

la ai lam re. Rai tim, tara shadik ai hte ding hpring ai lam

tam ai ni a majaw, Galati mung na nawku hpung hta, gahkin

gumdin lam hten run wa nga ai hpe Kasa Pawlu na chyenna, dai gaw dusat matse ni shada kawa sha hkat ai zawn,

nanhte shada da shamyit kau hkat ai lam tai na re ngu sadi

jaw ai lam rai nga ai.

16 Da ndai ngai tsun nngai gaw, Wenyi hte

hkawm nga mu; shaloi hkum shan a marin ai lam hpe nanhte shadik na myit dai n rai.

Hkristan asak hkrung lam gaw, Chyoi Pra ai Wenyi a

daru magam hpung shingkang hte lam woi ai hpe hkam la

kam hpa manoi manat let asak hkrung ai ni a n tsa hta hkum

shan a marin ai lam hpe koi lu ai atsam jaw nga ai. Dai

majaw, “Wenyi a matsun ai hte maren hkan sa galaw

nga mu, shaloi hkum shan a marin ai lam hpe nanhte

shadik na nrai” ngu tsun sharin ai lam rai nga ai.

17 Kaning rai nme law, hkum shan gaw

Wenyi hte nhtan shai nna marin nga ai; Wenyi

mung hkum shan hte nhtan shai nna marin

nga ai; nanhte galaw mayu ai n galaw lu myit ga, dai lahkawng gaw shada da nhtan shai

hkat nga ma ai. 18 Dai Wenyi e nanhte hpe

lakawn la myit yang gaw, nanhte dai jep ai

tara a npu e rai nga myit dai n rai.

Hkum shan a marin ai lam hte Wenyi a marin ai lamgaw nhtan shai ai hte, dai lahkawng gaw shada hpyen rai

nga ma ai. Teng man ai Hkristan asak hkrung lam gaw, jep

ai tara npu e hkrung ai asak hkrung lam n rai, Wenyi a matsun

ai hku hkan sa ai asak hkrung lam she re. Dai majaw, nanhte

dai Wenyi a woi awn ai hku asak hkrung myit yang gaw,

nanhte dai jep ai tara npu e rai nga myit dai n rai, ngu sanglang dan ai lam rai nga ai.

* 99 * * 100 *


54/87


55/87


56/87


25 Anhte dai Wenyi hte hkrung nga ga yang

gaw, dai Wenyi hte mung hkawm nga ga.


57/87

26 Anhte Kaman lila grang nga nna, shada

da jahte tam ai hte, shada da manawn

masham ai hkum rai nga ga.

Chyoi pra ai Wenyi a daru magam hpung shingkang

hte hkawm nga ai ni re majaw, Wenyi a lam woi ai lam hpe

hkam la let asak hkrung nga ga. Hkristan ni gaw, gumrawng

gumtawng ai hte, shada jahte tam, shada manawn masham

n mai rai ai. Yawng gaw, tinang dang di lu ai atsam maraihte n rai, Karai Kasang a lak san chyeju hte hkye hkrnag la

hkrum ai ni re majaw, yawng maren sha, Karai Kasang a

kashu kasha ni hkrai re. Nawku hpung kata shada tsaw ra ai

hte shagrit shanem daw jau hkat nga let, Hkristu a hkum

hkrang rai nga ai nawku hpung hpe jawm gaw gap nga ra ga

ai, ngu tsun shadum ai lam rai nga ai.

DAW KABA - 6

1 Hpu nau ni e, masha langai ngai n dum

shami e yubak galaw hkrup a yang gaw,

Wenyi rawng ai ni nanhte gaw, shing re ai

wa hpe shingdi ai myit hte shadaw shalan rai

nga mu: nang mung agung alau n hkrum u

ga, tinang dai sadi nga u.

Daw kaba 5: 16-26 hta wenyi hte masha a hkum shan

myit hpe sang lang dan nna, Wenyi hte asak hkrung nga ai

Hkristan ni gaw dai Wenyi e woi awn lam matsun madun ai

hte maren asak hkrung ra ai ngu shaleng dan sai re. Ya nadai

daw hta gaw, Hkristan ni mung agung alau ni a majaw n

dum shami e yubak galaw hkrup chye ga ai. Dai majaw,tinang nang mung agung alau hkrum chye ai re majaw, tinang

hkum hpe mung ayan san jep yu let, Wenyi a woi awn lam

matsun ai hte maren asak hkrung nga ra ai lam, sadi jaw ai

rai nga ai. Bai nna, Hkristan ni gaw, manang wa (sh) masha

langai langai n dum shami e yubak galaw hkrup yang, tinang

hte hpa n seng ai zawn n mai nga nga ai. Hkristu a hkum adaw shan ni re ai majaw, shada tsaw ra ai myit hte sumnung

shingdi ai myit hte shading sharai ya ra ga ai. Dai gaw, wenyi

a woi awn lam matsun madun ai hte maren asak hkrung ai a

kum la, wenyi a asi a kum la rai nga ai.

* 107 * * 108 *


4 Langai hte langai gaw tinang a bungli hpe

shadik ya u ga; shaloi shigaw masha kaga

“Makam masham dinghku na ni” ngu ai gaw nawku

hpung kata na hpung masha shada ngu ai re. Dinghku nta


58/87

hta n rai, tinang hta sha gumrawng shara rai

na ra ai; 5 kaning rai nme law, langai hte

langai gaw tinang a lit gun hpai shajang na

rai nga ai.

Hkristan ni gaw tsaw ra myit hte shada da lit hpe gun

hpai shingtau ai shaloi, tinang hkum hpe sha tinang sawn

dinglik nna gum rawng nga u ga. Masha wa hte shing daw

nna tinang hkum hpe dinglik ai lam, gumrawng ai lam gawshut ai. Hpa majaw nga yang, langai hkrai gaw Karai Kasang

chyeju jaw ai hte maren daw jau ai lam she rai ra ai. Dai

majaw, Karai Kasang tinang hpe shatsam ai, shangun ai lit

hpe tinang kang ka hkra galaw ai lam ni she re majaw, Karai

Kasang a amying ningsang a matu she re. Tinang kang ka

sai kun? ngu ai hpe tinang hkum tinang she, dinglik yu nna,Karai kasang a hpung shingkang a matu asak hkrung ra ai,

ngu tsun sharin ai lam rai nga ai.

6 Dai mungga hpe sharin achyin la ai wa gaw,

sharin achyin ya ai wa hpe mai kaja ai yawng

mayawng hte karan kachyan nga u ga.

Dai Hkristu a kabu gara shiga mungga hpe sharin

achyin hkaw tsun dan ai wa nnga yang, anhte dai kabu gara

shiga hpe gara hku na la lu na ta? Dai majaw dai mungga

masha zawn rai nga ai kam sham ai hpung masha ni shada

shading sharai n’gun jaw hkat rai; kaga n kam sham ai ni,

hpyen ni hpe du hkra Hkristu a mying ningsang hta galaw

daw jau nga ga ngu n’gun jaw ai lam rai nga ai.

11 Gade wa kaba ai laika hkum hte ngai

nanhte hpe nye a lata hte ka da nngai gaw,

yu yu mu. 12 Hkum shan a ahpraw asam hpe

tau yu ai ni kadai mung Hkristu Yesu awudang a majaw zingri zingrat ai n hkrum

mu ga, nanhte hpe matu gadoi hkam na, adip

arip di myit dai. 13 Kaning rai nme law, matu

gadoi hkam ai ni nan, dai jep ai tara hpe

shatup ma ai n rai; rai ti mung, nanhte a

hkum shan hta gumrawng gumtawng lu hkra, nanhte matu gadoi, hkam na hpe shanhte ra

ma ai.

“Gade wa kaba ai laika hkum” ngu ai gaw grai

ahkyak shatai ai hku ka ai hpe ngu mayu ai re. Hkristan

makam masham gaw myit masin hte seng ai rai nna, shingganshingni maka hpe sha shakut nna, shadik shatup ai makam

masham n re. Myit masin kaw na kam sham ai makam

masham re ai majaw, myit masin a chyoi pra san seng ai,

wenyi hte hpring tsup ai ngu ai hta mahta ai makam masham

* 113 * * 110 *


59/87


60/87


ma ai. Nanhte hpe mung dai hku hkan shadik na hpe shan

hte sharawng nga ma ai. Dai majaw, shut shai ai hku sharin

ai lam ni hpe koi kau lu hkra sadi mu ngu tsun shadum ai

ya nga ai, ngu ai hpe gum wai ga hte “mungkan ga gaw nye

a matu jen sat kau ai hkrum ni ai” ngu tsun sang lang dan ai

lam rai nga ai 34


61/87

ai lam ni hpe koi kau lu hkra sadi mu, ngu tsun shadum ai

lam rai nga ai.

14 Ngai chyawm gaw, anhte a Madu Yesu

Hkristu a wudang hta kaga, gumrawng

gumtawng shara n nga u ga: dai hta e

mungkan ga gaw nye a matu jen sat kau ai

hkrum ni ai.

Kaga masha ni hkum shan a maka kumla htagumrawng nga ai aten hta, Kasa Pawlu gaw Madu Yesu

Hkristu a wudang hta she shi gumrawng gum tawng nga

nngai ngu ginhka tsun dan ai lam re. Kasa Pawlu gaw hkum

shan a ahpraw asam hta mahta ai (tara shadik ai) asak hkrung

lam kaw na, Yesu Hkristu hpe kam sham ai hte sha ding

hpring wa lu ai ngu ai wenyi lam hta asak hkrung lam galaishai wa ai re. Dai gaw, Yesu Hkristu a wudang n tsa jen sat

hkam ai a marang e lu la ai Karai Kasang lajang da ya ai

shaman chyeju rai nga ai. Dai majaw shi a matu, Madu Yesu

Hkristu a wudang gaw mungkan lam hku ‘hkum shan a

ahpraw asam hte ding hpring shakut ai asak hkrung lam

dingsa’ hpe jasi shatai kau ya nna, Wenyi a lam madun aihta hkrung ai asak hkrung lam ningnan hpe shalat shaprat

lam rai nga ai.34

15 Kaning rai nme law, matu gadoi hkam ai lam rai ti mung, matu gadoi n hkam ai lam rai ti mung,

hpa akyu n nga ai: hpan da ai hkum ningnan chyu

sha, akyu rai nga ai. 16 Ndai arawn alai hkan nang

ai ni yawng mayawng a ntsa e mung, Karai Kasang

a Israela amyu majing a ntsa e mung, ngwi pyaw

ai hte matsan dum ai gaw, a nga nga u ga law.

Madu Yesu Hkristu a wudang hta mahta nna asak

hkrung ai hte mungkan lam hku asak hkrung ai hpe

“ningnan hpan da hkrum ai wa tai ai” ngu ai hte gin hka

dan ai re. Matu gadoi hkam ai lam rai ti mung, matu gadoi n

hkam ai lam rai ti mung, akyu n nga ai. Yesu Hkristu htamasha ningnan tai ai she akyu nga ai. Dai gaw, hkum shan a

matu gadoi hkam ai lam n rai, myit masin a matu gadoi

hkam ai lam rai nga ai (Roma 2:29). Myit masin ningnan

hte lahkawng lang ngu na bai shangai hkam ai lam re. Hka

hta hkalup hkam la ai lam sha n rai, Wenyi hta hka lup hkam

la ai wa rai nga ai (Kasa 1:5). Yesu a wenyi hpe hkam la luai ni re ai majaw dai wenyi a lam matsun madun bau maka

*115

* *116

*

34 D. A. Carson, eds., New Bible Commentary: 21st Century Edition (Leicester,

England: Inter-Varsity Press, 2002), P. 307.


62/87


ningnan hpe lu la ai lam re. Wenyi a lam woi matsun

madun ai hku Karai Kasang a ga hpe chyeju dum let

tsawra myit hte madat mara ai asak hkrung lam re


63/87

tsawra myit hte madat mara ai asak hkrung lam re.

(3) Hkristu hta ding hpring wa lu ai gaw, yubak a ali ama

shatai ya ai n re. Yesu gaw Yubak galaw ai lam hpe n-gun jaw let yubak hta lup nga shangun ai Karai n re,

yubak kaw na hkye la ai wa she re. TITU KATITU KATITU KATITU KATITU KAWWWWW

SHASHASHASHASHAGUN DGUN DGUN DGUN DGUN DAAAAATTTTT AI LAIKAAI LAIKAAI LAIKAAI LAIKAAI LAIKA(Paul’s Letter to the Titus)

Titu a lam (Titus): Greek myu sha rai nna, kasa

Pawlu a shingdep shingtau tai let sasana magam gun hpai ai

wa re. Kasa Pawlu shangun dat ai majaw Korinhtu mare hta

yak hkak lam amyu myu nga ai aten, Yerusalem na matsan

mayan ni hpe garum na matu, alu sa lahkawn ai bungli mung

gun hpai lai wa sai. Kasa Pawlu shawng ningnan lang Romahtawng hta rawng nna, bai lawt ai hpang, Kreti tsunlawng

na hpung masha ni hpe makam masham lam hte seng nna sa

shading sharai ya ai shaloi, Titu hpe woi hkawm wu ai. Kasa

Pawlu Kreti tsunlawng kaw na wa mat ai shaloi, Titu di

ngam nga ai hte hpung hpe woi awn nga ai re (Titu 1: 5).

Kasa Pawlu ndai laika ka ai aten hta Kreti tsunlawng hta

hpung up galaw nga ai wa re.

*119

* *120

*


Kasang a chyeju kum hpa hpe lachyum htai shut ai lam

ni nga ai majaw; Hkristan akyang lailen gaw teng man

ai chyum mungga hta maju jung ra ai lam tsun sharin naDAW KABA - 1


64/87

ai chyum mungga hta maju jung ra ai lam tsun sharin na

matu, ka ai rai nga ai.

Malawm Ni (Contents)

Ga hpaw hku galu galang rai shakram ga hte hpang

da ai (1:1-4). Dai hpang Titu hpe hpung ningbaw ni lata san

na matu matsun wu ai. Shut shai ai hku sharin achyin ai lam

ni hpe chye gin hka nna makam masham greng ai ni hpe

lata san na matu matsun wu ai (1:5-16). Dai hpang asak banhkan nna, nga ra ai myit jasat arawn alai ni nga wa hkra

shadum shahprang na matu Titu shatsam wu ai (2:1-10).

Dai hpang Karai Kasang a chyeju gaw kam sham ai ni a

asak hkrung lam ni hpe galai shai mat wa shangun ai lam

(2:11-15), dai hpe Hkristan ni gaw asak hkrung lam hku

shadan shadawng ra ai lam (3:1-7) sang lang dan da ai. Daimajaw lachyum n pru ai hku aten shama, n dang kalang, ga

li ga law re ai lam ni n galw na matu hte, Hkristan makam

masham a teng man hkik hkam ai lam ni hpe sharin achyin

ya nga na matu Titu hpe matsun wu ai (3:8-11). Kasa Pawlu

shi Titu hte Nikopoli mare hta bai hkrum lu na matu matsun

ai hte, ga hpungdim hku shakram ga hte shaman ga ni tsun

ai lam ni lawm ai (3: 12-15)

DAW KABA - 1

1 Karai Kasang a lata la ai ni a makam

masham hte, tara hkungga lam hte seng ai,

teng man ai ga a chye chyang ai hku hte

maren, htani htana, asak lu la na myit mada

shara chye lu hkra, 2 Karai Kasang a mayam

hte, Yesu Hkristu a kasa tai nga ai, ngai Pawlu gaw, makam masham lam rau sha hkan ga

ai majaw, ngai sha majing re ai, Titu hpe, ga

shana dat nngai.

“Karai Kasang lata la ai ni (God’s chosen people)”:-

Madu Yesu Hkristu a hkye hkrang la ai kabu gara shiga hkunna, Karai Kasang shaga la ai hpe, hkap la kam sham ai ni

re.

“Makam masham hte, tara hkung ga lam hte seng ai,

teng man ai ga a chye chyang ai hku hte maren”: Kasa

Pawlu shi a sasana gaw kam sham ai hpung masha ni tara

hkungga ai asak hkrung lam, teng man jaw ang ai hku KaraiKasang hpe chye chyang ai hte, Karai Kasang sharawng

awng ai hku asak hkrung na matu re, ngu tsun dan ai lam rai

nga ai.

*125

* *122

*


1. Shakram ga (1:1-4)

2. Wenyi ningbaw ningla ni hte shut shai ai hku sharin ai

4. Hkristan ni gara hku asak hkrung ra ai lam (3:1-11)

A. Ahkang aya lu ai ni a npu taw nga ra ai lam (3:1)

B. Hkristan shingni maka (3: 2-7)


65/87

2. Wenyi ningbaw ningla ni hte shut shai ai hku sharin ai

ni a lam (1:5-16)

A. Titu hpe Kreti kaw magam gun shangun ai lam (1:5)B. Hpung a ningbaw/la ni a atsam ningja ni ( 1:6-9)

C. Shut shai ai hku sharin ai ni a maka kum la ni (1:10-

13

D. Shut shai ai hku shrin ai ni hpe daru sharin na lam

(1:14)

E. Shut shai ai hku sharin ai ni hpe jahpoi asawng ailam (1:15-16)

3. Tengman ai makam masham hte hkam la ra ai lam

(2:1-15)

A. Titu a lit (2:1)

B. Dingla ni (2:2)C. Gumgai ni (2:3)

D. Hpawmi ni (2:4-5)

E. Shabrang ni (2:6-8)

F. Mayam ni (2:9-10)

G. Mungga a teng man ai lam (2:11-14)

H. Teng man ai lam htawn tsun na matu saw shaga ni

lam (2:15)

B. Hkristan shingni maka (3: 2 7)

C. Kaja reng ai magam bungli shachyen ra ai lam (3:8-

11)

5. Ga hpungdim (3:12-15)

Karai Masa Mungga (Theological Message): Karai

Kasang jaw ya ai alak mi re ai chye ju (God’s grace) gaw

masha a asak hkrung lam hpe galai shai wa shangun nga ai

(2:11-15). Hkristan ni gaw dai chyeju hpe asak hkrung lamhku hkrang shapraw let asak hkrung ra ai (3:1-7). Yesu

Hkristu a marang e, myit ningnan galai ya ai hte, Karai

Kasang gaw anhte hpe hkye hkrang la ai re (3:5-6). Dai

majaw, Karai Kasang hpe kam sham ai ni gaw kaja reng ai

magam bungli a shachyen nga ra ai (3:8). Akyu n rawng ai

angawk angak nga ndang kalang hkat ai, galu galang ahtik labau gawn ai lam, ga li ga law re ai lam, jep ai tara hte seng

nna ga law hkat ai lam ni gaw akyu n rawng ai majaw koi

kau ra ai (3:9) ngu tsun sharin ai mungga rai nga ai.

*123

* *124

*


66/87


n re. Titu gaw kasa Pawlu hkaw tsun ai mungga a majaw

Hkristan tai wa ai sha n-ga, makam masham kaba ai hte

kasa Pawlu a sasana bungli hta shingdep shingtau ai, grai

Masu nchye ai Karai Kasang gaw, kam sham ai ni

hpe htani htana asak jaw na matu, ga sadi jaw da ai hte

maren, aten ladaw hkrak jaw ai shaloi, Shi a mungga hta


67/87

g g p g g

kam ging ai wa re. Dai majaw, wenyi makam masham lam

hta kasha majing re ngu tsun ai lam rai nga ai.38

Chyum daw a lachyum gaw, kam sham ai hpung

masha ni htani htana asak lu la na matu hte, Karai Kasang

sharawng awng ai kyang shingni ni hte asak hkrung na matu,

Yesu Hkristu a marang e Karai Kasang kasa hku shatsam

hkrum ai ngai Pawlu gaw, wenyi makam masham lam hta

kasha majing rai nga ai, Titu hpang de ga shana dat ai, nguai rai nga ai.

3. Dai htani htana asak lam, masu magaw n

chye ai Karai Kasang gaw, moi chyaloi nhkoi

kaw na ga ndat tawn da ti mung, shi madat

da ai aten ladaw e sha, tara hkaw dan ai ga

hte shapraw dan nna, 4 anhte a hkye hkrang

la ai Madu Karai Kasang a hkang da ai ga

hte maren, nye a lata de ap ya ni ai. Kawa

Karai Kasang hte, anhte a hkye hkrang la ai

Madu Hkristu Yesu kaw na, chyeju hte ngwi

pyaw ai gaw, a nga nga u ga law.

j gg

shapraw dan wu ai. Madu Karai Kasang gaw, dai htani htana

asak hte seng ai mungga, ngai Pawlu hpe ap ya ni ai htemaren dai hpe ngai hkaw tsun ai re.

“Chyeju (grace)”: shinggyim masha ging dan nna n

rai, Karai Kasang akyu jaw ai a jaw e, kam sham ai hpung

masha ni hkam la lu ai lam re.

“ngwi pyaw ai (peace)”: Karai Kasang hte htinglu

htinglai kanawn mazum lu ai majaw, myit masin hta hkamla lu ai shim lum sim sa lam rai nga ai.

Kawa Karai Kasang gaw, Madu Yesu HKristu a

marang e kam sham ai ni hpe chyeju hte ngwi pyaw ai lam

jaw ya nga ai majaw, dai chyeju gaw Titu nang hpe jaw ya

nga u ga ngu, shakram ai lam rai nga ai.

5 Ngai nang hpe hkang da ai hte maren, naw

ra ai lam ni hpe hkan yu hpajang na hte, mare

shagu hta Hpung salang dang da na matu,

ngai nang hpe Kreti tsunlawng e jahti da de

ai;

“Ngai”: - “ngai” ngu ai gaw kasa Pawlu shi a kasa

ahkang aya hpe shadan shadawng let tsun ai lam rai nga ai.

*127

* *128

*

38 William Barclay, The Daily Study Bible: The Letters to Timothy, Titus and

Philemon (Bangalore: Theological Publications in India,1994), P.233.


6 mara n rawng ai wa, num langai sha lu ai

wa, kabring kabrawng hte gumlau gumle re

ai mara shagun shara n rawng ai, kam sham

“si si re ai (prudent)”:- htauli htaula nga ai wa ngu

ai re.

“dinghpring ai (upright or just)”:- Karai Kasang a


68/87

ai kashu kasha lu ai wa rai yang gaw, dang

da mai ai.

“Mara n rawng ai wa”:- Arawn alai hta dingman

ai, ding ding re ai wa (Morally upright) ngu ai re.

“Num langai sha lu ai wa”:- ya yang asak hkrung ai

madu jan langai sha lu ai dinghku la rai ra ai ngu ai re (the

husband of only one living woman). (Shawng de madu jan

kaga lu yu nna, dai madu jan si mat ai majaw ya yang num

langai bai hkungran la nna dinghku de nga ai dinghku la

mung mai byin ai).

“Kabring kabrawng hte gumlau gumle re ai”:- zai

ai arawn alai hte ga n madat ai lam hta mying pru ai kashu

kasha ni hpe tsun mayu ai re.

“kam sham ai kashu kasha”:- Madu Yesu Hkristuhpe tinang a hkye hkrang la ai madu ngu kam sham ai kashu

kasha ni hpe tsun mayu ai re.

Chyum daw a lachyum gaw, arawn alai hta ding man

ai hte num langai sha lu ai wa; Yesu Hkristu hpe kam sham

ai hte arawn alai kaja nna madat mara ai kashu kasha lu ai

wa, rai yang hpung salang mai dang ai

Date post:	01-Jun-2018
Category:	Documents
Upload:	htoilahpai
View:	344 times
Download:	3 times

Galati & Titu

Documents