saqarTvelos
ganaTlebisa
da mecnierebis
saministro
sadamrigeblo saaTis programa
V-IX klasebis damrigebelTaTvis
saubrebi moswavleebTan pirovnebis moralur ganviTarebaze, garemosdacviT kulturasa da cxovrebis jansaR wesze, moqalaqeobriv, patriotul cnobierebasa Dda sxva
zogadsakacobrio humanur Rirebulebebze
Tbilisi 2011
UDC (uak) 796 (072) s - 776
wigni moamzades: nino labartyavam anastasia qitiaSvilma
damateba –bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba moamzades: nino gvetaZem - gaeros bavSvTa fondi
manana ratianma - erovnuli saswavlo gegmebis centri, geografiis mecnierebaTa doqtori, maswavleblis saxlis konsultanti
fridon saduniSvilma - saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciebis marTvis departamenti, policiis vice - polkovniki
dizainer-damkabadonebeli: giorgi inaSvili teqnikuri redaqtori: qeTi CxobaZe
ISBN 978-9941-0-3606-4
© erovnuli saswavlo gegmebis centrimocemuli publikaciis teqstis gamoyeneba daSvebulia mxolod arakomerciuli miznebisTvis, wyaros miTiTebiT.
sarCevi
sadamrigeblo saaTis funqcia 6
sadamrigeblo saaTis dagegmva 7
damrigeblis muSaobis meTodebi 7
`mini~ leqcia 7
diskusia 8
SemTxvevis ganxilva 9
eqskursia 9
gonebrivi ieriSi 9
prezentacia 10
roluri TamaSi 11
mozardobis xanis asakobrivi daxasiaTeba 12
fizikuri ganviTareba 12
SemecnebiTi sferos ganviTareba 14
pirovnuli da socialuri ganviTareba 14
sadamrigeblo saaTis Temebi klasebisa da
mimarTulebebis mixedviT 16
sadamrigeblo saaTis nimuSebi 16
V klasi 19
TanamSromloba 19
tyuils mokle fexebi aqvs 21
rogor movagvaroT konfliqti? 22
me SemiZlia sibrazis marTva 24
kamaTis xelovneba 25
rogor gadavaqcioT wveuleba zeimad? 26
marto saxlSi 26
wesebi, romelic sWirdeba sazogadoebas 27
Cemi qalaqi (garemos dacva) - haeris sisufTavis kvleva; davicvaT buneba 28
etiketi 28
VI klasi 29
dRis reJimi, misi organizeba 29
cxovrebis jansaRi wesi 30
msgavseba da gansxvaveba 31
moTmena 32
samarTlianoba 32
pativiscema 33
Zala (siZliere) 34
wonasworoba 35
bavSvTa uflebebi 36
ucenzuro leqsika 38
rogor vecnobiT klasikas 38
VII klasi 39
gataceba Tu damokidebuleba 39
unda gveSinodes Tu ara kritikis? 39
simorcxve 40
martooba 41
jgufi Tu individualoba? 42
ukve didi var 42
iumori Cvens cxovrebaSi 43
VIII klasi 44
minda viyo popularuli 44
momxibvleloba 44
ara - Zaladobas! 47
konformizmi 48
lideroba 49
Cacmis stili - Cveni imiji 50
IX klasi 51
rogor vswavlobT, rogor viswavloT ukeT? 51
masalis damaxsovrebis ramdenime xerxi 51
ratom viviwyebT adamianebi? 52
TviTganviTareba 53
Cemi mizani 53
Cemi arCevani, momavali profesia 54
swrafva warmatebisken 57
ara _ narkotikebs! 58
saskolo SfoTva - rogor movemzadoT gamocdebisTvis? sakontrolosTvis? 58
ra aris genderuli rolebi 59
identoba: vin var me? 59
siyvaruli 60
damateba - bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba 62
V klasi 62
Tema 1. miwisZvra 62
Tema 2. wyaldidoba, wyalmovardna 63
Tema 3. mewyeri 65
Tema 4. setyva 66
VI klasi 67
Tema 1. miwisZvra 67
Tema 2. wyaldidoba 67
Tema 3. Rvarcofi 69
Tema 4. elva 71
Tema 5. setyva 72
Tema 6. tyis xanZari 73
Tema 7. zvavi 74
Tema 8. lipyinulianoba 76
VII klasi 77
Tema 1. miwisZvra 77
Tema 2. wyaldidoba 80
Tema 3. mewyeri 81
Tema 4. Rvarcofi 81
Tema 5. kldezvavi, qvaTacvena 82
Tema 6. Zlieri qari 83
Tema 7. setyva 85
Tema 8. tyis xanZari 85
Tema 9. zvavi 85
Tema 10. lipyinulianoba 86
VIII klasi 87
Tema 1. qvaTacvena 87
Tema 2. Zlieri qari 88
Tema 3. lipyinulianoba 89
Tema 4. bunebrivi katastrofebi 89
Tema 5. gvalva 91
Tema 6. Tovlis namqeri 92
IX klasi 92
Tema 1. vulkani 93
Tema 2. klimatis cvlileba 96
Tema 3. bunebrivi katastrofebi 98
terminTa ganmarteba 101
gamoyenebuli literatura 102
6
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
sadamrigeblo saaTis funqcia sa dam ri geb lo sa a Ti aris dam ri geb lis uSu a lo ur Ti er To bis dro Ta vis aR saz r de-
leb Tan.sa dam ri geb lo sa a Ti es aris kla sis dam ri geb lis or ga ni ze bu li saq mi a no ba, rom lis mi-
za nia mos wav le Ta pi rov nu li aR z r da, Ri re bu le ba Ta sis te mis, mo qa la qe ob ri vi cno bi e re-bis for mi re ba.
sa dam ri geb lo sa a Tis Zi ri Ta di fun q ci e bi a:sa gan ma naT leb lo - sa dam ri geb lo sa a Ti aR r ma vebs cod nas eTi kis, fsi qo lo gi is, sa mo-
qa la qo ga naT le bis sfe ro sa da sxva sa kiTxeb Si; ma o ri en ti re be li - sa dam ri geb lo sa a Ti mos wav le ebs ex ma re ba Ri re bu le ba Ta ierar qi-
is for mi re ba Si;war m mar T ve li - dam ri ge be li ex ma re ba aR niS nu li Ri re bu le be bis ara mxo lod for mi-
re ba Si, ara med maT gan xor ci e le ba Si.
ada mi a nis gan vi Ta re ba Sem de gi mi mar Tu le be biT mim di na re obs:fi zi ku ri gan vi Ta re ba - fi zi o lo gi u ri gan vi Ta re ba, hi gi e na, jan sa Ri cxov re bis we si;Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba - swav lis, mec ni e re bis, xe lov ne bis mi marT
da mo ki de bu le bis for mi re ba, ga re mos dac va, mo qa la qe ob riv - pat ri o tu li cno bi e re bis gan vi Ta re ba;
pi rov nu li - Tvi se be bi, in te re se bi, pro fo ri en ta ci a;mo ra lu ri - Ri re bu le ba Ta for mi re ba;so ci a lu ri - me gob ro ba, Sem wy na reb lo ba.
amis ga mo sa dam ri geb lo sa a Tis Te me bi or mi mar Tu le ba Si er Ti an de ba.1. pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba – ro me lic aer Ti a nebs fi zi o lo-
gi ur gan vi Ta re bas, hi gi e nas, jan sa Ri cxov re bis wess, pi rov nul Tvi se bebs, in te re sebs, pro fo ri en ta ci as, Ri re bu le ba Ta for mi re bas, me gob ro bas, Sem wy na reb lo bas.
2. Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba – aer Ti a nebs swav lis, mec ni e re bis, xe lov-ne bis mi marT da mo ki de bu le bis for mi re bas, ga re mos dac va sa da mo qa la qe ob riv - pat-ri o tu li cno bi e re bis gan vi Ta re bas.
wig n Si Se su lia da ma te ba – bu neb ri vi ka tas t ro fe bis ris kis Sem ci re ba. dam ri ge bels Se uZ lia re gi o nis sa Wi ro e be bi dan ga mom di na re, aR niS nul Te-meb ze esa ub ros mos wav le ebs.
sa dam ri geb lo sa a Tis war m mar T ve li Se saZ loa iyos dam ri ge be li, mow ve u li stu ma ri (kon k re tu li sfe ros spe ci a lis ti an mSo be li) an Ta vad mos wav le e bi, rom le bic wa rad ge nen gar k ve ul Te mas / p re zen ta ci as.
dam ri geb lis sa a Tis prog ra ma Si war mod ge ni li Te me bi sa re ko me da cio xa-si aTs ata rebs, mi si Sec v la dam ri ge bels Se uZ lia kla sis in te re se bi sa da sa-Wi ro e be bi dan ga mom di na re.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 7
sa dam ri geb lo sa a Tis da geg m va
sa dam ri geb lo sa a Tis Ca ta re bam de, auci le be lia mi si da geg m va. un da ga ni sazR v ros Te-ma, mi za ni, me To de bi, sa Wi ro re sur se bi da ase ve ad gi li sa dac ga i mar Te ba sa dam ri geb lo sa-a Ti (Se saZ loa mi si Ca ta re ba sko lis ga reT. mag., eq s kur si a ze). auci leb lad un da ga ni sazR v ros sa dam ri geb lo sa a Tis Te ma. sa dam ri geb lo sa a Tis mi za ni - ra cod na, unar - Cve ve bi un da ga nu vi Tar des mos wav les
aR niS nu li sa a Tis Sem deg; mim di na re o ba - ro gor da iwye ba sa u ba ri, ra aq ti vo be bi iq ne ba da geg mi li, ra me To de-
biT mox de ba Te mis gac no ba da da sa xu li miz nis miR we va; dro is ga na wi le ba - ram de ni Sex ved ra igeg me ba aR niS nul Te mas Tan da kav Si re biT. ra
dro da eT mo ba kon k re tul Sex ved ra ze Ti To e ul aq ti vo bas; re sur se bi - ris ga mo ye ne bas va pi rebT kon k re tu li sa a Tis Ca ta re bis dros. li te ra tu-
ra, sa mu Sao fur c le bi, te le fil mi, in ter ne ti; TviT Se fa se ba - ra iyo kar gi? sa in te re so? ri si ga um jo be se baa sa Wi ro? mos wav le Ta Se fa se ba - ra iyo sa in te re so? ra da ma ma xov r da yve la ze me tad?
dam ri geb lis mu Sa o bis me To de bi
dam ri ge bel ma sa dam ri geb lo sa aT ze, Se saZ lo a, sxva das x va me To di ga mo i ye nos: `mi ni~ leq cia - ver ba lu ri ax s nis me To di, dis ku si a, Sem Tx ve vis gan xil va, eq s kur si a, go neb ri vi ieri Si, pre zen ta ci a, ro lu ri Ta ma Si.
qve moT mo ce mu lia Ti To e u li me To dis mok le da xa si a Te ba.
`mi ni~ leq cia – ver ba lu ri ax s nis me To di
`mi ni~ leq cia aris mci re zo mis leq ci a, rom lis mi za nia audi to ri i saT vis gar k ve u li in for ma ci is ga da ce ma.
leq cia mos wav le ebs uf ro me tad aZ levs cod nas da nak le bad iZ le va una re bis gan vi Ta-re bis Se saZ leb lo bas.
sa leq ci od Se iZ le ba Se ir Ces ne bis mi e ri ma sa la faq te bis, ide e bis, Te o ri e bi sa da a.S. Se-sa xeb. mas wav le bel ma wi nas war un da mo am za dos Te o ri u li da vi zu a lu ri ma sa le bi sxva das x va wya ro dan, gra fi ke bi, fo to - ma sa la da a.S, ra Ta leq cia sa in te re so iyos mos wav le e bi saT vis.
sa leq cio ma sa la lo gi ku ri Ta na mim dev ro biT un da iyos da la ge bu li (mar ti vi dan rTu-li sa ken) da ad vi lad ga sa ge bi un da iyos mos wav le e bi saT vis; ama ve dros ar un da iyos ga dat-vir Tu li Za li an bev ri gan s x va ve bu li ti pis in for ma ci iT – sa sur ve li a, er Ti leq cia erT Te mas eT mo bo des.
leq ci is wa kiTx vi sas mas wav le bel ma, sa sur ve li a, mos wav le e bi ise das vas, rom xe li Se-ewyos maT aq ti ur mo na wi le o bas. Se sa ba mi sad, sa sur ve lia ara fron ta lu ri (ro de sac mas wav-le be li msme ne lis win dgas da fas Tan), ara med sa dis ku sio sti lis (mos wav le e bi da mas wav le-be li gan la ge bu li ari an wre Si, ma gi dis ir g v liv ise, rom yve la er T ma neTs kar gad xe davs da mas wav le bels aqvs sa Su a le ba, mi u ax lov des ne bis mi er mos wav les) ga mo ye ne ba. mar Ta li a, leq cia swav le bis Se da re biT pa si ur for ma daa miC ne u li, mas wav le bel ma un da wa a xa li sos mos wav le e bi, isi ni un da Ca er Ton leq ci is msvle lo ba Si da das van maT T vis sa in te re so kiTx-ve bi. mas wav le bel ma mud mi vad un da iqo ni os mxed ve lo bi Ti kon taq ti audi to ri as Tan; pe ri-o du lad Se a mow mos, ram de nad us mens audi to ria da mis ces Se sa ba mi si uku kav Si ri.
leq ci is bo los mas wav le be li das k v nis sa xiT aja mebs Zi ri Tad pun q tebs. mi ni leq ci is Ca ta re bas ar sWir de ba gan sa kuT re bu li ma te ri a lur - teq ni ku ri aR Wur-
8
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
vi lo ba, Tum ca, sa sur ve lia yo vel T vis ga mo ye ne bul iq nas vi zu a lu ri ma sa la - gra fi ke bi, fo to - ma sa la, cxri le bi da a.S.
dis ku sia
dis ku sia aris in te raq ti u ri swav le bis er T -er Ti me To di, rom lis mi za nia sxva das x va mid go mis, ide i sa Tu prob le mis jguf Si gan xil va.
Tu leq ci is dros mas wav le be li aw v dis mos wav le ebs in for ma ci as, dis ku si is dros, pi-ri qiT, mos wav le e bi ari an aq ti ur ni da mas wav le be li iRebs maT gan in for ma ci as. rac uf ro in ten si u ria dis ku si a, miT me tad efeq tu ria is.
dis ku sia efeq tu ri me To dia mTe li ri gi unar - C ve ve bis Ca mo ya li be bi saT vis: msje lo ba, aq ti u ri mos me na, gan s x va ve bu li az ris mos me ni sa da pa ti vis ce mis una ri, ar gu men te bis Ca mo-ya li be ba da sxva. dis ku sia Se iZ le ba kar gi mo ti va to ri iyos mos wav le e bi saT vis, ra Ta maT da mo u ki deb lad mo i Zi on in for ma cia sa dis ku sio Te ma ze.
sa dis ku si od Se iZ le ba ga mo vi ye noT ne bis mi e ri Te ma, rom lis Se sa xe bac gan s x va ve bu li az ri ar se bobs. mag., mxat v ru li na war mo e bi, mok le fil mi, me lo dia da a.S. sa dis ku sio Te mebs ax lavs xol me Sem de gi kiTx ve bi: `ra tom?~ `ro gor?~, `ra mox de bo da?~ da a.S.
dis ku si is da geg m vi sas ga saT va lis wi ne be li a, rom mos wav le ebs sa dis ku sio Te ma ze sak-ma ri si cod na un da hqon deT, rom Ses Z lon sa ku Ta ri az ris ga moT q ma, mi si dac va an sxvi si az-ris gak ri ti ke ba – wi na aR m deg Sem Tx ve va Si dis ku sia azrs da kar gavs. dis ku si a, ro gorc we si, Se mo i far g le ba ori sa wi na aR m de go az ris / po zi ci is gan xil viT.
dis ku siis war ma te biT Ca ta re ba ze pir vel rig Si mas wav le be lia pa su xis m ge be li. man un da da a re gu li ros pro ce si da Se as ru los fa si li ta to ris fun q ci a; mka fi od un da gan-sazR v ros dis ku si is Ca ta re bis for ma ti: vin da ra xnis gan mav lo ba Si la pa ra kobs? ra Ta na-mim dev ro biT? ro gor un da dav s vaT Se kiTx ve bi? da a.S. mas wav le bel ma un da uz run vel yos dis ku si a Si yve la mos wav lis mo na wi le o ba, wa a xa li sos Se da re biT pa si u ri mos wav le e bi.
mas wav le bel ma mos wav le eb Tan er Tad un da gan sazR v ros dis ku si is Zi ri Ta di we se bi, mag.: mos wav le e bi er T d ro u lad ar la pa ra ko ben; ar awy ve ti ne ben sxvebs sa u bars; dis ku si a Si yve la mo na wi le obs; ga ni xi la ven sxve bis mo saz re bebs Tu po zi ci ebs da ara pi rov ne bebs; yo-ve li mos wav le asa bu Tebs Ta vis mo saz re bas; pa tivs scems sxvis azrs.
mas wav le bel ma un da ga iT va lis wi nos, rom dis ku si is pro ces Si Tvi Ton do mi nan tu ri ar un da iyos; ar un da ga mo xa tos sim pa Tia Tu an ti pa Tia mo ka ma Te mxa re e bis mi er ga moT q mu li mo saz re be bi sad mi; is un da iyos ne it ra lu ri da yve las Tan er T na i ri da mo ki de bu le ba hqon-des;
ga saT va lis wi ne be lia isic, rom dis ku si is efeq tu ro bi saT vis mas Si Za li an bev ri mos-wav le ar un da mo na wi le ob des; ami tom did jguf Tan mu Sa o bi sas mas wav le bel ma un da Ses Z-los yve la mos wav lis ise Car T va, rom dis ku si am Ta vi si fun q cia ar da kar gos. mniS v ne lo-va ni a, rom dis ku si i sas `mo wi na aR m de ge~ mxa re eb Si mos wav le e bis Ta na ba ri ra o de no ba iyos. sa sur ve li a, `mo wi na aR m de ge~ mxa re e bi er T ma ne Tis pir da pir gan Tav s d nen, xo lo mas wav le-bels, ro gorc dis ku si is fa si li ta tors, un da Se eZ los ori ve jguf Tan Ta vi su fa li ur Ti-er To ba.
dis ku si is das ru le bis Sem deg auci le be lia mi si Se ja me ba, ra sac Tav da pir ve lad mas-wav le be li ake Tebs, xo lo ga moc di le bis dag ro ve bas Tan er Tad mos wav le e bic aq ti u rad er-T ve bi an. Se ja me bi sas un da ga a na liz des ro gorc Si na ar si, anu ris mom ce mi iyo dis ku si a, ra is wav les da a.S mos wav le eb ma, ase ve pro ce si - ram de nad kom for tu lad grZnob d nen mos wav-le e bi Tavs, ad vi li iyo Tu ara we se bis dac va da a.S.
dis ku si is Ca ta re bas, ro gorc we si, gan sa kuT re bu li ga re mo an dam x ma re sa Su a le be bi ar sWir de ba, Tum ca sa sur ve lia da fis ar se bo ba, dis ku si a Si mo na wi le mxa re ebs rom mi e ceT sa ku Ta ri az re bis we ri lo biT ga mo xat vis sa Su a le ba.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 9
Sem Tx ve vis gan xil va
Sem Tx ve vis gan xil va far Tod ga mo i ye ne ba ga naT le bis sfe ro Si. mi si mi za nia kon k re tu-li Sem Tx ve vis gan xil vis sa fuZ vel ze, da ma te bi Ti in for ma ci i sa da cod nis Se Ze na.
Sem Tx ve vis gan xil vi sas ar aris auci le be li, Sem Tx ve va exe bo des erT kon k re tul ada-mi ans. Sem Tx ve va Se iZ le ba iyos ada mi an Ta jgu fis, sxva das x va si tu a ci is da a.S. Se sa xeb.
Sem Tx ve vis Ses wav li sas xde ba am kon k re tu li Sem Tx ve vis ga az re ba da ga a na li ze ba. Sem Tx ve vis gan xil vam de, sa Wi roa mas wav le bel ma wi nas war mo am za dos ma sa la; ma sa la sa-
in te re so da aq tu a lu ri un da iyos mos wav le e bi saT vis; iT va lis wi neb des maT asa kob riv Ta-vi se bu re bas da Se saZ le be li iyos mis Se sa xeb msje lo ba.
gan sa xil vel ma sa las Tan er Tad, un da mom zad des Zi ri Ta di gan sa xil ve li kiTx ve bi;
fis an Sem Tx ve va Si aR we ri li si tu a ci as mi marT, ro gor xe da ven isi ni am Sem Tx ve vas, ra aris maT T vis mi sa Re bi, mi u Re be li, ro gor Se iZ le ba prob le mis ga daW ra da a.S.
Sem Tx ve vis gan xil vas spe ci a lu ri teq ni ku ri aR Wur vi lo ba ar sWir de ba; sa sur ve li a, yve la mos wav les in di vi du a lu rad hqon des Sem Tx ve va amo beW di li sa xiT an mas wav le bel ma ga mo i ye nos pro eq to ri da lep to pi.
eq s kur sia
eq s kur sia war mo ad gens mos wav le e bis jgu fis mi er kul tu ru li Rir Se sa niS na o be bis, da we se bu le bi sa Tu sxva or ga ni za ci is mo na xu le bas. eq s kur si is dros mos wav le ebs sa Su a-le ba eZ le vaT re a lur ga re mo Si da ak vir d nen is to ri ul Zeg lebs, sa mu Sao si tu a ci as da ga-ec non mo ce mul sa kiTx Tan da kav Si re bul in for ma ci as.
eq s kur si as sa i lus t ra cio fun q cia aqvs. eq s kur si a ze na na xi da mos me ni li ukeT amax-sov r de baT mos wav le ebs, vid re mxo lod ze pi rad gad mo ce mu li ma sa la.
sko lis ga reT swav le bas Se iZ le ba gar k ve u li prob le me bi ax l des Tan. ami tom auci le-be lia eq s kur si is de ta lu ri da geg m va, ra Ta Ta vi dan avi ci loT ga u geb ro be bi da maq si ma-lu rad ma Ral efeqts mi vaR wi oT. mas wav le bel ma wi nas war un da ga iT va lis wi nos da da geg-mos Sem de gi sa kiTxe bi: eq s kur si is mi za ni, eq s kur si is zus ti dro; mos wav le e bis da saS ve bi ra o de no ba; zog jer sxva das x va pro fe si is ga sac no bad da geg mi li eq s kur si i saT vis (ze da kla seb Si) ga saT va lis wi ne be lia spe ci a lu ri for miT uz run vel yo fa, eq s kur si as Tan da kav-Si re bu li xar je bi da a.S. auci le be lia mas pin Zel or ga ni za ci as Tan wi nas wa ri Se Tan x me ba eq-s kur si is Ca ta re bis Ta o ba ze.
mas wav le bel ma wi nas war un da mi a wo dos in for ma cia mos wav le ebs eq s kur si is geg mis Se-sa xeb – ra un da na xon, ras un da mi aq ci on gan sa kuT re bu li yu radRe ba da a.S. un da wa a xa li-sos eq s kur si is dros mos wav le e bis mxri dan Se kiTx ve bis das ma. Se saZ le be li a, sa Wi ro iyos gar k ve u li Ca niS v ne bis ga ke Te bac.
eq s kur si is das ru le bis Sem deg mas wav le be li mos wav le eb Tan er Tad ga ni xi lavs mis Se-de gebs – ra na xes an mo is mi nes, ram de nad ga sa ge bi da sa in te re so iyo in for ma ci a; Se saZ le be-li a, maT Tan er Tad da geg mos Sem d go mi eq s kur si e bis for ma ti.
go neb ri vi ieri Si
go neb ri vi ieri Si war mo ad gens jgu fu ri mu Sa o bis me Tods, rom lis mi za nia kon k re tu-li prob le mis ga da saW re lad maq si ma lu ri ra o de no bis ide e bis Seg ro ve ba da gan xil va.
go neb ri vi ieri Si ga mo i ye ne ba im Sem Tx ve va Si, ro de sac gvin da gan sa xil vel sa kiTx ze rac Se saZ le be lia bev ri ide i sa da mo saz re bis Seg ro ve ba da jguf Tan kon sen su sis sa fuZ-
kiTxve bi Se iZ leba exebo des moswav le e bis da mo ki d e bu lebas kon k re tu li ada mia nis, jgu-
10
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
vel ze sa sur ve li ra o de no bis ide e bis Ser Ce va. go neb ri vi ieri Sis dros bev ri idea grov de ba, ro mel Ta gan sa bo lo od Cven T vis sa Wi ro
ra o de no bis ide e bi Se ir Ce va. go neb ri vi ieri Sis pro ce si sak ma od mar ti vi a; Tav da pir ve lad mas wav le be li ga mo yofs
gan sa xil vel Te mas da ad gens geg mas. go neb ri vi ieri Sis dawye bam de auci le be lia jguf Si mu-Sa o bis we seb ze Se Tan x me ba, ma ga li Tad, yve la idea swo ria da yve la idea un da iyos gan xi lu-li; go neb ri vi ieri Sis pro ces Si ara fers gan v s jiT da va fa sebT; mTa va ria ide e bis ra o de no-ba da ara xa ris xi; yve la ide is mi marT mos wav le e bi da mas wav leb le bi ari an Ri a.
mos wav le e bi das mu li sa kiTxis ir g v liv asa xe le ben rac Se iZ le ba bevr ide as da mas wav-le be li maT da fa ze an flip Car t ze iniS navs. dro is li mi ti wi nas war aris gan sazR v ru li, ma-ga li Tad 20-25 wT.
ide e bis da we ris Sem deg mas wav le be li maT xma maR la kiTxu lobs ise, rom, jgu fis yve la wev ri saT vis ga sa ge bi iyos; Sem deg mos wav le e bi afa se ben ide ebs, da vu Sa vaT, 3 an 5 - ba li an ska la ze da msgavs ide ebs aj gu fe ben. sa bo lo od Cven T vis sa sur vel, yve la ze ma Ral qu li an ide ebs Se var CevT, ma ga li Tad, 3-4 ide as.
ro gorc aR v niS neT, go neb ri vi ieri Si mih yavs mas wav le bels; mas un da Se eZ los kar gi mos me na, uku kav Si ris mi ce ma da mos wav le e bis wa xa li se ba. man xe li un da Se uwyos pro ce sis mim di na re o bas, rom rac Se iZ le ba me ti idea da mo saz re ba Se ag ro vos. dam ri ge be li pro ces Si ne it ra lu ri a.
go neb ri vi ieri Sis Sem deg xde ba Se de gis Se fa se ba.go neb ri vi ieri Sis dros jgu fis zo ma ar un da iyos Za li an di di, Tum ca di di jgu fis
Sem Tx ve va Sic mas wav le bel ma un da Ses Z los yve la mos wav lis pro ces Si Car T va. sa sur ve li a, mo na wi le e bi is x d nen wre Si, Se saZ le be li a, ma gi dis ir g v liv, xo lo mas wav le be li ise id gas jgu fis win, rom yve la mxri dan kar gad Can des. go neb ri vi ieri Sis Ca sa ta reb lad auci le be-lia da fa an flip Car ti da fe ra di mar ke re bi.
pre zen ta cia
pre zen ta cia aris jgu fis wi na Se gar k ve u li Te o ri u li Tu praq ti ku li ma sa lis war d-ge na.
pre zen ta cia efeq tu ri me To dia ise Ti una re bis ga sa vi Ta reb lad, ro go ri caa ko mu ni ka-ci a, sa ku Ta ri po zi ci i sa Tu mo saz re be bis msme ne li saT vis gac no ba, ar gu men ti re ba, po zi ci-is dac va da a.S.
pre zen ta ci is Te ma Se iZ le ba iyos ne bis mi e ri sa kiTxi. sa sur ve li a, rom pre zen ta ci is Te me bis ra o de no ba Za li an bev ri ar iyos; re ko men de bu lia maq si mum sa mi Te mis ga mo ye ne ba.
pre zen ta ci is mom za de bi sas mas wav le bel ma un da ga iT va lis wi nos mi si Ta vi se bu re ba. ase ve, Tu mos wav le e bi ake Te ben pre zen ta ci as, man wi nas war un da mis ces pre zen ta ci is ti pu-ri sqe ma.
pre zen ta cia sa mi na wi li sa gan Sed ge ba:
1. Se sa va li. Se sa va li pre zen ta ci is auci le be li na wi li a. am na wi lis mi za nia audi to ri is in te re si sa da yu radRe bis miq ce va, pir ve la di kon taq tis dam ya re ba. es na wi li Se da re-biT xan mok lea da pre zen ta ci i saT vis gan kuT v ni li sa er To dro is da ax lo e biT 20%-s Se ad gens.
2. Zi ri Ta di na wi li. Zi ri Ta di na wi li pre zen ta ci is yve la ze vrce li da sa pa su xis m geb lo na wi li a. Zi ri Tad na wil Si xde ba de bu le be bis, mo saz re be bis da a.S. gan xil va, sa i lus t-ra cio ma sa le bis ga mo ye ne ba. pre zen ta ci is ga ke Te bi sas ga saT va lis wi ne be lia sa ub ris to ni, qce vis ma ne ra, rac mniS v ne lo van gav le nas ax dens audi to ri a ze. es na wi li pre zen-ta ci is gan kuT v ni li sa er To dro is da ax lo e biT 70%-s Se ad gens.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 11
3. das k v na. das k v niT na wil Si xde ba pre zen ta ci is Se ja me ba, Tu ras em sa xu re bo da pre zen-ta ci a, ra aris mi Re bu li Se de ge bi da a.S. es na wi li pre zen ta ci is dro is da ax lo e biT 10%-s Se ad gens
Se saZ le be li a, mas wav le bel ma mos wav le eb Tan er Tad Se i mu Sa os pre zen ta ci is Se fa se bis for ma da pre zen ta ci is Sem deg mos wav le eb Tan er Tad Se a fa sos pre zen ta ci a.
pre zen ta ci is ga ke Te ba spe ci a lur teq ni kur aR Wur vi lo bas sa Wi ro ebs - pro eq to ri, lep to pi, da fa an flip Car ti. sa sur ve li a, Tu pre zen ta cia Po wer Po in t -is for mat Si ga keT-de ba.
ro lu ri Ta ma Si
ro lu ri Ta ma Si jgu fu ri mu Sa o bis er T -er Ti for ma a; is far Tod ga mo i ye ne ba ga naT-le bis sfe ros yve la sa fe xur ze dawye bi Ti ga naT le bi dan umaR le si ga naT le bis CaT v liT. am dros mos wav le e bi ga i Ta ma Se ben re a lur si tu a ci as, as ru le ben gar k ve ul rols da am gziT iZe nen Te o ri ul cod na sa da praq ti kul ga moc di le bas.
ro lu ri Ta ma Se bi swav le bis aq ti u ri for ma a; am dros, Se saZ le be li a, mos wav le e bi ara mxo lod go neb ri vad, ara med fi zi ku ra dac aq ti u re bi iy v nen; sa kiTxis gan xil vis gar da, maT sa Su a le ba aqvT ga mo xa ton Ta vi an Ti da mo ki de bu le be bi, emo ci e bi, rac aad vi lebs swav lis pro cess da ma sa lis aT vi se bas. swav le bis aq ti u ri me To de bis ga mo ye ne biT mos wav le e bi uf-ro ad vi lad swav lo ben, vid re mxo lod ma sa lis wa kiTx viT, mos me niT an ra i me ze dak vir ve biT.
ro lu ri Ta ma Se bis dawye bam de mas wav le bel ma mos wav le ebs un da ga ac nos Te ma da mok le Se sa va li ga a ke Tos. mag,: es Ta ma Si Se e xe ba Ta nam S rom lo bas; is gag r Zel de ba 20 wT-s, ris Sem-de gac gan vi xi lavT da Se va ja mebT Se de gebs.
Sem deg sa Wi roa kla si dav yoT jgu fe bad, ris T vi sac Se saZ le be lia oTxi me To dis ga mo-ye ne ba: 1) jgu fis da yo fa si is mi xed viT, aseT Sem Tx ve va Si, dam ri ge bel ma un da ga a kon t ro los
jgu fis Se mad gen lo ba; 2) Se saZ le be li a, mo na wi le e bi sa ku Ta ri sur vi li sa mebr da i yon jgu fe bad;3) Sem Tx ve viT ga da na wi le bis prin ci pis ga mo ye ne bi sas jgu fe bis ra o de no bis mi xed viT
mo na wi le ebs vTxo voT ga iT va lon. gaT v lis Sem deg pir ve li nom re bi Seq m ni an pir vel jgufs, me o re nom re bi _ me o res da a.S.
4) daW ri li ba ra Te bis meS ve o biT ga na wi le bi sas mas wav le bel ma un da aiRos im de ni fe ris pa ta ra ba ra Ti, ram de ni jgu fis Seq m nac surs. Sem deg Ti To e u li fe ris ba ra Ti daW ras im den na wi lad, ram de ni ada mi a nic aris jguf Si; daW ri li ba ra Te bi pa ta ra ka la Ta Si iy-re ba. mo na wi le e bi ka la Ti dan daW ri li ba ra Tis Ti To na Wers iRe ben da erT jguf Si er-Ti fe ris mflo be le bi jguf de bi an. fe ra di ba ra Te bis nac v lad Se iZ le ba sa fos to ba-ra Te bis ga mo ye ne ba. ase ve Se saZ le be li a, mo na wi le e bi dav yoT da ba de bis Ta ri Ris, Tvis, we li wa dis dro is mi xed viT da a.S. mi xed viT. amis Sem deg mas wav le be li mo na wi le ebs ac nobs in s t ruq ci as. is jgu fu ri mu Sa o bis pro-
ces Si ne it ra lu ria da as ru lebs dam k vir veb lis rols. Sem de gi eta pi uSu a lod Ta ma Sis msvle lo ba a; mos wav le e bi as ru le ben ro lebs in s t ruq-
ci is Se sa ba mi sad. ro lu ri Ta ma Se bis Se de gi pir da pir ukav Sir de ba jgu fis wev re bis pro ces-Si Car Tu lo ba sa da da de bi Ti at mos fe ros Se nar Cu ne bas. ami tom, jgu fis pa si u ri wev re bis wa xa li se ba un da mox des, ra Ta mo na wi le e bi maq si ma lu rad Car Tu le bi iy v nen Ta ma Sis pro ces-Si.
ro lu ri Ta ma Se bis das ru le bas Tan er Tad, mo na wi le e bic as ru le ben moq me de bas da ga mo di an ro li dan; isi ni ga moT q va men mo saz re bebs, ra Se i Zi nes /is wav les aR niS nu li Ta ma-Si dan. afiq si re ben emo ci ebs, Tu ro gor grZno ben Tavs. mo na wi le e bi afa se ben jgu fis mu-
12
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Sa o bis Se de gebs, imis mi xed viT, Tu ra is wav les, ra iyo po zi ti u ri da ne ga ti u ri mu Sa o bis pro ces Si; gan xil va un da iyos po zi ti u ri da mxo lod Si na ar s sa da pro cess un da Se e xe bo des da ara pi rov ne bebs, mo na wi le ebs, maT Tvi se bebs da a.S.
ase ve auci le be lia mo na wi le e bis az ris ga ge ba, Tu ra is wav les ro lu ri Ta ma Se bi dan, Se de ge bis Se ja me ba da jgu fis mu Sa o bis da kav Si re ba Ta ma Sis miz neb Tan.
mo zar do bis xa nis asa kob ri vi da xa si a Te ba
mo zar do bis xa na – es aris pe ri o di, xi di, bav S vo ba sa da mo wi fu lo bas So ris. mi si xan-g r Z li vo ba Ta na med ro ve epo qa Si sul uf ro da uf ro iz r de ba, vi na i dan mo wi fu lo bis miR-we vam de Za li an bev ri cod na da unar - Cve ve bia da sa uf le be li. mo zar do bis xa na mo i cavs pe-ri ods 10 - 11 wli dan 15 - 16 wlam de da iyo fa um c ro si da uf ro si mo zar do bis pe ri o de bad. um c ro si mo zar do bis xa na mo i cavs pe ri ods 10 - 11 wli dan 14 wlam de, uf ro si mo zar do bis xa na ki 14 wli dan 16 wlam de. Tum ca, zo gi mec ni e ris az riT, aR niS nu li xa na 19 wlis asak Si srul de ba (f. ra i si. 2000).
zog jer cne bis - `mo zar di~ nac v lad cne ba `Ti ne i jers~ xma ro ben. mag ram `Ti ne i je ris~ gan mar te bis qveS mo i az re bi an mo zar de bi 13 - dan 19 wlam de. aR niS nu li ter mi ni pir ve lad 1943 - 1945 wel Si ga moC n da `li te ra tu ris pe ri dul gzam k v lev Si mkiTx vel TaT vis~. aR niS-nu li ter mi ni zog jer uar yo fiT kon teq s t Si mo az re ba. igi ar aris mec ni e ru li ter mi ni da zog jer mis qveS Sem de gi Tvi se be bi mo a iz re ba: ji u ti, opo zi ci u ri, upa su xis m geb lo. am g va ri mid go ma ki gav r ce le bu li ste re o ti pis bra li a, ami tom, xSir Sem Tx ve va Si, ara zus ti a.
ga moc dil ma pe da go geb ma kar gad ici an, rom yve la mo zar di er T na i ri ar aris da mos wav-le Ta di di na wi li mSvi di xa si a TiT, swav li sad mi in te re siT, kar gi dis cip li niT ga mo ir Ce va. ase rom, mxo lod mo zar do bis asak Si ga das v la ar aris wa moW ri li sir Tu le e bis gan ma pi ro-be be li.
mag ram ga saT va lis wi ne be lia isic, rom gar da ma val asak Si mo zar dis gan vi Ta re bis yve-la mxa re ga nic dis mkveTr cvli le bebs: igi exe ba iseT mniS v ne lo van mxa re ebs, ro go ri ca a: ana to mi ur - fi zi o lo gi u ri, su li er fsi qo lo gi u ri da zne ob ri vi. mo zar dis ana to mi ur - fi zi o lo gi u ri sfe ros cvli li be bi da axal war mo naq m ne bi sa fuZ v lad ede ba sxva sfe ro e bis Sem d gom gan vi Ta re bas.
er T ma neTs rom Se va da roT me xu Tek la se li da mer vek la se li, vna xavT, rom mok le dro-is gan mav lo ba Si bav S ve bi mniS v ne lov nad vi Tar de bi an fi zi ku rad, go neb ri vad, zne ob ri vad da so ci a lu rad. swav le ba sa da aR z r da Si gar da ma va li asa ki ga ci le biT met sir Tu le sa da siZ ne le ebs qmnis, vid re um c ro si sas ko lo asa ki. bav S vis mo wi fu lo ba Si ga das v lis pro ce si me tad rTu li da mra val fe ro va ni a, rad gan igi da kav Si re bu lia ada mi a neb Tan uk ve Ca mo ya li-i be bu li ur Ti er To be bis rRve vas Tan, cxov re bi sa da qce vis pi ro be bis Sec v las Tan.
fi zi ku ri gan vi Ta re ba
gar da ma val asak Si mo zar dis or ga niz m Si kar di na lu ri cvli le be bi xde ba. iwye ba fi zi-ku ri gan vi Ta re bis axa li eta pi da dge ba sqe sob ri vi mom wi fe bis pe ri o di.
yve la am cvli le bas mar Tavs hor mo ne bi - Si na ga ni sek re ci is jir k v leb Si ga mo mu Sa ve bu-li bi o qi mi u ri niv Ti e re be bi. am pe ri od Si mkveT rad ma tu lobs ro gorc zrdis, ise sas qe so hor mo ne bis ga mo mu Sa ve ba da iwye ba sqe sob ri vi mom wi fe ba, ro me lic pir ve la di da me o ra di sas qe so niS ne bis gan vi Ta re biT ga mo i xa te ba.
mo zar dis fi zi ku ri gan vi Ta re bis T vis da ma xa si a Te be lia e.w. `zrdis nax to mi~, rac sxe-u lis sig r Zis in ten si ur zrda Si ga mo i xa te ba. si maR lis ase Ti in ten si u ri zrda (8 - 10 sm) aRi niS ne ba 13-15 wli dan, xo lo Sem d gom es tem pi nel de ba. gar da ma val asak Si xde ba mo zar-
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 13
dis sxe u lis, yve la or ga no sa da qso vi lis in ten si u ri zrda. ase Ti se ri o zu li cvli le be bi mxo lod muc lad yof ni sa an Cvi lo bis pe ri od Si aris da ma xa si a Te be li. mag ram, pa ta re bis gan gan s x va ve biT, mo zar de bi am cvli le bebs in te re sis, Si Si sa da si xa ru lis Seg r Z ne biT ak vir-de bi an.
9-10 wlam de bi We bi sa da go go ne bis or ga niz mis gan vi Ta re ba er T na i rad mim di na re obs. mag ram 10 wlis Sem deg go go ne bi uf ro in ten si u rad iz r de bi an da si maR le Si as w re ben bi-Webs. sqe sob ri vi mom wi fe bis pro ce sis das ru le bis Sem deg, go go ne bis si maR le Si zrdis tem-pi kle bu lobs, xo lo bi We bi sa 18 - 20 wlam de grZel de ba.
zrdis aC qa re ba mo zar deb Tan ara Ta nab rad mim di na re obs, rac Zvle bi sa da kun Te bis arap ro por ci ul gan vi Ta re bas iw vevs. jer xe lis mtev ne bi da ter fe bi iz r de ba, Sem deg ki-du re bi. si maR le Si zrdis kval dak val, ma tu lobs kun Te bis mo cu lo ba da yve la ze bo los mxre bi vi Tar de ba. amis ga mo xde ba mo zar dis moZ ra o bis ko or di na ci is dis har mo ni a, mo uq ne-lo ba. swo red ami to ma a, rom mo zar de bi xSi rad wa mo e de bi an xol me ra mes, une bu rad ga te xen an da a zi a ne ben niv Tebs. auci le be li a, mo zar d ma ico des, rom es mov le na dro e bi Tia da asak-Tan er Tad ga iv lis.
rac Se e xe ba ner vul sis te mas, gar da ma val asak Si ag z ne bi sa da Se ka ve bis pro ce se bi ar aris ga wo nas wo re bu li. ag z ne ba mniS v ne lov nad War bobs Se ka ve bas. ag z ne bis pro ce si xSi rad ise Ti Zli e ri da in ten si u ri a, rom mo zards Za la ar yof nis mis Se sa ka veb lad. ag z ne bis pro-ce se bi er T ba Sad aR mo cen de ba, di di ener gi iT vi Tar de ba, mag ram swra fad ve cxre ba.
di di cvli le be bia mo zar dis gul sis x l Zar R v Ta sis te mis gan vi Ta re ba Si. mo zar dis gu-li mniS v ne lov nad iz r de ba mo cu lo ba Si, igi uf ro Zli er de ba, xo lo sis x l Zar R v Ta di a met-ri zrda Si Ca mor Ce ba, ris ga moc mo zar debs xSi rad aRe niS ne baT Tav b rus x ve ve bi, Ta vis tki-vi li, gu lis ce mis gax Si re ba, si sus te da ad vi li daR la do ba. ase rom, zog jer mSob le bi sa da pe da go ge bis wu xi li mo zar de bis ga zar ma ce bas Tan da kav Si re biT swo red gul sis x l Zar R v Ta sis te ma Si mim di na re cvli le be biT aris ga mow ve u li.
mo zar dis fi zi ku ri, ana to mi ur - fi zi o lo gi u ri gan vi Ta re bis yve la ze mniS v ne lo va ni faq tia sqe sob ri vi mom wi fe ba. rep ro duq ci u li apa ra tis sim wi fe bevr fsi qo lo gi ur Zvras iw vevs mo zar dis fsi qi ka Si. sqe sob ri vi jir k v le bi iwye ben fi zi o lo gi ur fun q ci as. sqe sob-ri vi mom wi fe bis da sawyi sad bi We bis T vis 12 - 13 we li, xo lo go go ne bis T vis 11 - 12 we li iT-v le ba. bi We bis um rav le so ba sqe sob riv mom wi fe bas am Tav rebs 15 - 16 wlis asak Si, xo lo go-go ne bi 13 - 14 wlis asak Si. mi u xe da vad imi sa, rom am asak Si sqe sob ri vi mom wi fe ba mTav r de ba, mo zar dis pi rov nul mom wi fe ba ze jer ad rea sa u ba ri.
sqe sob ri vi mom wi fe bis da dawye bis va de bi gan s x va ve bu lia ara mar to gan s x va ve bu li sqe sis mo zar deb Si, ara med er Ti sqe sis far g leb Sic ki.
bi We bis na ad re vi sqe sob ri vi mom wi fe ba maT Tav da je re bu lo bas uwyobs xels, isi ni po-pu la ro biT sar geb lo ben Ta na to lebs So ris. na ad re vad mom wi fe bu li go go ne bi ki pi ri qiT - Tavs uxer xu lad grZno ben, nak le bad Tav da je re bul ni ari an, Ta na to le bis T vis jer ucxoa ma Ti prob le me bi da ami tom, uf ro me tad uf ro si asa kis ada mi a neb Tan me gob ro ben.
dag vi a ne bul mom wi fe bas bi We bi Za li an mtkiv ne u lad ga nic di an, rad gan yve la ise eq ce-va, ro gorc pa ta ras, Ta na to li go go ne bi ki yu radRe bas ar aq ce ven. go go ne bic ga nic di an sqe sob ri vi mom wi fe bis dag vi a ne bas, mag ram am Sem Tx ve va Si ma Ti mom wi fe bis pe ri o di Ta na to-li bi We bis mom wi fe bas em Tx ve va, ami tom isi ni nak le bad grZno ben ga ucxo e ba sa da gan s x va ve-bu lo bas.
xSir Sem Tx ve va Si, mo zar de bi did yu radRe bas uT mo ben ga reg no bas. ga nic di an sxe u leb-riv cvli le beb sa da wo nis ma te bas, kan ze ga mo na yars. swo red ami tom ar se bobs aR niS nul asak Si kve bis re Ji mis dar R ve vis saf r Txe.
14
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se mec ne bi Ti sfe ros gan vi Ta re ba
aR niS nu li sfe ros Zi ri Ta di ni Sa ni ab s t raq tu li az rov ne bis Ca mo ya li be ba a. mo zar-debs uk ve Se uZ li aT hi po Te ze bis for mu li re ba, ga da mow me ba da Se fa se ba. az rov ne bis pro-ces Si isi ni ey r d no bi an ara mxo lod Tval sa Ci no niS nebs an nac nob faq tebs, ara med gan ye ne-bu li ide e bi Tac ma ni pu li re ben.
lo gi ka ze dam ya re bu li ab s t raq tu li az rov ne ba xels uwyobs ma Te ma ti ki sa da sa bu ne-bis metye lo mec ni e re be bis Ses wav las, da in te re se bas fan tas ti kiT, fi lo so fi u ri sa kiTxe-biT. az rov ne bis axal sa fe xur ze as v la mo zar debs ubiZ gebs, da fiq r d nen iseT ab s t raq tul cne beb ze, ro go ric aris: siy va ru li, me gob re ba, er T gu le ba, pa ti os ne ba. kri ti ku li Tva-liT uwye ben yu re bas av to ri te tebs, maT So ris mSob leb sa da pe da go gebs, ro mel Tac aqam de upi ro bod, da de bi Tad afa seb d nen. iwye ben ide a lu ri ada mi a nis Se sa xeb sa ku Tar war mod ge-nis ga da xed vas.
mo zar dis T vis da ma xa si a Te be li kri ti ku lo ba da maq si ma liz mi mis T vis Cve u li iumo-riT ga mo xa ta mark tven ma: `ro ca 14 wlis vi ya vi, ma ma Ce mi im den si su le les am bob da, rom ver vi tan di, mag ram ro ca 21 wlis gav x di, ga mik vir da, ro gor daW k vi an da mo xu ci am 7 we li wad Si.~
pi rov nu li da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
gar da ma va li asa kis mTa var sir Tu led mi iC ne ven kon f liqts mSob leb Tan da sxva uf ro-seb Tan, rom le bic mo zar d Ta da mo u ki deb lo bi sa da av to no mi is ken swraf vas ewi na aR m de ge-bi an. ro gorc ir k ve va, arc mo zar d Ta emo ci u ri ga u wo nas wo reb lo ba da arc uf ro seb Tan kon f liq ti ar war mo ad gens gan vi Ta re bis auci le bel at ri buts. mo zar d Ta di di na wi li moz r di leb Tan mSvi do bi an da ke Til gan wyo bil ur Ti er To bas inar Cu nebs.
av to no mi is gan sazR v re ba Si Zi ri Ta di aq cen ti keT de ba uf ro se bis ze gav le ni dan ga Ta-vi suf le ba ze, mag ram Se uZ le be li a, rom gar da ma val asak Si ada mi a ni ar iyos maT ze da mo ki de-bu li. sru li Ta vi suf le ba arc mo zar de bis T vis aris xel say re li, rad gan maT af r TxobT is pa su xis m geb lo ba, rac Tan ax lavs da mo u ki deb lo bas. amas Ta na ve, mo zar de bi eko no mi u ra dac mSob leb ze ari an da mo ki de bul ni.
ami tom, uf ro swo ri iq ne ba, Tu av to no mi as gan vi xi lavT, ro gorc TviT re gu la ci as. am Tval saz ri siT, da mo u ki deb lo ba gu lis x mobs sa ku Ta ri das k v ne bis ga ke Te ba sa da sa ku Ta ri qce vis re gu la ci as. swo red amas swav lo ben mo zar de bi. isi ni ojax sa Tu sko la Si SeT vi se bu-li we se bis, sazR v re bi sa da Ri re bu le be bis ga da fa se bas da ga da sin j vas ax de nen. am pro ces-Si, zog jer wi na aR m de go bebs awy de bi an uf ro se bis mxri dan da es iw vevs kon f liqts. xSi ria oja xu ri uTan x mo e be bi, mag ram am kon f liq tebs da de bi Ti mxa rec aqvs: mo zar di usaf r Txo, oja xur ga re mo Si cdis, ra sa xis da mo u ki deb lo ba Se uZ lia mo i po vos, ram de nad Se uZ lia sa-ku Ta ri mo saz re bis dac va.
oja xis cxov re bis am etaps mec ni e re bi afa se ben, ro gorc mSob leb sa da Svi lebs So ris axal ur Ti er To beb ze ga das v lis pe ri ods. aris oja xe bi, sa dac es ga das v la ukon f liq tod xde ba, rad gan mSob le bi ar upi ris pir de bi an mo zar dis da mo u ki deb lo bis moTxov ni le bas. pi ri qiT, aZ le ven sa ku Ta ri az ris ga moT q mis uf le bas, mxars uWe ren, ex ma re bi an da anu ge Se-ben rTul si tu a ci eb Si. aseT pi ro beb Si gaz r di li ada mi a ni uf ro Tav da je re bu lia da uke-Taa mom za de bu li da mo u ki de be li cxov re bis T vis.
xSi rad asec xde ba, rom moz r di le bic mo na wi le o ben ga da fa se bis pro ces Si, mi ni mu ma de dah yavT `kon f liq tis zo ne bi~ da ex ma re bi an mo zar debs da mo u ki de be li az rov ne bis gan vi-Ta re ba sa da sa ku Ta ri qce ve bis mar T vis una ris ga var ji Se ba Si. es sa ku Tar cxov re ba ze pa-su xis m geb lo bis Ca mo ya li be bis mniS v ne lo va ni wi na pi ro ba a. mo zar de bi Tan da Tan swav lo ben pi rov nul da mo u ki deb lo bis Se Tav se bas im mo va le o beb Tan da val de bu le beb Tan, rom le bic yve la nor ma lu ri ur Ti er To bis sa fuZ vels war mo ad gens.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 15
ab s t raq tu li az rov ne bis Ca mo ya li be ba sa ku Ta ri az rov ne bis pro ce sis ana li zis sa Su-a le bas iZ le va.
iwye ba TviT Se mec ne bis rTu li pro ce si, pa su xis Zi e ba kiTx veb ze: `vin var?~, `ro go ri var?~, ga mud me bu li dak vir ve ba sa ku Tar Tav ze da ide al Tan Se da re ba. pa ra le lu rad mo zar-de bi sxva Ta Sec no bas, sxve bis az ris wvdo mas cdi lo ben.
sa ku Ta ri cvli le be bis mi marT gaZ li e re bu li yu radRe ba iw vevs mo zar de bis gar k ve ul ego cen t rizms. maT mi aC ni aT, rom ma Ti qce va ise ve sa in te re soa ir g v liv m yof TaT vis, ro-gorc maT T vis. mo zar debs pa ta reb ze me tad ain te re sebT, ras fiq ro ben maT ze sxve bi - isi ni, TiT qos, war mo sax vi Ti audi to ri is wi na Se dga nan. 15-16 wlis asa kis T vis ase Ti ego cen riz mi ik lebs; mo zar de bi Tan da Tan xvde bi an, rom gar Se mom yo fe bi ar ari an ase da in te re bu li ma-Ti pi rov ne biT, da arc ise Ti uni ka lu ri da gan sa kuT re bu le bi ari an, rom sa yo vel Tao yu-radRe bas im sa xu reb d nen.
pi rov nu li da mo u ki deb lo ba, pir vel rig Si, iden to bis Ca mo ya li be bas Tan aris da kav Si-re bu li. iden to bis Ca mo ya li be ba, anu TviT ga mor k ve va, xan g r Z li vi, rTu li da zog jer ar c-Tu ise um t kiv ne u lo pro ce si a. mo zar dis wi na Se rTu li amo ca na dge ba: Sek ri bos da ga a er-Ti a nos in for ma cia sa ku Ta ri Ta vis Se sa xeb (ro go ri Svi li, da an Zma, mos wav le, spor t s me ni var) da mo ax di nos am mra val ricx vo va ni `me~-s xa te bis in teg ra cia pi rov nul iden tu ro ba Si.
gar da ma val pe ri od Si gan sa kuT re biT iz r de ba Ta na tol Ta jgu fe bis mniS v ne lo ba. fi-zi ku ri, emo ci u ri da so ci a lu ri cvli le be biT ga mow ve ul prob le meb Tan ga sam k la veb lad maT Ta nag r Z no ba da mxar da We ra esa Wi ro e baT. amas ki, bu neb ri vi a, imaT Tan eZe ben, vi sac msgav si gan c de bi da prob le me bi aqvT, anu Ta na to leb Tan.
Ta na tol Ta wre mniS v ne lo van rols as ru lebs mo zar dis so ci a lu ri unar - C ve ve bis gan-vi Ta re ba Si. am wre Si ar se bu li Ta nas wo ruf le bi a ni ur Ti er To be bi xels uwyobs so ci a lu ri kom pe ten ci is Ca mo ya li be bas. mo zar de bi, rom le bic ap ro tes te ben Ta na tol Ta jguf Si ar-se bul we sebs, mkac rad ica ven Ta na tol Ta jguf Si ar se bul nor mebs da iT vi se ben jgu fi-sad mi so li da ro bas, jguf Si ar se bu li we se bis dac vas, ad gi lis dam k vid re bas.
mo zar de bi Ta na to leb Tan ur Ti er To bi sas Se da re bebs ake Te ben da amis sa fuZ vel ze afa se ben sa ku Tar Se saZ leb lo beb sa da qce vas. Se fa se bi sas, mo zar de bi aq cents ake Te ben ga-reg no ba sa da im pi rov nul Tvi se beb ze, rac po pu la ro bas uwyobs xels.
mo zar de bis ieri (var cx ni lo ba, Cac mu lo ba) xSi rad uf ro seb Si ga Ri zi a ne bas iw vevs. mag ram un da gvax sov des, rom mo zar de bi swo red uf ro se bis gan gan s x va ve bul Cac mis stils ir Ce ven, ri Tac pro tests ucxa de ben sa zo ga do e ba Si dam k vid re bul nor mebs, imav d ro u lad, Cac mis sti liT ga mo xa ta ven gar k ve u li jgu fi sad mi mi kuT v ni lo bas. igi ve fun q ci as as ru-lebs la pa ra kis ma ne ra, mu si ka, ro mel sac us me nen. es yve la fe ri mo zar d Ta sub kul tu ras war mo ad gens.
iden to bis Ca mo ya li be ba Si ojaxs um niS v ne lo va ne si ro li akis ri a. mSob le bis Zi ri Ta di amo ca ne bi, er Ti Se xed viT, pa ra doq su li a. mSob le bi, rom le bic kar gad ar T me ven Tavs Ta vi-anT fun q ci ebs, er Ti mxriv, uq m ni an mo zar debs da cu lo bi sa da mxar da We ris at mos fe ros. mo zar di grZnobs, rom is uy varT ise Ti, ro go ric aris, xo lo me o re mxriv, igi ve mSob le bi xels uwyo ben mo zar dis Ca mo ya li be bas da mo u ki de bel, qme di Tu na ri an pi rov ne bad. swo red usaf r Txo, mzrun vel ga re mo Si aris Se saZ le be li da mo u ki de be li pi rov ne bis Ca mo ya li be ba.
16
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
sadamrigeblo saaTis Temebi klasebisa da mimarTulebebis mixedviT
V klasi
mimarTuleba - pirovnuli, moraluri da socialuri ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 TanamSromloba, aqtiuri mosmena 4
2 tyuils mokle fexebi aqvs 1
3 rogor movagvaroT konfliqti 3 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
4 me SemiZlia sibrazis marTva 3 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
5 kamaTis xelovneba 3
6 megobroba 1
7 axali nacnobebis SeZena 1
mimarTuleba - SemecnebiTi da kulturuli ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 rogor gadavaqcioT wveuleba zeimad
2
2 marto saxlSi 2
3 wesebi, romelic sWirdeba sazog-adoebas
3
4 Cemi qalaqi/sofeli (garemos dacva)
3
5 etiketi 2
6 bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba
5
VI klasi
mimarTuleba - pirovnuli, moraluri da socialuri ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 dRis reJimi, misi organizeba 2
2 cxovrebis jansaRi wesi 2 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqo logis an eqimis mier
3 msgavseba da gansxvaveba, Sem-wynarebloba
2
4 moTmineba/nebisyofa 2
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 17
5 samarTlianoba 2
6 pativiscema 2
7 Zala/siZliere 2
8 wonasworoba 2
9 metsaxelebi - iarliyebi 1
mimarTuleba - SemecnebiTi da kulturuli ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 bavSvTa uflebebi 2
2 rogor vecnobiT klasikas 2
3 ucenzuro leqsika 1
4 bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba
9
VII klasi
mimarTuleba - pirovnuli, moraluri da socialuri ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1gataceba Tu damokidebuleba 1 Temis Catareba SesaZlebelia
fsiqologis mier
2unda gveSinodes Tu ara kritikis 1
3 simorcxve 2
4 martooba 2
5 jgufi Tu individualoba 2
6 Tambaqos mavne zegavlena 1 Temis Catareba SesaZlebelia eqimis mier
7 ukve didi var 1
mimarTuleba - SemecnebiTi da kulturuli ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 iumori Cvens cxovrebaSi 1
2 mimbaZveloba - kumirebi da Ta-yvanismcemlebi
1
3 bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba
5
18
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
VIII klasi
mimarTuleba - pirovnuli, moraluri da socialuri ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 ras niSnavs viyo mozardi - Tinei-jeri?
2 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
2 fiziologiuri cvlilebebi - higiena
1 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
3 minda viyo popuruli 2
4 momxibvleloba 2
5 ara Zaladobas! 2
6 konformizmi 1
7 lideroba 2
8 xasiaTis simtkice 1
mimarTuleba - SemecnebiTi da kulturuli ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 Cacmis stili - Cveni imiji 2
2 bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba
2
IX klasi
mimarTuleba - pirovnuli, moraluri da socialuri ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 rogor vswavlobT, rogor viswav-loT ukeT
3 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
2 TviTganviTareba 2
3 Cemi mizani 2
4 Cemi arCevani, momavali profesia 2
5 swrafva warmatebisken 2
6 saskolo SfoTva- rogor movemz-adoT gamocdebisTvis
3 Temis Catareba SesaZlebelia fsiqologis mier
7 ra aris genderuli rolebi? 1
8 vin var me? 1
9 siyvaruli 1
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 19
mimarTuleba - SemecnebiTi da kulturuli ganviTareba
# Temebi Sexvedrebis raodenoba
SeniSvna
1 bunebrivi katastrofebis riskis Semcireba
3
sa dam ri geb lo sa a Tis ni mu Se bi:
V kla si
mi mar Tu le ba – pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
Ta nam S rom lo ba
aq ti vo ba 1. mi za ni: jguf Si mu Sa o bis una ris gan vi Ta re ba, sa er To saq me Si Ta nam S rom lo bis mniS v ne-
lo bis ga az re ba;mim di na re o ba: dam ri ge be li mos wav le ebs esa ub re ba sam ya ros mra val fe rov ne bis Se sa-
xeb, rom sxva das x va jguf Si ga er Ti a ne bul ni ari an sxva das x va in te re sis, msof l m xed ve lo-bis mqo ne in di vi de bi.
Ti To e u li in di vi di vi Tar de ba gar k ve ul so ci a lur ga re mo sa da sa zo ga do e bas Tan ur-Ti er To bis Se de gad. in di vid ze gav le nas ax dens kon k re tu li sa zo ga do e bis nor me bi, tra-di ci e bi, kul tu ra da ka no ne bi. kon k re tu li in di vi di Ta vis qvey nis mo qa la qea da mas aqvs una ri iur Ti er Tos sxva kul tu ris war mo mad gen leb Tan.
dam ri ge be li go neb riv ieri Sis me Tods mi mar Tavs: `ra una re bi aris auci le be li mo qa-la qis T vis?~
mos wav le e bis mo saz re be bi da fa ze fiq sir de ba.gTa va zobT Se saZ lo pa su xebs: Ta nam S rom lo bis, moT mi ne bis, sa mar T li a no bis, sxvi si,
gan s x va ve bu li az ris pa ti vis ce mis. dam ri ge be li iwyebs sa u bars Ta nam S rom lo bis mniS v ne lo ba ze. amis T vis is da fa ze wers
sity vas `Ta nam S rom lo ba~. sTxovs mos wav le ebs, aR niS nu li cne bis gan mar te bas.dam ri ge be li afiq si rebs da fa ze mos wav le Ta mo saz re bebs.dam ri ge be li us vams mos wav le ebs Se kiTx vas. Ta nam S rom lo bi sas jgu fis Ti To e u li wev-
ri Ta nab rad aris xol me Car Tu li pro ces Si? ami saT vis dam ri ge be li klass 4-5 _ ka ci an jgu fe bad yofs.sTa va zobs jgu fu ri sa mu Sa os Te mebs, ro me lic jgu feb ma un da air Ci on da Sem deg war-
mo ad gi non pre zen ta ci a. jgu fu ri sa mu Sa os Te me bi a: mag.,
1. kla sis cxov re bis gam ra val fe rov ne ba sxva das x va Ro nis Zi e biT / k las ga re Se aq ti vo biT;2. sko lis cxov re bis gam ra val fe rov ne ba – gan vi Ta re ba, sko lis sa er To kul tu ris Ca mo-
ya li be ba;3. ga sar To bi cen t re bis or ga ni ze ba mo zar d TaT vis;4. say maw vi lo ga da ce me bis gam ra val fe rov ne ba.
jgu fu ri sa mu Sa os Se sas ru leb lad mos wav le ebs eZ le vaT 15-20 wu Ti, xo lo pre zen ta-ci is T vis 2-3 wu Ti.
sa mu Sa os pre zen ta ci is Sem deg dam ri ge be li jgu fis wev rebs us vams Sem deg Se kiTx vebs: Tu iya viT Car Tul ni aR niS nu li aq ti vo bis Ses ru le ba Si? Se i ta neT wvli li da va le ba Si?
20
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
auci le be li iyo Tqve ni mo na wi le o ba? da va le ba ze mu Sa o bi sas aR mo a Ci neT ra i me Tvi se ba sa ku Tar Tav Si? iya viT jgu fis li de ri? xarT ra i me Ti uk ma yo fi lo mu Sa o bis pro ces Si? Se i Zi neT ga moc di le ba mu Sa o bis pro ces Si?
dam ri ge be li aja mebs sa mu Sa os. ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ro me li pi rov nu li Tvi se be-bi ga mo vi ye neT Ta nam S rom lo bis pro ces Si:
mos wav le e bi gvTa va zo ben Sem deg sa va ra u do pa su xebs: üyu radRe ba;üjgu fis mar T vis / li de ro bis una ri;üor ga ni ze bis una ri (sa mu Sa os da geg m vis, ga na wi le bis, dro is kon t ro lis);üdax ma re bis;ümoT mi ne bis.
dam ri ge bel ma Se saZ loa da a va los mos wav le ebs, rom en cik lo pe di a Si, in ter net Si mo-Zeb non sity vis `Ta nam S rom lo ba~ gan mar te ba an mo i Zi on ga mo naT q va me bi Ta nam S rom lo bas Tan da kav Si re biT.
ra aris auci le be li Ta nam S rom lo bis T vis?mos wav le e bi asa xe le ben mo saz re bebs.dam ri ge be li aja mebs da xazs us vams, rom Ta nam S rom lo bis T vis mniS v ne lo va nia aq ti u ri
mos me na.aq ti ur mos me na Si igu lis x me ba, rom Tqven is menT ara mxo lod yu riT, ara med Tva li Tac. (mos-
me ni sas yu radRe ba un da mi aq ci oT ara mxo lod mo sa ub ris sity vebs, ara med mis Jes tebs, mi mi kas).dam ri geb r li us vams Se kiTx vebs mos wav le ebs: `ro gor xvde biT, ro de sac me gob re bi,
MmSob le bi ar gis me nen? ras grZnobT aseT dros?~ `ras grZnobT, ro de sac Tqven gis me nen?~ada mi a nebs, ro de sac gvis me nen, gviC n de ba gan c da imi sa, rom Cven gva fa se ben. ro de sac
gvis me nen, Cven uf ro me ti idea gviC n de ba. sa dam ri geb lo sa a Tis dros mniS v ne lo va ni a, vi sa-ub roT sxva das x va Te ma ze, Ca mo va ya li boT sxva das x va ide a. ami tom aq ti u ri mos me nis una ris ga var ji Se ba auci le be li a.
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs Sem deg aq ti vo bas:
aq ti vo ba 2. mi za ni: aq ti u ri mos me nis mniS v ne lo bis ga az re ba;ma sa la: ba ra Te bi sxva das x va in s t ruq ci i Ta da sa sa ub ro Te miT.in s t ruq ci e bi: mag., ba raT ze, Se saZ lo a, da we ri li iyos Sem de gi in s t ruq ci e bi: `ar uyu-
ro mo sa ub res~, `Se e ca de, Se ac v le vi no sa sa ub ro Te ma~, `mi e ci rCe ve bi, ro mel sac ar sa Wi ro-ebs~, `Se awy ve ti ne yo ve li fra zis das ru le bam de~, `u yu re Tva leb Si, da uq nie Ta vi~, `da us vi Se kiTx ve bi am bis da zus te bis miz niT~.
sa sa ub ro Te me bi: mag., ro gor ga va ta re ar da de ge bi, Ce mi say va re li fil mi, say va re li msa xi o bi, ku ri o zi, ro me lic ga dam x da...
mim di na re o ba: kla si dan ga mov yofT or ada mi ans, ro mel Ta gan er Ti mTxro be li a, me o re ki msme ne li. msme ne li ma gi da ze dawyo bi li in s t ruq ci e bi dan ir Cevs erT - erTs, ar am xels, Tu ra in s t ruq cia Sex v da.
msme nel sac Se uZ lia air Ci os Te ma wi nas war Se Ta va ze bu li Te me bi dan, ro mel ze dac isa-ub rebs an Tvi Ton da iwyos ra i me am bis mo yo la. msme ne li as ru lebs Se sa ba mis in s r t ruq ci as. Ti To e u li wyvi lis di a lo gi 2 wT-ze met xans ar grZel de ba.
wyvi lis `ga Ta ma Se bis~ Sem deg dam ri ge be li ekiTxe ba dam k vir veb lebs, Tu ras ake Teb da msme ne li. pa su xe bi Se saZ loa iyos Sem deg na i ri: `ar us men da~, `ar ain te re seb da~, `mo e wo na sa-sa ub ro Te ma~ da a.S.
amis Sem deg dam ri ge be li ekiTxe ba mo sa ub res, Tu ras grZnob da Ta ma Sis msvle lo bi sas.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 21
mTxro be lis pa su xe bic, Se saZ lo a, Sem deg na i ri iyos: `ar ain te reb da~, `ar mis men da~, `mewyi na~.
dam ri ge be li sTxovs mTxro bels, rom aR we ros, Tu ro gor iq ce o da msme ne li da cdi-lobs zus tad aaR we ri nos, Tu ras ake Teb da msme ne li. mag., Tu msme ne lis ro li iyo, ar Se e xe-da mo sa ub ris T vis, dam ri ge be li ekiTxe ba msme nels, Tu ris Se sa xeb sa ub rob da msme ne li. is ime o rebs. dam ri ge be li ki aja mebs aq ti vo bas da aR niS navs, rom ro de sac Cven sa ub ris dros ar gvi yu re ben, gviC n de ba gan c da, rom ar gvis me nen da es sak ma od usi a mov no a.
aq ti vo bis Sem deg, an Sem deg Sex ved ra ze, dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs aq ti u ri mos me nis ga sa var ji Se bel me To deb ze: üRia po zis Se nar Cu ne ba. imis T vis, rom mo sa ub re ada mi an ma kar gad ig r Z nos Ta vi, um jo-
be si a, mas ise mo vus mi noT, rom xe le bi da fe xe bi ar gvqon des ga daj va re di ne bu li, Cven ki od nav ga dax ri li vi yoT Ta na mo sa ub ris ken.
üTva leb Si yu re ba. ram de nad giC n de baT sur vi li esa ub roT im ada mi ans, ro me lic arc ki gi yu rebT Tva leb Si? ggo ni aT, rom es ada mi a ni Tqven ar gis menT? xo lo ro de sac Tva-leb Si uyu rebT ada mi ans, uk ve kon cen t ri re ba ga a ke TeT ima ze, ra sac is am bobs.
üdab ru ne ba imas Tan, rac uk ve iT q va. Za li an kar gi xer xi, rom li Tac ag r Z no bi nebT ada mi-ans, rom mas us menT, mi si sa ub ris mTa var az r Tan mib ru ne ba a. ama Si igu lis x me ba, rom Tqven gsurT ga da a mow moT, rom nam d vi lad ga i geT is, ra sac ge ub ne bo daT Ta na mo sa ub re.
üda a zus teT mniS v ne ba imi sa, rac ga i go neT. mag.: `swo rad ga vi ge, ro de sac brZa neT, rom...~ `a mas gu lis x mob diT?~
aq ti vo ba 3. mi za ni: ara ver ba lu ri ko mu ni ka ci is una ris gan vi Ta re ba;ma sa la: ba ra Te bi sxva das x va emo ci iT.mim di na re o ba: mos wav le, sur vi li sa mebr, ga mo dis da fas Tan, ir Cevs ba raTs da pan to-
mi miT ga mo xa tavs emo ci as. klas ma un da ga mo ic nos, Tu ra emo cia ga mo xa ta pre zen ta tor ma. dam ri ge be li svams Se kiTx vas, Tu ra is wav les mos wav le eb ma aR niS nu li aq ti vo biT. dam ri ge be li sa ub robs ima ze, rom Cven Seg viZ lia ga mo vic noT mo sa ub ris emo cia ara
mxo lod sity vi e rad, ara med mi mi ka sa da Jes teb ze dak vir ve bi Tac.
tyu ils mok le fe xe bi aqvs
dam ri ge be li mos wav le ebs us vams Se kiTx vebs: ra tom ityu e bi an zog jer ada mi a ne bi? ra gan s x va ve baa ma Ti az riT fan ta zi a sa da tyu ils So ris. (sTa va zobs gan mar te biT leq si kon Si mo i Zi on ma Ti mniS v ne lo ba).
Se saZ lo a, Ses Ta va zos sa dis ku sio Te mac: `yo vel T vis zi a nis mom ta nia tyu i li?~
si tu a cia 1.
na ni kom me - 8 kla si da as ru la Tu ara, sxva sko la Si ga dawy vi ta ga das v la. axa li sko li sa da STa beW di le be bis mo lo din Si da sas ve neb lad bor jom Si ga em g zav ra. iq Ta vis Ta na to le-bi ga ic no, rom le bic Za li an mo e wo na da maT Tan da me gob re bis di di sur vi li ga uC n da. axal nac no beb ze STa beW di le be bis mox de nis miz niT go go nam, fan ta zi o ro ba da iwyo. uam bo, rom mas hyavs ula ma ze si do gi, ro mel sac sxva das x va Se jib re ba ze uam ra vi jil do aqvs mi Re bu li, hyavs uf ro si Zma, ga mo Ce ni li spor t s me ni. Tvi Ton ki aqvs pep le bis uni ka lu ri ko leq ci a, ro me lic al Jir Si cxov re bis dros Se ag ro va.
sa ku Tar Tav ze in for ma ci is mi wo de bis Sem deg na ni ko da in te res da, Tu ro mel sko la-Si swav lob d nen axa li nac no be bi. war mo id gi neT, mi si mdgo ma re o ba, ro de sac aR moC n da, rom axa li nac no be bi ima ve, axa li sko li dan iy v nen.
22
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se kiTx ve bi:1. Tqve ni az riT, ro gor un da mo iq ces na ni ko?2. ra tom da iwyo tyu i le bis mo yo la?3. ras ur Cev diT, axa li nac no be bis Se Ze ni sas, ro gor sjobs mo iq ces?
si tu a ci e bis gar Ce vis Sem deg dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs tyu i lis Tqmis sa va-ra u do mi ze zeb ze:
ada mi a ne bi xSir Sem Tx ve va Si ma Sin vityu e biT, ro de sac gar k ve u li moq me de ba uk ve gan-xor ci e le bu lia da gan xor ci e le bis Sem d gom mis mar Te bu lo ba Si eW vi gve pa re ba.
gar da ami sa, ada mi a ne bi Se iZ le ba cru ob d nen iseT si tu a ci a Si, ro de sac ar Ce va nis ga ke-Te ba ux de baT or usi a mov no ga re mo e bas So ris: ro de sac si mar T lis TqmiT Se iZ le ba me o re ada mi ans gu li vat ki noT da mas Tan ur Ti er To ba `ga vi fu WoT~ (a seT Sem Tx ve va Si da na Sa u lis grZo ba Cnde ba). tyu i lis Tqmis Sem Tx ve va Si ki, mi u xe da vad imi sa, rom vi ciT, es ar aris swo ri saq ci e li, vfiq robT, rom tyu il ma Se iZ le ba me o re ada mi a ni da am S vi dos. Tum ca, tyu ils, ro-gorc we si, Tan ax lavs da na Sa u lis an sir cx vi lis grZno ba, mag ram im kon k re tul Sem Tx ve va Si ur Ti er To bis da Zab vas tyu i li Tqmas vam jo bi nebT.
dam ri ge be li Se kiTx ve biT mi mar Tavs mos wav le ebs: ro gor sjobs aseT si tu a ci a Si moq ce va? re a lu rad ro gor ar Ce vans va ke TebT cxov re ba Si?
gan vas x va oT er T ma ne Tis gan ori cne ba: gan z rax va da qce va.gan z rax va aris ada mi a nis mza o ba ga na xor ci e los kon k re tu li qce va. gan z rax vis Se sa-
xeb icis mxo lod su bi eq t ma, ga re mos T vis / gar Se mom yof TaT vis ki is cno bi li xde ba mxo lod qce vis gan xor ci e le bis Sem Tx ve va Si.
qce va ki re a lo ba Si gan xor ci e le bu li gan z rax va a, ro mel ze dac dak vir ve ba Se uZ li aT gar Se mom yo febs.
ro de sac ada mi a ni cru obs, is cu dad iq ce va, mag ram Tu ga viT va lis wi nebT imas, rom ada-mi ans, ro mel mac mo ityu a, si tu a ci i dan ga mom di na re, Se saZ lo a, sxva gza ar hqon da (an im mo-men t Si ver mo i fiq ra uke Te si ga mo sa va li), am ar gu men teb ze day r d no biT, Seg viZ lia ga mov-yoT is sa va ra u do mi ze ze bi, ris ga moc ada mi a neb ma Se iZ le ba ic ru on:üar surT sxva ada mi a nis T vis gu lis tke na;üsurT Ta vi dan aici lon das ja;üsurT Ta vi dan airi don kon f liq ti;üar surT ga am xi lon si mar T le, ro me lic maT nak lo van mxa re ebs war mo a Cens;üsurT sxveb Tan ukeT war mo a Ci non sa ku Ta ri Ta vi.
Tu mi ze zebs yu radRe biT ga va a na li zebT, aR mo va CenT, rom ada mi a ne bi xSir Sem Tx ve va Si cru o ben vi Ra cis mi marT Si Sis ga mo (mag., ar gvsurs gam xe la, rom sko la Si gak ve Ti le bi gvi-an ki ar dag vim Tav r da, ara med me gob reb Tan er Tad gar k ve u li dro sko lis ezo Si dav ya viT, vi na i dan gve Si ni a, rom mSob le bi gag viwy re bi an). am Sem Tx ve va Si prob le ma Sem d gom Si mdgo-ma re obs: gvi Wirs uf ro seb Tan imis aRi a re ba, rom `we si da var R vi eT~, aseT Sem Tx ve va Si Ri ad ver vsa ub robT imis Ta o ba ze, rom gar k ve u li dro is ga ta re ba gvsurs me gob reb Tan da Tavs va ri debT uf ro seb Tan amis Ta o ba ze wi nas war Se Tan x me bas.
gar da ami sa, sic ru es zog jer ga na pi ro bebs sa ku Ta ri `si sus te e bis~ ara Ri a re ba. mag ram mniS v ne lo va ni a, vi co deT, rom Si Sis grZno ba an si zar ma ce yve la ada mi a nis T vis da ma xa si a Te be li Tvi se be bia da sjobs mis daZ le va ze mu Sa o ba, vid re ki dev er Ti man ki e ri Tvi se bis gan vi Ta re ba.
ro gor mo vag va roT kon f liq ti?
kon f liq ti da kon f liq tu ri si tu a ci e bi yo vel dRi u ri cxov re bis na wi li a. mar Ta li a, kon f liq ti mas Si mo na wi le mxa re e bis T vis sak ma od usi a mov no a, mag ram ada mi ans Ses wevs Za la
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 23
maT sa mar Ta vad an mo sag va reb lad.kon f liq ti aris uTan x mo e ba, ro me lic war mo i So ba in di vi debs an jgu febs So ris. Zi ri-
Ta dad xu Ti ti pis kon f liqts ga ni xi la ven: Ri re bu le bi Ti (da kav Si re bu li ama Tu im mov le-nis mi marT gar k ve ul da mo ki de bu le beb Tan), in for ma ci u li (da kav Si re bu li in for ma ci is sim ci re/ si War bes Tan an de zin for ma ci as Tan), ur Ti er T da mo ki de bu le bi Ti (ro mel sac qmnis ur Ti er To bis nak le bo ba an arar se bo ba), in s ti tu ci u ri (da kav Si re bu lia sa zo ga do e bis we-seb Tan, nor meb sa da ka no neb Tan) da in te res Ta (da kav Si re bu li moTxov ni leb Tan an qce veb-Tan).
am ti pis kon f liq te bi xSi ria yo vel dRi ur cxov re ba Si, zog Sem Tx ve va Si, er T d ro u lad ram de ni me sa xis kon f liq ti iCens Tavs.
dam ri ge be li mos wav le ebs us vams Se kiTx vas, Tu ro go ri sa xis kon f liqts aqvs xol me ad gi li Zi ri Ta dad mo zar d Ta cxov re ba Si. an sTa va zobs si tu a ci ebs da ekiTxe ba, Tu kon f-liq tis ro mel sa xes aqvs ad gi li?
si tu a cia 1.
`er TerT klas Si axa li mos wav le gad mo vi da. klas ma axa li wev ri di di si xa ru liT ar mi-i Ro. Ta vi dan axa li mos wav le cdi lob da Ta nak la se leb Tan da me gob re bas. uy ve bo da maT sa-ku Tar in te re seb ze: rom Za li an mos won da ske id bor diT sri a li da pop mu si ka. mag ram aR-moC n da, rom mis Ta nak la se lebs sru li ad sxva in te re se bi ga aC n daT da mi si aT va lis wu ne ba da iwyes. maT So ris ur Ti er To ba gva ri a nad da i Za ba~.
si tu a cia 2.
`er T -erT klas Si wle bis gan mav lo ba Si pir vel mer x ze er Ti mos wav le ij da. mag ram maT klas Si axa li mos wav le gad mo vi da da ma sac pir vel mer x ze jdo mis di di sur vi li aR mo aC n da. rad gan mis klas Si mos wav le e bi Tvi Ton ir Cev d nen ad gils. mos wav le ebs So ris ur Ti er To ba da i Za ba~.
si tu a ci e bis gar Ce vis Sem deg dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom ar se bobs kon f-liq tis mog va re bis mra va li xer xi. isi ni Zi ri Ta dad 3 ti pad Se iZ le ba da i yos.
mo ge ba – mo ge ba - iseT ga dawy ve ti le bam de mis v la, ro de sac ori ve mxa re mo ge bu li a;mo ge ba – wa ge ba - aseT kon f liq t Si mxo lod er Ti mxa re igebs;wa ge ba – wa ge ba - kon f liq ti ori ve mxa ris T vis wam ge bi a ni a.ma ga li Tad, avi RoT bur Tis ga mo moCxu ba ri bav S ve bi. uf ro si Ca e re va, da an ori ves er-
Tad aTa ma Sebs, an Ta na ba ri dro iT mis cems Ti To e ul maT gans. Tu uf ro si mxo lod erT bavS-vs aTa ma Sebs, ma Sin mxo lod er Ti maT ga ni iq ne ba mo ge bu li, xo lo Tu uf ro si burTs ori ves wa ar T mevs, ma Sin ori ve wa ge bu li iq ne ba.
kon f liq tis ga da saW re lad sxva das x va stra te gia ar se bobs: gan ri de ba, kon ku ren ci a, kom p ro mi si, Ta nam S rom lo ba (mo la pa ra ke ba) da Se gu e ba.
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs kon f liq tis mog va re bis stra te gi e bis mo fiq re-bas Sem de gi si tu a ci is T vis:
si tu a cia 3.
`gi or gim da va le bis rve u li aTxo va Ta vis me go bar va tos. va tos rve u li da e kar ga. me-o re dRes gi or gis Se kiTx va ze: `rve uls ro dis da mib ru ne bo~, va tom ar xe i nad mi u go: `a Rar maqvs Se ni rve u li da ra vqna o~. maT So ris da i Za ba ur Ti er To ba~.
dam ri ge be li jgu fe bad yofs mos wav le ebs da sTa va zobs kon f liq tis mSvi do bi a ni stra-te gi is mo fiq re bas.
24
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se saZ lo a, dam ri ge bel ma mos wav le ebs Ses Ta va zos Sem de gi aq ti vo ba:
aq ti vo ba 1. `tkbi li prob le ma~mi za ni: mo la pa ra ke bis unar _ Cve ve bis gan vi Ta re ba;ma sa la: or cxo bi la, xel sa xo ce bi.mimdinareoba: dam ri ge be li mos wav le ebs esa ub re ba, rom kon f liqts zog jer ra i mes
de fi ci ti an ur Ti er T sa wi na aR m de go moTxov ni le ba iw vevs. mag., or mos wav les er T sa da ima-ve skam ze un daT jdo ma, an da - Zmas er Ti da i ma ve dros surT kom pi u ter ze mu Sa o ba. mag ram kon f liq tis war mo So ba Tvi Ton bav S veb zea da mo ki de bu li.
dam ri ge be li Sem deg in s t ruq ci as sTa va zobs mos wav le ebs: Ti To e ul wyvils da u rig de baT er Ti or cxo bi la da er Ti xel sa xo ci.wyvi lis arc erT wevrs ar eq ne ba uf le ba Se e xos or cxo bi las, sa nam ar mo e la pa ra ke ba
mewy vi les da er Tob li vad ar mi i Re ben ga dawy ve ti le bas.mo la pa ra ke bis T vis dam ri ge be li 5-10 wuTs aZ levs. da sas ruls, is aja mebs Ta maSs, afiq-
si rebs mos wav le Ta mi er ga mo ye ne bul stra te gi ebs.Se saZ lo a, dam ri ge be li isev mi ub run des ma ga liTs. mag., kom pi u ter ze mu Sa o bis / Ta ma Sis
prob le mas da Ses Ta va zos, mo i fiq ron prob le mis ima ve stra te gi iT ga daW ra.
me Se miZ lia sib ra zis mar T va
dam ri ge be li mos wav le ebs ekiTxe ba, Tu ras grZo ben isi ni, ro de sac usa mar T lo bis, da-Cag v ris an ag re si is Sem s w re ni xde bi an?
ro go ria sib ra zis gan c da? ras vgrZnobT, ro de sac braz de biT?dam ri ge be li ga nu mar tavs mos wav le ebs, rom usi a mov no si tu a ci a ze gab ra ze ba Cve u leb-
ri vi re aq ci a a, ra sac fi zi o lo gi u ra dac vgrZnobT xol me: mag., gu lis ce ma xSir de ba, kun Te-bi iWi me ba...
xo lo, ro gor viq ce viT ara sa si a mov no si tu a ci is dros, es uk ve Cvens xa si aT ze, tem pe ra-men t sa da sa ku Ta ri Ta vis mar T vis unar zea da mo ki de bu li.
dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, ga ix se non, Tu ra ab ra zebT maT Ta na to lebs yve la ze xSi rad? aris Tu ara Se saZ le be li Ta vis ari de ba an sxvag va ri da mo ki de bu le ba aR niS nu li prob le mis / sa kiTxis mi marT?
ro gor iq ce vi an mo zar de bi, ro de sac braz de bi an? mos wav le eb ma, Se saZ lo a, Ri ad ga mo xa tu li ag re si u li qce ve bi Ca moT va lon. dam ri ge be-
li ekiTxe ba maT, xom ar iw vevs aR niS nu li ti pis qce ve bi prob le me bis mom rav le bas. mag., da-pi ris pi re ba se ri o zul Cxub Si ga da i zar da, mSob le bi Ca er T v nen, amis ga mo ko mu ni ka cia Sev-wy vi teT da a.S.
amis Sem deg dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ra gzebs mi mar Ta ven isi ni sib ra zis grZno bas Tan ga sam k la veb lad?
an Tvi Ton sTa va zobs Ca mo naT vals: zog jer ada mi a ni iolad mSvid de ba gu ne ba Si ocam de daT v liT, zogs sa si a mov no si tu a ci is mo go ne ba Sve lis, zogs `sib ra zis grZno bis~ da xat va, zo gis T vis ki spor tu li aq ti vo be bia yve la ze efeq tu ri.
dam ri ge be li mos wav le ebs esa ub re ba aser tu li - Tav da je re bu li qce vis mniS v ne lo ba ze. dam ri ge be li ux s nis mos wav le ebs, rom ada mi a ne bi sxva das x vag va rad iq ce vi an prob le-
mur si tu a ci a Si: zo gi ag re si u lad iq ce va _ ag re si u lia ada mi a ni, ro me lic ar is mens sxvis azrs, mu dam
Cxu bobs, xma maR la sa ub robs.zo gi ga u be da vad iq ce va _Uu Wirs sa ku Ta ri az ris ga moT q ma, la pa ra kobs xma dab la, Za-
li an iolia mi si da yo li e ba.zo gi Tav da je re bu lia _ sa ub robs mSvi dad, ka ma Ti sas yo vel T vis ga moT q vams sa ku Tar
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 25
azrs, afiq si rebs, Tu ras grZnobs prob le mu ri si tu a ci is dros, mo wi naR m de ge sac ekiTxe ba mis po zi ci as Tan da kav Si re bul mo saz re bas, eZebs ga mo sa vals.
dam ri ge be li ga ni xi lavs prob le mur si tu a ci as:
si tu a cia 1.
`na to da ba de bis dRis aR sa niS na vad em za de ba. is stum re bis si as ad gens. sa ze i mo sam za-dis Si mas uax lo e si me go ba ri, Ta mu na ex ma re ba. na tom si a Si Ca we ra me zo be li go go na so fo. aR moC n da, rom Ta mu nas ar mos wons so fo da na tos uTx ra, es so fo ar da pa ti Jo o. so fo na-tos Za li an ax lo me go ba ria da Ta mu nas naT q vam ze gu li stki va~.
na to ag re si u lad rom moq ce u li yo, Ta mu nas wa eCxu be bo da _ so fo Ce mi me go ba ria da ro gorc min da, ise mo viq ce vi o.
ga u be da vad rom moq ce u li yo, xma dab la etyo da, rom so fo Za li an uy vars, mag ram Ta mu-nas Za li an rom `e yo Ca Ra~, Se saZ lo a, arc da e pa ti Je bi na so fo da ba de bis dRe ze.
Tav da je re bu lad rom moq ce u li yo, ase upa su xeb da: `Ta mu na, so fo me Za li an miy vars da gu li mtki va, Cem me go bar ze ase rom am bob. Tqven Cem T vis ori ve Zvir fa si xarT da ori ve ni miy var xarT. Za li an min da, rom ori ve iyoT Cems da ba de bis dRe ze. Sen ar xar val de bu li, rom Cem sa viT giy var des so fo, mag ram ro gorc Cems me go bars da stu mars, ga me xar de ba, rom kar-gad Sex v de~.
Se saZ le be li a, dam ri ge bel ma ro lu ri Ta ma Sic Ses Ta va zos mos wav le ebs.dam ri ge bel ma ba ra Teb ze wi nas war un da da we ros sity ve bi: `Tav da je re bu li~, `ga u be-
da vi~, `ag re si u li~. mos wav le ebs Ses Ta va zos prob le mu ri si tu a cia da sTxo vos re a gi re ba ar Ce u li ro lis Se sa ba mi sad. Ta nak la se leb ma ki un da ga mo ic non, Tu ra ro li Sex v da maT Ta nak la sels.
dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras, am bobs, rom prob le mas yo vel T vis ga am w va vebs ag re si-u li qce va, xo lo nak le bad ga am w va vebs ga u be da vi an Tav da je re bu li saq ci e li. Tav da je re-bu li qce vis dros mos wav les eZ le va Se saZ leb lo ba, ar Se i la xos mi si uf le ba da da a fiq si-ros sa ku Ta ri po zi ci a.
ka ma Tis xe lov ne ba
dam ri ge be li us vams Se kiTx vebs mos wav le ebs: giy varT ka ma Ti? xSi rad ka ma TobT xol me?
is Sem deg si tu a ci as sTa va zobs mos wav le ebs:
si tu a cia 1.
`ko te me - 9 kla sis mos wav le a. is Za li an aq ti u ri da emo ci u ri ada mi a ni a. mas er Ti sa in-te re so Tvi se ba aqvs: yo vel T vis dar w mu ne bu lia sa ku Tar sis wo re Si da sxva das x va Te ma ze xSi rad eka ma Te ba mas wav leb lebs, Ta na to lebs, mSob lebs. Ta nac Te mas di di mniS v ne lo ba ara aqvs - iq ne ba es spor ti, po li ti ka Tu xe lov ne ba. Ta nac ka ma Tis dros ko te yo vel T vis xmas umaR lebs da Za li an braz de ba, Tu vin me mis sa wi na aR m de go azrs ga moT q vams. xSi rad ka ma Ti Cxu bi Ta da ko tes ga but viT mTav r de ba. ase ec le ba me gob re bi ka ma Tis moy va rul ko tes. igi zogs Se u racx yo fas aye nebs, zog sac ebu te ba. ase rom, ax la bi We bi mas Tan po le mi ka Si Ses v-las ga ur bi an, mas wav leb le bi ki sim S vi dis ken mo u wo de ben.
ko te mar T lac cud dRe Si a, vi na i dan sa ku Ta ri az re bis de mon s t ri re ba aRa ra vis Tan Se-uZ li a~.
26
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
`ro gor fiq robT ro gor un da mo iq ces ko te?~ `ra un da ga iT va lis wi nos man ka ma Ti sas?~
dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras da esa ub re ba mos wav le ebs ka ma Tis we seb ze:ka ma Tis dros auci le be li a, ele men ta ru li war mod ge na gvqon des sa kiTx ze, ro mel ze-
dac vsa ub robT, auci leb lad un da mo vus mi noT me o re mxa res. mo saz re bis ga moT q ma ki, sa-sur ve lia Sem de gi sity ve biT da viwyoT: `Ce mi az riT...~ vi na i dan, xSi rad ada mi a ne bi swo red iseT Te meb ze vka ma TobT rac Za li an su bi eq tu ri a.
mi mar Tu le ba - Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba
ro gor ga da vaq ci oT wve u le ba ze i mad?
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom da ba de bis dRe an sxva das x va sadRe sas wa u lo Ta ri Ri yve la ada mi a nis cxov re ba Si mniS v ne lo va ni mov le na a.
yve las gvsurs, rom ze im ma, wve u le bam kar gad Ca i a ros da mas Tan da kav Si re biT sa si a mov-no mo go ne be bi dag v r Ces Cvenc da Cvens stum reb sac.
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, Se kiTx va da us vas mos wav le ebs, Tu ras iT va lis wi ne ben isi ni wve u le bis or ga ni ze bi sas?
Se saZ lo a, jgu feb Si mu Sa o ba da Sem deg na mu Sev re bis pre zen ta cia Ses Ta va zos mos wav-le ebs.
dam ri ge be li aja mebs mo na wi le Ta ga mos v las da afiq si rebs Sem deg pun q tebs: üwve u le bis or ga ni ze bi sas, auci le be li a, rom mSob leb Tan mox des Se Tan x me ba, Tu ra
dros ga i mar Te ba wve u le ba, ram de ni stum ris da pa ti Je ba iq ne ba Se saZ le be li;üsa sur ve li a, stum re bis si is Ca mo we ra, Tu vis da pa ti Je bas va pi rebT; yve la stu ma ri ic-
nobs Tu ara er T ma neTs, sad iq ne ba sa sur ve li stu mar Ta um rav le so bis T vis uc no bi ada-mi a nis gan Tav se ba;
üauci le be li a, stum rebs Cven Tvi Ton Se vatyo bi noT wve u le bis Se sa xeb (da vu re koT, Tu yve la kla se lis da pa ti Je bas vgeg mavT, klas Si ga mo vacxa doT an mo saw ve ve bi ga vug zav-noT) er Ti dRiT ad re ma inc, ra Ta man mSob le bis in for mi re ba an sa ku Ta ri geg me bis Sec-v la mo a xer xon;
üSe iZ le ba wi nas war mo vi fiq roT, Tu ra ti pis mu si kas Sev Ta va zebT Cvens stum rebs, vin iq ne ba pa su xis m ge be li mu si kis or ga ni ze ba ze, Se saZ lo a, Ta ma So be bis an sax lis mor Tu-lo bis wi nas war mo fiq re ba.
mar to sax l Si
dam ri ge be li uC ve nebs mos wav le ebs na xa tebs, sa dac sxva das x va yo fi Ti si tu a ciaa ga mo-sa xu li. mag., bav S ve bi Ta ma So ben ma Ral sar Tu li a ni sax lis aivan ze, bav S vi da mo u ki deb lad an Tebs gaz qu ras, bav S vi da niT MTlis fan qars, bav S vi kiTxu lobs wigns, bav S vi beW davs kom pi-u ter ze.
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ro me li si tu a cia aris me tad saf r Txis Sem c ve-li? si tu a ci e bis da sa xe le bis Sem deg dam ri ge be li go neb riv ieri Sis me Tods mi mar Tavs da ekiTxe ba, Tu ro gor un da mo iq c nen bav S ve bi, ro de sac sax l Si mar to rCe bi an?
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom sax l Si mar to dar Ce ni sas, ar Se iZ le ba gaz - qu riT sar geb lo ba, eleq t ro mowyo bi lo be bis ga mo ye ne ba, arc mSob le bis kos me ti kiT Ta ma Si aris sa sur ve li.
sax l Si mar to yof ni sas, ise Ti sak ve bis mir T me va aris sa sur ve li, ro me lic gacxe le bas ar sa Wi ro ebs. cxe li ze TiT an wyliT Se saZ le be lia Ta vis da zi a ne ba. ase Ti ram Tu mox da, sas w ra fod un da Se uS vi roT da zi a ne bu li ad gi li civ wyals, Sem deg ki mSob lebs da u re koT.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 27
ar Se iZ le ba nat ke ni ad gi lis uf ro se bis T vis da mal va. Tu dam w var ad gil ze pa ta ra wylu li gaC n da, ar Se iZ le ba wylu lis ga xeT q va an wva le ba.
sax l Si mar to yof ni sas, eleq t ro xel sawyo eb sac frTxi lad un da mo vepy raT. dam ri ge-be li ekiTxe ba mos wav le ebs, ici an Tu ara ma Ti ga mo ye ne bis we se bi? dam ri ge be li afiq si rebs mos wav le Ta mo saz re bebs. ux s nis maT, rom ar Se iZ le ba eleq t ro xel sawyos sve li xe liT Se-xe ba an Car Tu li xel sawyos Se ke Te ba.
sax l Si yof ni sas yu radRe ba un da mi vaq ci oT, xom ar zu zu nebs eleq t ro xel sawyo, Cam r-T ve li xom ar aris ga Sa ve bu li? aseT dros auci leb lad un da da vu re koT uf ro sebs.
dam ri ge be li us vams mos wav le ebs Se kiTx vas: ra un da mo vi moq me doT, Tu mo u lod ne lad vi Rac zars re kavs.
dam ri ge be li afiq si rebs mos wav le Ta mo saz re bebs: un da ga vi xe doT WuW ru ta na Si, Tu ada mi a ni uc no bi a, mas ka ri ar un da ga vu RoT.
aq ti vo ba 1. dam ri ge bels Se uZ lia Ses Ta va zos mos wav le ebs ro lu ri Ta ma Si, ro me lic wyvi leb Si
srul de ba: er Ti iyos `uc no bi stu ma ri~, me o re ki `mar to myo fi bav S vi~. jgu fis da nar Ce ni wev re bi ma yu reb le bi ari an. Sem deg ic v le ba wyvi le bi. Ta ma Sis mTa va ri mi za ni a, `mar to myof-ma~, `uc nob stu mars~ ar ga u Ros ka ri.
dam ri ge be li bav S vebs aZ levs sa Si nao da va le bas sTa va zobs, mo i fiq ron oja xis wev reb-Tan er Tad, ra un da mo i moq me don aseT dros.
we se bi, ro me lic sWir de ba sa zo ga do e bas
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs si tu a ci ebs:
si tu a cia 1.
`war mo id gi ne, rom mi di xar qu Ca Si da me o re mxa res gin da ga das v la, Tum ca, ax los Suq-ni Sa ni ar sad aris. iq ve ki aris mi wis q ve Sa ga da sas v le li. ro gor mo iq ce viT aseT si tu a ci a Si: ga da ir benT qu Cas, Tu isar geb lebT mi wis q ve Sa ga da sas v le liT?~
si tu a cia 2.
`a xa li we li mo dis da sa a xal w lod bu neb ri vi naZ vis xe gin daT rom gqon deT. ro gor mo-iq ce viT? iyi diT ga sa yi dad ga mo ta nil bu neb riv naZ vis xes, Tu ax lom de ba re tyis ma siv Si pa-ta ra, la maz naZ vis xes Se ar CevT da moW riT?~ pa su xi da a sa bi TeT.
si tu a cia 3.
`mi di xarT qu Ca Si da Za li an mo gin daT na yi ni. na yi nis mir T me vis Sem deg xel Si Seg r CaT ca ri e li qa Ral di. ro gor mo iq ce viT: qa Ralds iq ve ga da ag debT, Tu uax los nag vis ur nas ipo viT?~ pa su xi da a sa bu TeT.
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, mos wav le e bi jgu fe bad da yos, maT Ses Ta va zos re a lu ri si tu-a ci e bis mo fiq re ba, Sem deg ki jgu feb ma gan sa xil ve lad gac va lon si tu a ci e bi.
si tu a ci e bis gan xil vis Sem deg, dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom ka no ne bi mxo-lod ka non m de bel Ta `a xi re ba~ ki ar aris, ara med ma Ti Ses ru le ba, ada mi an Ta ke Til dRe o bas em sa xu re ba. Tu war mo vid genT, ra Se iZ le ba moh y ves sag zao moZ ra o bis we se bis arar se bo bas, fan j re bi dan nag vis gad moy ras, tye e bis ga Cex vas da a.S. ase Ti si tu a cia ara vis T vi saa sa sur-ve li.
28
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ka no ne bi, rom le bic em sa xu re ba ada mi a nis uf le be bis dac vas, maT ke Til dRe o bas, mSvi-do bi a ni ga re mos Seq m nas, Ta vad mo qa la qe e bis T vi saa auci le be li da ma Ti aR s ru le ba iZu le-bi Ti ar un da iyos.
Ce mi qa la qi (ga re mos dac va) - ha e ris si suf Ta vis kvleva; da vic vaT bu ne ba
aq ti vo ba 1. mi za ni: qa laq sa Tu so fel Si ha e ris si suf Ta vis kvle va;ma sa la: po li e Ti le nis par ke bi, pa ta ra fur c le bi, flo mas te ri.mim di na re o ba: dam ri ge be li aR niS nul aq ti vo bas sko lis ga reT se ir no bi sas sTa va zobs
mos wav le ebs. is sTxovs mos wav le ebs, rom Se ag ro von foT le bi sxva das x va ad gi le bi dan:
üba Ris im na wi li dan, ro mel sac qu Ca esazR v re ba;üba Ris siR r mi dan.
bav S ve bi foT lebs sxva das x va par k Si Ca awyo ben da da ur Ta ven war we ras, Tu sa i dan ak ri-fes isi ni.
klas Si mob ru ne bi sas, dam ri ge be li sTxovs wyvi lebs, cal - cak le Qqi leb Si ga recxon par-kis siR mi dan da gzis pi ras aRe bu li foT le bi.
foT le bis ga recx vis Sem deg, bav S veb ma un da Se a da ron er T ma neTs qi leb Si ar se bu li wy-lis si suf Ta ve.
dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras, sa ub robs tran s por tis mav ne ze gav le nis Se sa xeb ha e-ris si suf Ta ve ze.
aq ti vo ba 2. mi za ni: ga re mos dac vis mniS v ne lo bis gac no bi e re ba;ma sa la: sa xa ta vi fur c le bi, flo mas te re bi, fan q re bi.’mim di na re o ba: kla si iyo fa 4-5 _ ka ci an jgu fe bad da urig de baT ma sa la. dam ri ge be li
sTxovs jgu febs xis moW ris sa wi na aR m de go Te ma ti kiT Seq m nan pla ka ti. Se saZ lo a, dam ri ge bel ma or ga ni ze ba ga u ke Tos aR niS nul Te ma ti kas Tan da kav Si re bu li ga mo fe nis or ga ni ze ba sac.
eti ke ti
dam ri ge be li us vams mos wav le ebs Se kiTx vas: Tqve ni az riT ras niS navs sity va `e ti ke ti?~dam ri ge be li aja mebs mos wav le e bis mo saz re bebs da gan mar tavs, rom eti ke ti aris sa zo-
ga do e ba Si qce vis we se bi.eti ke tis ram de ni me sa xe ar se bobs, maT So ri sa a:sa zo ga do eb ri vi eti ke ti – ro me lic mo i cavs we sebs, tra di ci ebs, pi ro bi To bebs, rom-
leb sac ada mi a ne bi ica ven ada mi a neb Tan ur Ti er To bi sas sxva das x va sa zo ga do e ba Si.dip lo ma ti u ri eti ke ti - aris dip lo ma te bis an sxva ofi ci a lu ri pi re bis qce vis we se-
bi Sex ved reb ze, mo la pa ra ke beb sa da wve u le beb ze.ada mi a ni so ci a lu ri ar se ba a, is sxva ada mi a ne bis ga re moc va Si iz r de ba da vi Tar de ba.
ami tom yo vel T vis un da gvax sov des, rom ise un da vi moq me doT, rom ar Sev la xoT sxva ada mi-a ne bis uf le be bi.
ser van te si wer da, rom `a ra fe ri jde ba mas zed iafi da ara fe ri fa sobs ise Zvi rad, ro-gorc zrdi lo ba~.
ne bis mi e ri ur Ti er To ba mi sal me biT iwye ba. sxva das x va kul tu ra Si mi sal me bis sxva das-x va for ma ar se bobs. ma o ris to mis macxov reb le bi mi sal me bi sas er T ma neTs cxvirs ade ben,
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 29
ti be tis macxov reb le bi mi sal me bi sas enas yo fen da mar cxe na xels yurs ukan ide ben, amiT mo sa ub res ag r Z no bi ne ben, rom mzad ari an maT mo us mi non. iapo ne le bi mi sal me bi sas sa mi ti-pis Ta vis dax ras mi mar Ta ven: da bals, sa Su a lo sa da msu buqs.
dam ri ge be li aq ti vo bas sTa va zobs mos wav le ebs:
aq ti vo ba 1. mi za ni: ko mu ni ka ci is una ris gan vi Ta re ba, gan t vir T va;mim di na re o ba: mos wav le eb ma wyvi leb Si un da mo i fiq ron mi sal me ba da Sem deg wa rud gi-
non jgufs. kla si xmas aZ levs Ti To e ul jgufs. dam ri ge be li, Se saZ lo a, Se u Tan x m des mos wav le ebs,
rom kvi ris gan mav lo ba Si, er T ma neT Tan mi sal me bi sas ga mo i ye non mi sal me bis is for ma, ro-mel mac gan sa kuT re biT bev ri xma mi i Ro.
Cvens qve ya na Si, ev ro pa sa da ame ri ka Si ada mi a ne bi mi sal me bi sas er T ma neTs Tavs uk ra ven, xels ar T me ven, ga da koc ni an.
Tu gvin da, rom ada mi a ne bi er T ma neTs war vud gi noT, zrdi lo bis we se bi mo iTxovs, rom um c ro si war vud gi noT uf ross, ma ma ka ci – qals. Tum ca bevr qve ya na Si, gan sa kuT re biT ki da-sav leT Si, ko mu ni ka ci i sas, asa ki sa da sqe sis faq to ri mxed ve lo ba Si ar mi i Re ba, mniS v ne lo ba mxo lod Ta nam de bo bas eni We ba.
xe lis Ca mor T me vi sas, uf ro si ada mi a ni pir ve li uw v dis xels um c ross, qal ba to ni, ma-ma kacs.
stum re bis mi Re bi sas ki, bu neb ri vi a, stum rebs zrdi lo bi a nad mi ve sal moT, sa Cu qa ri ma-Ti Tan das w re biT gav s x naT da mad lo ba ga da vu xa doT.
oTax Si Ses v li sas, pir ve li esal me ba axal Se mo su li, xo lo te le fon ze da rek vi sas, bu-neb ri vi a, is ada mi a ni, vinc re kavs. Tu sa u ba ri mo u lod ne lad Sewy da, xel me o red un da da re-kos man, vinc pir ve li re kav da.
dam ri ge be li us vams Se kiTx vas mos wav le ebs: ex ma re bi an Tu ara uf ro sebs suf ris gawyo-ba Si? kon k re tu lad, ra fun q cia akis ri aT?
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs ma gi dis gawyo bis tra di ci a ze: Can g le bi, sa sur ve-li a, dav doT Tef Sis mar cx niv, xo lo da ne bi, mar j v niv. Tef Sis win ide ba Wi qa. xel sa xo cis da de ba, sa sur ve lia Can g lis mar cxe na mxa res an la ma zad ga da ke ci li sa Tef S ze.
un da ga viT va lis wi noT, rom xi lis mir T me vi sas: vaSls sa sur ve lia ka ni Se mo va ca loT, dav W raT naW re bad, gu li ki mo va ca loT; for To xals ki Seg viZ lia ka ni Se mo va ca loT, leb ne-bi da va cal ke oT an mrgva lad dav W raT.
kre mi a ni nam cx va ri, sa sur ve li a, mi vir T vaT kov ziT, fxvi e ri nam cx va ri ki xe liT. mniS-v ne lo va ni a, Wa mis Sem deg xel sa xo cis ga mo ye ne ba, Wa mam de da mis Sem deg ki xe le bis da ba na.
VI kla si
mi mar Tu le ba – pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
dRis re Ji mi, mi si or ga ni ze ba
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs: `ram de nad xSi rad vam bobT fra zas - dro ar maqvs~. ra saq mi a no baa ise Ti, ris T vi sac dro ar gvrCe ba? (mag., var ji Si, me gob ris mo na xu le ba). ra faq to re bi gviS lis xels Ca moT v li li aq ti vo be bis Ses ru le ba Si?
Tu aR niS nu li aq ti vo be bi Cven T vis (an Cve ni saq mi a no bis T vis) mar T lac mniS v ne lo va ni a, ma Sin Seg viZ lia vi fiq roT dro is ukeT or ga ni ze ba ze.
pir vel rig Si, sa Wi roa im saq mi a no be bis Ca mo we ra, ro mel sac yo vel dRi u rad vas ru-lebT. ase ve sa sur ve lia sa Wi ro dro is mi Ti Te ba Ti To e u li aq ti vo bis Se sas ru leb lad. xom
30
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ar aris Cvens dRis gan rig Si ise Ti saq mi a no be bi, ro me lic did dros mo iTxovs da auci le be-li su lac ar aris (mag., vin mes Tan yo vel dRi u ri sa te le fo no sa u ba ri an kom pi u ter ze Ta ma-Si). auci le be lia vi fiq roT dro is reg la men ze.
sa sur ve lia dRis re Ji mis Sed ge na, ro me lic Se iZ le ba an pla ka tis an blok not Si Ca na we-ris sa xiT ga for m des. ase uf ro ioli iq ne ba ga mo i na xos `ca ri e li siv r ce~, rom lis Sev se bac mo xer x de ba im saq mi a no biT, rom lis T vi sac dro aRar gvrCe ba.
gTa va zobT ti pur ni muSs:
dro aqtivoba7.30 - 8.30 gaRviZeba, dilis varjiSi, mowesrigeba, sauzme
8.30 skolaSi wasvla
14.30 skolidan dabruneba
15.00-15.30 sadili, dasveneba
15.30–17.00 mecadineoba
17.30-18.30 musikis gakveTilze wasvla
18.30-20.00 seirnoba, megobrebis viziti
20.00 vaxSami
21.00-22.00 kiTxva, televizoris yureba,
22.00 daZineba
cxovrebis jansaRi wesi
damrigebeli esaubreba moswavleebs cxovrebis jansaRi wesis mniSvnelobaze da sTxovs, amoirCion is Tvisebebi, romlebic, maTi azriT, axasiaTebs janmrTel adamians:üaqtiuri;ümoxrili;üZlieri;ümouqneli;ümoTenTili;ümxiaruli.
damrigebeli esaubreba moswavleebs, Tu ra unda movimoqmedoT imisTvis, rom Tavi mxned vigrZnoT? damrigebeli sTavazobs CamonaTvals, rac (maTi azriT) gvexmareba mxne ganwyobilebis, kargi ganwyobis SeqmnaSi:üdiliT adre adgoma;üSxapis miReba;ügvianobamde Zili;ütelevizoris gvianobamde yureba;üvarjiSi.
damrigebeli esaubreba moswavleebs, rom kargi ganwyobis, jansaRi sxeulis formire-baSi gvexmareba dilis varjiSi. is sasurvelia erTsa da imave dros SevasruloT. varjiSis dawyebamde, aucilebelia oTaxis ganiaveba.
dilis varjiSis garda, sakuTari janmrTelobis mdgomareobisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT, mizanSewonilia sportze an cekvaze siaruli.
janmrTelobis SesanarCuneblad aucilebelia jansaRi kveba. damrigebeli sTavazobs moswavleebs produqtebis CamonaTvals, romelTagan moswav-
leebma unda amoirCion janmrTelobisTvis saWiro produqtebi, Semdeg ki daasabuTon arCevani.üTevzi;
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 31
ürZis produqtebi;üSokoladi;üCifsebi;üstafilo;ügaziani sasmelebi.
damrigebelma, SesaZloa, Semdegi SexvedrisTvis moswavleebs sTxovos CamoTvlili sakvebis sargeblianobisa an zianis Sesaxeb prezentaciis momzadeba.
msgavseba da gansxvaveba
damrigebeli moswavleebs sTxovs daxaton portretebi. SesaZloa, winaswar momzade-buli masaliT Seqmnan kolaJebi.
moswavle, romelic asrulebs samuSaos, namuSevars kedelze akravs.damrigebeli afiqsirebs, rom yvelas namuSevari sruliad gansxvavebulia. TiToeul
CvenTagans gansxvavebuli garegnoba, Sexedulebebi, gemovneba gvaqvs.damrigebeli dafaze akravs adamianis gamosaxulebas da moswavleebs usvams aseT
SekiTxvas: `erT mSvenier dRes, yvelani zustad erTnairebi rom gavxdeT, ra mohyveba amas?~damrigebeli moswavleebs sTavazobs situacias: situacia 1.
`salome da Tiko klaselebi arian. salomes Zalian uyvars jazi, xSirad usmens el jeros. Tikos ki yvelaze metad finqi uyvars. erT dRes gogonebi SekamaTdnen, Tu romelia, maTi az-riT saukeTeso momRerali. kamaTiT gacxarebulma Tikom salomes ultimatumi wauyena: 15 wuTs gaZlev mosafiqreblad da Tu isev ganacxadeb, rom el jero saukeTeso momReralia, SenTan aRar vimegobreb da arc aRarasdros moval SenTan stumrado. salome dabneulia, arc Tikos dakargva surs da arc imis aRiareba, rom finqi saukeTeso momReralia~.
SekiTxvebi:1. ramdenad samarTliania Tikos qceva?2. yovelTvis samarTlianad eqcevian adamianebi erTmaneTs?3. ras urCevdiT Tikos? ras urCevdiT salomes?
damrigebeli ganagrZobs: `dRes Cven visaubrebT Semwynareblobaze, sxva adamianis Sina-gani samyaros mimarT faqiz damokidebulebaze, TiToeuli adamianis survilze, gaugos sxva adamians~.
damrigebeli sTavazobs moswavleebs Semdeg gamonaTqvamebs:üar gaukeTo sxvas iseTi ram, rac Sen tkivils gayenebs;ümoeqeciT sxvebs ise, rogorc gindaT rom Tqven mogeqcnen;ümiiCnieT mezoblis warmateba Tqven warmatebad da misi danakargi Tqven danakargad;übednierebisa da gansacdelis dros ise moeqeciT sxvebs, rogorc gindaT rom Tqven
mogeqcnen;üme SemiZlia ar daveTanxmo Tqvens mosazrebas, magram me sicocxles gavwirav imisTvis,
rom Tqven gqondeT misi gamoTqmis ufleba. damrigebeli klass yofs 3-4 _ kacian jgufebad. avalebs axsnan TiToeuli gamonaTq-
vamis azri da daafiqsiron, ra aris saerTo aRniSnul mosazrebebs Soris. damrigebeli avalebs moswavleebs ganmartebiT leqsikonSi moiZion sityvis `Semwy-
narebloba~ mniSvneloba da ojaxis wevrebs, megobrebs, maTTvis mniSvnelovan adamianebs sTxovon aRniSnuli sityvis ganmarteba (daaxloebiT 4-5 adamians) an mosazrebis gamoTqma da momaval sadamrigeblo saaTze moawyon prezentacia.
32
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
damrigebeli nimuSisTvis sTavazobs erT-erTi fsiqologis mosazrebas Semwynareblo-bis/tolerantobis Taobaze:
`tolerantoba aris sxva adamianis gagebis xelovneba. misi simbolo aris noes kidobani, romelSic adamianebi, cxovelebi, frinvelebi mSvidobianad Tanaarsebobdnen. toleranto-ba, pirvel rigSi, aris sxvisi gansxvavebulobis miReba da xelSewyoba.~
momdevno sadamrigeblo saaTze moswavleebi warmoadgenen namuSevrebs, msjeloben, Tu romeli mosazreba moewonaT yvelaze metad da ratom?
moswavleebi qmnian Semwynareblobis/tolerantobis Rerbs da akraven klasSi.
moTmena
damrigebeli ekiTxeba moswavleebs, ras niSnavs maTi azriT, moTmineba?afiqsirebs moswavleTa mosazrebebs:moswavleebs uxsnis, rom moTmena aris drois organizeba, es aris codna imisa, Tu ro-
dis sjobs moqmedeba. es aris xelovneba - iyo erTdroulad aqtiuric da pasiuric. damrigebeli sTxovs moswavleebs, moifiqron, moTminebis magaliTebi. rodesac maT
moTmenis gamo miaRwies warmatebas an sTavazobs gonebrivi ieriSis meTods: raSi exmareba adamians moTmenis unari?
damrigebeli sTxovs moswavleebs, rom moiZion cnobili adamianebis mosazrebebi moT-menis unarTan dakavSirebiT an TviTon sTavazobs maT.
`araferia ufro Zlieri, vidre idea, romlis droc movida~. (everet dirkseni - amerike-li senatori).
`veravin iqneba brZeni, Tu ar iqneba momTmeni~. (frensis bekoni - ingliseli filoso-fosi, istorikosi, politikuri moRvawe).
samarTlianoba
damrigebeli dafaze wers sityvas `samarTlianoba~.ekiTxeba moswavleebs dafiqrdnen, Tu ra sityvebisgan Sedgeba aRniSnuli sityva.moswavleebi axmovaneben, rom sityvaSi Semdegi sityvebi Sedis: ̀ samarTali~, ̀ marTali~.sTxovs, ganmartebiT leqsikonSi moiZion aRniSnil sityvaTa ganmartebebi.samarTlianoba moiazrebs iyo marTali sxvadasxva situaciaSi sakuTari Tavisa Tu sx-
vebis winaSe.damrigebeli svams kiTxvebs:
ramdenad samarTlianad viqceviT xolme? ramdenad samarTliania garemo Cvens mimarT?
damrigebeli esaubreba moswavleebs, rom samarTliani qceva efuZneba sazogadoebis wesebsa da kanonebs. magram zogjer rTulia gaacnobiero samarTlianobis mniSvneloba, Tu ar gaaanalizeb usamarTlobas.
damrigebeli klass hyofs wyvilebad da sTxovs, gaixsenon usamarTlobis faqtebi, rom-lebsac Seswrebian skolaSi, quCaSi.
damrigebeli ekiTxeba moswavleebs, maTi azriT, ra iwvevs amgvar usamarTlobas? (kanonebis, wesebis arcodna, maTi ugulvebelyofa Tu sxva faqtorebi).
aqtivoba 1. mizani: usamarTlobis faqtis gacnobiereba;masala: formatis furclebi, feradi fanqrebi. mimdinareoba: damrigebeli sTavazobs moswavleebs yvavilis daxatvas.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 33
moswavleebi xataven.maswavlebeli aZlevs ukukavSirs `me ar momewona Tqveni namuSevrebi, dabal qulas gi-
werT~. amgvari Sefaseba usamarTloa; ratom? pasuxi: me ar momiwodebia zusti kriteriumebi, Tu rogori yvavili unda dagexataT,
amitom Cemi Sefaseba iyo usamarTlo.
aqtivoba 2. mizani: wesebis arsebobis mniSvnelobis gacnobiereba;masala: formatis furclebi, markerebi.mimdinareoba: damrigebeli qmnis 4 jgufs. moswavleebs aZlevs davalebas: klasSi, sko-
laSi jansaRi ganwyobisa da samuSao garemosTvis, ra wesebs SeimuSavebdiT moswavleTaTvis, maswavlebelTaTvis, mSoblebisTvis, skolis teqnikuri personalisTvis.
davalebis dasrulebis Semdeg usvams kiTxvebs: rTulia wesebis SemuSaveba? maTi dacva?
samarTlianoba aris erT-erTi principi, romelic aregulirebs adamianur urTierTo-bebs (Tavisufleba, ganaTleba, pativiscema da a.S).
damrigebeli sTxovs moswavleebs, moifiqron sityvis `samarTlianoba~ ganmarteba.aseve sTxovs ganmarton da imsjelon t. jefersonis sityvebis Sesaxeb: `kanonebi iwereba Cveulebrivi adamianebisaTvis, amitom unda efuZnebodes jansaRi go-
nierebis jansaR wesebs.~
pativiscema
damrigebeli esaubreba moswavleebs, rom yvela adamiani unikaluria, konkretul sak-iTxebTan dakavSirebiT yvelas Tavisi azri gaaCnia. amitom, mniSvnelovania yvela adamianis da maTi mosazrebebis pativiscema. amgvari damokidebuleba karg ganwyobas uqmnis adamians, agrZnobinebs sakuTar Rirebulebas.
damrigebeli sTavazobs moswavleebs cnobil adamianTa gamonaTqvamebs da sTxovs moswav-leebs amoarCion, Tu romeli moswonT yvelaze metad, Semdeg axsnan, Tu ratom moewonaT. moZRvreba adamianTa siyvarulze - es aris sxebs pativs scemde, ise, rogorc scem pa-
tivs sakuTar Tavs (konfuci - Cineli filosofosi); is, vinc kargavs sxvebis pativiscemas, arc sakuTar Tavs afasebs (f. dostoevski).damrigebeli sTavazobs moswavleebs sqemas.
sqema 1.
adamianebi, romelTac vcem pativs adamianebi, romlebic me mcemen pativs
aq ti vo bis das ru le bis Sem deg dam ri ge be li mos wav le ebs us vams Sem deg kiTx vebs:_ TvliT, rom vi sac pa tivs scemT, yve la maT ga ni Tqve ni ax lo be li a?_ ra uf ro ioli a: pa tivs scem deT ax lo bel ada mi ans Tu ucxos? ro gor fiq robT, ra tom?dam ri ge be li mos wav le ebs sTva zobs ro me li me cno bi li ada mi a nis por t rets (mwer lis,
34
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
mec ni e ris, sa zo ga do moR va wis. Tu bav S ve bi mas ar ic no ben, uy ve ba mis Se sa xeb) da ekiTxe ba, im sa xu rebs aR niS nu li ada mi a ni pa ti vis ce mas? ra Tvi se bis an Tvi se be bis ga mo?
dam ri ge be li mos wav le ebs jgu fur sa mu Sa os sTa va zobs: Ca mo we ron rCe ve bi ada mi a nis T-vis, ro mel sac surs, rom pa ti vis ce mas im sa xu reb des.
jgu fu ri sa mu Sa os Sem deg sTa va zobs rCe vebs; ga mo xa teT gul w r fe li in te re si ada mi a ne bis mi marT; da i na xeT po zi ti u ri Tvi se be bi ada mi a neb Si; nu da a fiq si rebT mxo lod uar yo fiT Tvi se-
bebs da gax sov deT, rom yve la ada mi ans gvaqvs ro gorc da de bi Ti, ase ve nak le bad da de-bi Ti Tvi se be bi;
ga mo av li neT ada mi a ne bis mi marT yu radRe ba, zrun va, sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, da ex ma-reT maT;
mo us mi neT da pa ti vi eciT ada mi an Ta mo saz re bebs, imis da mi u xe da vad eTan x me biT Tu ara maT, ar Se awy ve ti noT sa u ba ri uxe Sad, Tqve ni mo saz re ba ga moT q viT taq ti a nad, ag re si is ga re Se;
Tu ma inc awy ve ti nebT sa u bars, da iwyeT sity ve biT: `bo di Si, rom gawy ve ti neb, mag ram me vfiq rob, rom. . .~
Se e ca deT mi u te voT da ga u goT ada mi a nebs, imis da mi u xe da vad, mog wonT Tu ara ma Ti saq-ci e li.
Zala (siZliere)
dam ri ge be li da fa ze wers sity vebs: Za la, siZ li e re.ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ra aso ci a ci e bi uC n de baT aR niS nul sity veb Tan da kav Si re-
biT?Tu mos wav le e bi yu radRe bas mxo lod fi zi kur siZ li e re ze amax vi le ben, ma Sin dam ri ge-
be li sTxovs, da fiq r d nen sxva aso ci a ci eb zec.dam ri ge be li klass hyofs 4-5 _ ka ci an jgu fe bad da sTa va zobs Sem deg da va le bebs: aR niS nul sity vas Tan da a kav Si ron rac Se iZ le ba me ti ar se bi Ti sa xe li (mos wav le e bi Se-
saZ lo pa su xebs gvTa va zo ben: fi zi ku ri Za la, go ne bis Za la, ne bis yo fis Za la, pi rov nu li siZ li e re da a.S).
dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs aR niS nul ter min Ta gan mar te bas.sTa va zobs sa dis ku sio Te mebs: _ ra mo i az re ba Ti To e ul ter min Si?_ ra Si gvex ma re ba mag. ne bis yo fis Za la? pi rov nu li siZ li e re? (Se saZ loa sTxo vos ro-
gorc pi ra di, ase ve sxve bis ma ga li Te bis moy va na). _ Se saZ le be li a, aR niS nu li Tvi se be bis ga var ji Se ba? (dam ri ge bel ma, Se saZ loa Ses Ta va-
zos li te ra tu ru li per so na Jis, mec ni e ris, spor t s me nis bi og ra fi a).ma ga li Ti: la Sas me o re dRis T vis sko la Si pre zen ta cia hqon da mo sam za de be li, Za li an
kar gi amin di iyo da me zo be li bi We bi fex bur Tis sa Ta ma Sod ux mob d nen. la Sam me gob rebs mo-u bo di Sa da pre zen ta ci is T vis mza de ba ga nag r Zo.
Se kiTx ve bi: 1. ra Si ga mov lin da la Sas ne bis yo fis Za la?2. ra Si da ex ma ra mas ne bis yo fis Za la?3. ro gor mo iq ce o diT, la Sas ad gil ze rom Tqven yo fi li ya viT?
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 35
wonasworoba
dam ri ge be li da fa ze wers sity vas `wo nas wo ro ba~, sTxovs mos wav le ebs, ga moT q van mo-saz re be bi, ras niS navs aR niS nu li sity va. (Se saZ loa eq s pe ri men tis Ca ta re ba sas wo riT).
dam ri ge bel ma aR niS nu li cne ba, Se saZ lo a, sa xel m wi fo e bis ma ga liT ze ax s nas.sam ya ro Si gan s x va ve bu li ada mi a ne bi cxov ro ben, ro mel Tac gan s x va ve bu li ide e bi da
Se xe du le be bi ga aC ni aT. xSi rad kon f liq ti da omi swo red gan s x va ve bu lo bis ga mo xde bo da. ami tom kon f liq tis Se Ce re bis er T -er Ti gza swo red imis ga az re biT iwye ba, rom ar ar se bobs ab so lu tu rad swo ri da aras wo ri Se xe du le be bi. ne bis mi e ri mxa re Se iZ le ba, rom uS veb des Sec do mas.
amis sa i lus t ra ci od, dam ri ge bel ma Se saZ loa Sem de gi aq ti vo be bi Ses Ta va zos mos wav-le ebs:
aq ti vo ba 1. mi za ni: gan s x va ve bu li xed vis mi Re ba, gac no bi e re ba;ma sa la: fur ce li cif riT 6/9.mim di na re o ba: dam ri ge be li klass orad yofs, Su a Si ki debs fur cels, ro mel ze dac
cif ri 6 we ria da ekiTxe ba, Tu ras xe da ven sxva das x va mxri dan mos wav le e bi. na wi li asa xe-lebs cifrs - 6; na wi li ki 9 - s.
dam ri ge be li svams Se kiTx vas: cde ba Tu ara kla sis ro me li me na wi li. Tan x m de bi an ima ze, rom yve la mar Ta lia Ta vis ga da sa xe di dan.
ase ve, dam ri ge bel ma mos wav le ebs Se iZ le ba Ses Ta va zos or ma gi su ra Te bi. da hkiTxos, ras xe da ven mos wav le e bi?
aq ti vo ba 2.mi za ni: Se Tan x me bis una ris gan vi Ta re bamim di na re o ba: dam ri ge be li sTa va zobs klass da geg mon klas ga re Se Ro nis Zi e ba: eq s-
kur sia qa laq Si an Te at r Si.mos wav le e bi ga moT q va men sa ku Tar mo saz re bebs.kla sis wi na Se dge ba prob le ma.dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs mo i fiq ron, prob le mis ga daW ris gze bi. dam ri ge be li aja mebs, rom rom am g va ri prob le mis mog va re ba Se saZ le be lia an kom p ro-
mi siT, an da Tan x me biT - Se Tan x me bis miR we vis gziT. es ori cne ba gan s x va ve bu lia er T ma ne Tis-gan.
Se Tan x me ba (har mo ni a) – es aris sxva das x va mxa ris mo saz re be bis Ser wy ma ro de sac sa bo-loo ga dawy ve ti le ba ak ma yo fi lebs ori ve mxa res (Cven Sem Tx ve va Si Se iZ le ba iyos Zvel qa-laq Si was v la Te at r Si).
kom p ro mi si ki aris ga dawy ve ti le ba, ro de sac ori ve mxa re Tmobs ra i mes ra Ta mi aR wi on
36
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se Tan x me bas. es Se iZ le ba iyos was v la Te at r Si da Zvel qa laq Si ga se ir ne bis sxva dro is T vis ga da de ba.
si tu a cia 1.
dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs si tu a ci ur amo ca nas: `erT sa Ra mos oTx ma me go bar ma: li zam, na tom, da Tom da anam ga dawy vi tes ki no Si was v-
la. mag ram: li zas un da ko me di is nax va, na tos - ro man ti ku li fil mis, da Tos - de teq ti vis da anas - sa Si ne le ba Ta fil mis. am ti pis fil mebs sxva das x va dros sxva das x va ki no Te at reb Si aC ve ne ben da ma Ti xan g r Z li vo ba 2-2 sa a Ti a. ra un da mo i moq me don me gob reb ma rom kon f liq ti ar mo u vi deT?~
aq ti vo ba 3. dam ri ge bel ma Se saZ loa sxva si tu a ci u ri amo ca na Ses Ta va zos mos wav le ebs, rom lis ga-
daW ris T vis sa Wi roa an kom p ro mi sis an Se Tan x me bis ga mo ye ne ba.
si tu a cia 2.
`erT ojax Si, erT DdRes 3 ada mi a nis da ba de bis dRe a: Svi lis, ma mis da be bi is. sa mi ve oja-xis wev r Tan stum re bi mo vid nen. mag ram ma mis stum rebs surT cek va, be bi is stum rebs sim Re-ra, bav S vebs ki - Ta ma Si. si tu a ci as isic ar Tu lebs, rom saxls er Ti di di oTa xi aqvs~.
aq ti vo ba 4. dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, mo i fiq ron, ra we se bi un da da ic vas sa zo ga do e bam,
rom ar da ir R ves wo nas wo ro ba. Se saZ lo a, mos wav le eb ma imu Sa on jgu feb Si da Sem deg na mu Sev re bis pre zen ta cia ga a ke-
Ton.
mi mar Tu le ba - Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba
bav S v Ta uf le be bi
1989 wels ga e rom mi i Ro bav S vis uf le ba Ta kon ven ci a. bav S v Ta uf le be bis kon ven cia sa-qar T ve lo Si Za la Sia 1994 wlis 21 ap ri li dan.
Jan Jak ru so traq tat Si sa zo ga do eb ri vi Se Tan x me bis Se sa xeb (1762) wer da, rom `xal xi, ro me lic emor Ci le ba ka no nebs, un da iyos mi si Sem q m ne lic~.
dam ri ge be li go neb riv ieriSs mi mar Tavs da mos wav le ebs sTxovs, ga ix se non bav S Ta uf-le be bi.
dam ri ge be li da fa ze afiq si rebs maT Ca mo naT vals. bav S v Ta uf le be bis kon ven ci a Si Se su li uf le be bi Sem deg jgu fe bad aris ga er Ti a ne bu-
li:üZi ri Ta di uf le be bi - si cocx lis, sa xe lis an mo qa la qe o bis qo nis;üuf le be bi nor ma lu ri oja xu ri ga re mos ar se bo bis auci leb lo bis Se sa xeb;üuf le be bi - mi mar Tu li bav S vis Ta vi su fa li pi rov nu li gan vi Ta re bis xel Sewyo bis ken;üuf le be bi - mi mar Tu li bav S vis kul tu ru li gan vi Ta re bis ken;üuf le be bi, ro me lic icavs bav S vebs sxva das x va eq s t re ma lu ri si tu a ci e bis gan.
bav S Ta uf le be bis dek la ra cia xel mo we ri lia sxva das x va qvey nis mi er, rom le bic val-de bul ni ari an maT dac va ze. uf le be bis dek la ra cia exe ba yve la bavSvs, ga nur Cev lad ma Ti erov ne bi sa, sqe si sa da aR m sa reb lo bi sa.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 37
bav S vis uf le ba Ta kon ven cia(ga mar ti ve bu li va ri an ti mos wav le TaT vis)
(Cve ni uf le be bi - bav S vis uf le ba Ta kon ven cia da mi si swav le bis me To de bi. 2001)
mux li 1. 18 wlam de asa kis yo ve li ada mi a ni iT v le ba bav S vad.mux li 2. yve la bav S vi Ta nas wo ria da er T na i ri uf le be bi aqvs.mux li 6. yve la bavSvs aqvs si cocx lis uf le ba.mux li 7. yve la bavSvs da ba de bis Ta na ve aqvs sa xe li sa da mo qa la qe o bis mi Re bis uf le ba.mux li 9. yve la bavSvs aqvs ojax Si aR z r di sa da ori ve mSo bel Tan ur Ti er To bis uf le ba.mux li 13. yve la bavSvs aqvs uf le ba, ga moT q vas sa ku Ta ri Se xe du le ba yve la sa kiTx ze,
ro me lic mas exe ba. mis Se xe du le bebs sa Ta na do yu radRe ba un da mi eq ces.mux li 16. yve la bav S vi da cu li un da iyos mis pi rad cxov re ba Si uka no no Ca re vis,
sacxov reb lis xel yo fi sa da mi si Rir se bi sa da re pu ta ci is Se lax vis gan.mux li 17. yve la bavSvs uf le ba aqvs, da ub r ko leb lad mi i Ros mi si gan vi Ta re bi saT vis
sa Wi ro yve la na i ri in for ma cia da ma sa le bi.mux li 20. sa xel m wi fo val de bu lia da ic vas da da ex ma ros im bav S vebs, rom le bic ra i me
mi ze ziT mowy ve ti li ari an ojaxs.mux li 22. sa xel m wi fo val de bu lia da ic vas da da ex ma ros ltol vil bav S vebs. maT ise-
Ti ve uf le be bi aqvT, ro gorc yve la maT Ta na tols.mux li 23. yve la SezRu du li Se saZ leb lo bis mqo ne bavSvs aqvs uf le ba icxov ros iseT pi ro-
beb Si, ro me lic uz run vel yofs mi si Rir se bis dac vas, ga num t ki cebs mas sa ku Ta ri Za le bis rwme nas da ga u ad vi lebs sa zo ga do eb riv cxov re ba Si aq ti ur mo na wi le o bas. sa xel m wi fo val de bu lia gan-sa kuT re bu li mzrun ve lo ba ga mo i Ci nos SezRu du li Se saZ leb lo bis mqo ne bav S ve bis mi marT.
mux li 24. yve la bavSvs aqvs jan m r Te lo bis dac vi sa da usaf r Txo cxov re bis uf le ba. mux li 27. yve la bavSvs aqvs uf le ba hqon des gan vi Ta re bi saT vis sa Wi ro yve la pi ro ba.
mSob le bi da sa xel m wi fo val de bu li ari an uz run vel yon bav S ve bi sak ve biT, tan sac m li Ta da sacxov reb liT.
mux li 28. yve la bavSvs aqvs ga naT le bis uf le ba.mux li 30. yve la bavSvs aqvs uf le ba, ila pa ra kos mSob li ur ena ze.mux li 31. yve la bavSvs aqvs Ta ma Si sa da das ve ne bis uf le ba.mux li 32. yve la bav S vi da cu li un da iyos ise Ti sa mu Sa o sa gan, ro me lic mav ne be lia mi si
jan m r Te lo bi saT vis an xels uS lis mis swav la- ga naT le bas. mux li 37. yve la bav S vi da cu li un da iyos ne bis mi e ri sa xis Za la do bi sa gan. mux li 38. yve la bav S vi da cu li un da iyos omi sa gan. da uS ve be lia bav S ve bis gaw ve va Se i-
a ra Re bul Za leb Si. mux li 42. yve la bav S v sa da uf ross aqvs uf le ba ico des, ra we ria bav S vis uf le ba Ta
kon ven ci a Si.
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs sa dis ku sio Te mas, Tu vin un da da ic vas bav S v Ta uf le be bi.
dis ku si is das ru le bis Sem deg dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras:bav S v Ta uf le be bis dac va, pir vel rig Si, mSob lebs eva le baT. mag ram mSob le bis gar da,
bav S v Ta uf le be bis dac va ze, maT ga naT le ba ze, mkur na lo ba ze sa xel m wi foc zru navs.mag ram zog jer cxov re ba Si sam wu xa ro faq te bic xde ba da uxe Sad ir R ve va bav S v Ta uf-
le be bi. aseT Sem Tx ve va Si, bav S vis uf le bebs icavs sa qar T ve los sa xal xo dam c ve lis bav S v Ta uf le be bis cen t ri. cen t ris fun q ciaa bav S v ze zrun vis da we se bu le bis mo ni to rin gi, bav S vis uf le be bis dar R ve vis cal ke u li Sem Tx ve ve bis Ses wav la/ ga mok v le va da maT ze re a gi re ba, re-ko men da ci e bis Se mu Sa ve ba.
centrs Se iZ le ba mi mar Tos: bav S v ma, rom lis uf le bac da ir R va; bav S vis mSo bel ma an na-Te sav ma; ne bis mi er ma me sa me pir ma, ro mel sac mi aC ni a, rom bav S vis uf le ba da ir R va.
38
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ucen zu ro leq si ka
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom ucen zu ro leq si kis ga mo ye ne ba Za li an cu dad moq me debs msme nel ze. Ta nac ucen zu ro sity ve bis moy va ru li ada mi a ne bi sa zo ga do e ba Si xSi-rad ga Ri zi a ne bas iw ve ven.
dam ri ge be li sa dis ku sio Te mebs sTa va zobs mos wav le ebs: ra tom iye ne ben zog jer ada mi a ne bi ucen zu ro leq si kas? ra si tu a ci a Si iye ne ben mas? aris Tu ara Se saZ le be li msgav si sity ve bis ga re Se si tu a ci-
is da re gu li re ba? ras grZnobT, ro de sac ges miT msgav si sity ve bi? ra un da mo vi moq me doT imis T vis, rom ada mi a neb ma ar ga mo i ye non ucen zu ro sity ve bi?
mos wav le e bi ga moT q va men mo saz re bebs. ucen zu ro leq si kis ga mo ye ne biT bav S ve bi zog jer xazs us va men sa ku Tar da mo u ki deb-
lo bas, ga mo xa ta ven pro tests ga re mo sad mi.dam ri ge be li ux s nis mos wav le ebs, rom am dros ki xde ba yu radRe bis miq ce va, mag ram ga na
Cve ni mi za ni sa zo ga do e bis Cvens wi na aR m deg gan wyo ba a? xom ar sjobs yu radRe bis cen t r Si me tad po zi ti u ri aq ti vo biT mo veq ceT?
sa ku Ta ri mo saz re bis dac vi sas ki ucen zu ro leq si kas Zi ri Ta dad Ta vis Tav Si da ur w-mu ne be li ada mi a ne bi iye ne ben, xSi rad sxvi si wam xe du ro biT. an iq neb maT ka ma Ti sas ub ra lod ar gu men te bi an cod na ar hyof niT?
ucen zu ro sity ve bis ga mo ye ne ba da sa bams Zve li dro i dan iRebs. ase Ti sity vebs iye neb d-nen Se loc veb sa da wyev la Si, ey r d no bod nen ra mo saz re bas, rom sity vebs re a lu ri ze moq me-de ba Se uZ li aT ada mi a neb ze/ ga re mo ze.
msof lio is to ri as ax sovs pe ri o de bi, ro de sac ucen zu ro sity ve bis ga mo ye ne ba ka no-niT is je bo da.
al baT um jo be si iq ne ba me ti gve fiq ra sa ku Tar sity veb ze, yu radRe bis miq ce vis gzeb sa da ima ze, rom `di do ba~ pa su xis m geb lo bis da val de bu le be bis aRe bis una riT ga ni sazR ve ba da ara mxo lod `cu di sity ve bis~ ga mo ye ne biT.
ro gor vec no biT kla si kasdam ri ge be li mos wav le ebs us vams Se kiTx vebs:_ ra aris Tqve ni say va re li na war mo e bi?_ vin aris Tqven T vis say va re li li te ra tu ru li per so na Ji?_ ris Se sa xeb giy vars yve la ze me tad kiTx va? _ sa i dan vec no biT kla si kur li te ra tu ras? mag., al. di u mas, v. hi u gos na war mo e bebs?
(fil me bi dan, mul t fil me bi dan Tu wig ne bi dan). dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs sa dis ku sio Te mas: kla si ku ri na war mo e bis mi xed-
viT ga da Re bu li fil me bi/ mul t fil me bi xels uwyobs Tu uS lis kiTx vis sur vi lis ga Ce nas? ra upi ra te so ba ga aC nia kiTx vas? dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs Sem de gi sa dam ri geb-
lo sa a Tis T vis war mo ad gi non Ta vi an Ti ar gu men te bi.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 39
VII kla si
mi mar Tu le ba – pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
ga ta ce ba Tu da mo ki de bu le ba
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs imis Ta o ba ze, rom yve la ada mi ans gvaqvs daR li-lo bis gan, usi a mov no gan wyo bis gan ga dar T vis sa Su a le ba, rac did si a mov ne bas gva ni Webs.
mas wav le bel ma Se saZ loa da us vas mos wav le ebs Se kiTx ve bi:1. ras mi mar Ta ven Tqve ni Ta na to le bi imis T vis, rom da is ve non, xa si aT ze mo vid nen Ta vi su-
fal dros? 2. ram den dros uT mo ben ase Ti ti pis saq mi a no bas?3. Se iZ le ba, rom ase Ti ti pis ga ta ce ba iq ces prob le mad?4. ra Sem Tx ve va Si xde ba ase?
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom zog jer gar k ve u li ga ta ce ba ada mi a nis MmTel dros mo i cavs da sxva in te re seb ze uars aT q me vi nebs. aseT Sem Tx ve va Si ga ta ce ba prob le mad iq ce va xol me.
dam ri ge bel ma Se saZ loa ori si tu a cia Ses Ta va zos mos wav le ebs: si tu a cia 1.
`ga ga pa ta ra o bi dan fex bur TiT iyo ga ta ce bu li, se ri o zu lad var ji Sob da da spor t s-me nis ka ri e ra zec oc ne bob da.
erT dRes mSob leb Tan er Tad ava ri a Si moy va. sa mi vem se ri o zu li trav me bi mi i Res. yve-la ze me tad ga ga da Sav da, eqi meb ma ram de ni me ope ra cia ga u ke Tes, mar Ta lia fex ze dad ga, mag-ram pro fe si o na li spor t s me nis ka ri e ra ve Rar ga ag r Ze la.
ga gam Za li an ga ni ca da es am ba vi, swav la zec gu li aic ru a, gak ve Ti le bis gac de nac da-iwyo. gu ne ba - gan wyo bi le bis ga mos wo re bis miz niT, mSob leb ma mas kom pi u te ri uyi des. ga ga ma le mo i xib la kom pi u te ru li Ta ma Se biT da in ter ne ti dan axa li in for ma ci is mo Zi e biT.
ga gas mSob le bi Ta vi dan Za li an kma yo fi le bi iy v nen, rom ma Ti Svi li axal unar _ C ve vebs euf le bo da, mag ram ma le Se niS nes, rom ga ga kom pi u te ri dan mxo lod saW me lad Tu dge bo da, isic di di xvew na- mu da ris Sem deg. yo vel dRe aTas ra mes imi zi zeb da, rom sko la Si ar wa su-li yo. gak ve Ti le bis mom za de ba ze xom la pa ra kic zed me ti iyo, aRarc kla se leb Tan da di o da stum rad da sa er Tod, iS vi a Tad ga di o da ga reT~.
si tu a cia 2.
`na nu kas Za li an uy vars Ti xa ze mu Sa o ba. ori we li a, rac ke ra mi kis gak ve Ti leb ze da dis.igi Ta vis na xe lavs xSi rad Cuq nis me gob rebs. na nu ka Ta vis ga ta ce biT ara mxo lod sa ku-
Tar Tavs, ara med ax lob leb sac axa li sebs~.
Se kiTx ve bi:1. ro mel Sem Tx ve va Si aris ga ta ce ba prob le ma?2. ra tom fiq robT ase? 3. ro gorc me gob re bi, ras ur Cev diT ga gas?
un da gve Si no des Tu ara kri ti kis?
dam ri ge be li mos wav le ebs us vams Se kiTx vas, Tu ro gor es miT sity vis `kri ti ka~ mniS v ne-lo ba? sTa va zobs gan mar te biT leq si kon Si mis mo Zi e bas.
40
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
1. ra Sem Tx ve va Si miv mar TavT kri ti kas? ra Sem Tx ve va Si gvak ri ti ke ben?2. ra tom aris kri ti ka usi a mov no? 3. sa Wi roa Tu ara kri ti ka? 4. ro go ri for miT un da mox des kri ti ka?
dam ri ge be li si tu a ci ur amo ca nas sTa va zobs mos wav le ebs:
si tu a cia 1.
`le va ni sak ma od kar gi mos wav le da ni Wi e ri mxat va ri a. mas bev ri me go ba ric hyavs, rom-le bic le vans sak ma od sa in te re so ada mi a nad mi iC ne ven. mag ram yve la me go bar ma icis mi si xa-si a Tis Ta vi se bu re ba. mas Za li an ar uy vars, ro de sac ak ri ti ke ben.
erT mSve ni er dRes le van ma ga dawy vi ta, mo na wi le o ba mi e Ro pla ka te bis kon kur s Si, ro-mel sac Tbi lis Si er T -er Ti or ga ni za cia ata reb da. kon kur si Sa vi zRvis eko lo gi is Te mas eZR v ne bo da.
le van ma bev ri es ki zi Seq m na da bo los sa kon kur sod, Ta vi si az riT, sa u ke Te so Se ar Ci a. me gob reb sac uC ve na pla ka ti da das Zi na, rom am pla ka tiT kon kurss aucu i leb lad mo i geb da. me gob rebs Za li an mo e wo naT pla ka ti, is mar T lac ma Ral do ne ze iyo Ses ru le bu li. mag ram da Tom, ro me lic ase ve Za li an kar gad er k ve o da xe lov ne ba Si, Se am C ni a, rom le va nis na xa ti cno bi li gra fi ko sis her luf bid s t ru pis er T -er Ti pla ka tis `ga dam Re re ba a~.
jer ifiq ra, rom un da eT q va me gob ris T vis, rad gan kon kur sis Ji u ric auci leb lad mi-aq cev da yu radRe bas am faq tors. mag ram Sem deg ga ax sen da, rom le vans Za li an ar uy vars ro-de sac ak ri ti ke ben~.
Tqve ni az riT, ro gor un da mo iq ces da To? Tqven ro gor mo iq ce o diT da Tos ad gil ze?
dam ri ge be li aja mebs msje lo bis Se de gebs da ki dev er Txel gan mar tavs, rom jan sa Ri
kri ti ka niS navs obi eq tur Se fa se bas. Se fa se ba, uku kav Si ri ki auci le be li a. kri ti ki sas un da Se ve xoT na mu Se vars, saq ci els da ara vi Tar Sem Tx ve va Si prov ne bas.
si mor cx ve
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs sa dis ku sio Te mas mos wav le ebs: gar k ve ul si tu a-ci a Si yve la ada mi ans axa si a Tebs so mor cx ve? an iye nebs `go neb ri vi ieri Sis~ me Tods: ra Seg-viZ lia ga va ke ToT si mor cx vis da saZ le vad?
Se saZ loa ga sar Ce vad si tu a ci ac Ses Ta va zos: si tu a cia 1.
`bu ba 14 wlis aris. mas Ta nak la se le bi da mas wav leb le bi morcxv ada mi a nad Tvli an. bu-ba xSi rad ari debs Tavs gak ve Til ze pa suxs, pre zen ta ci is ga ke Te bas. mas wav leb le bi iT va-lis wi ne ben mis pi rov nul Ta vi se bu re bas da xSi rad cod nas we ri Ti da va le be biT amow me ben. mag ram am bo lo dros bu ba aRarc kla se le bis da ba de bis dRe ze da dis, xan cu dad yof nas imi-ze zebs da xan ga da u de bel saq me ebs. Tu mox da ise, rom ma inc mi vi da da ba de bis dRe ze, Tavs ari debs bav S veb Tan ur Ti er To bas da isev `ga da u de be li saq me e bis~ ga mo, ma le to vebs iqa u-ro bas~.
dam ri ge be li Se kiTx ve biT mi mar Tavs klass:
1. ras ur Cev d nen bu bas?2. ro gor da ex ma re bo diT me go bars?
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 41
Se saZ lo a, dam ri ge be li si mor cx vis daZ le vis gzeb ze esa ub ros mos wav le ebs: pir vel rig Si, sa Wi roa dav fiq r deT ra me Si xom ar `vi ye nebT~ Cvens si mor cx ves. mag., `si-
mor cx vis~ mi ze ziT Tavs xom ar va ri debT sa pa su xis m geb lo saq me ebs an Cven T vis arc Tu ise sa in te re so ada mi a neb Tan ko mu ni ka ci as?
sa Wi roa dav fiq r deT ima zec, Cve ni si mor cx ve yvel gan vlin de ba Tu gar k ve ul si tu a ci-a Si? _ mag., did kam pa ni a Si;_ ucxo ada mi a ne bis ga re moc va Si;_ Cven T vis Ri re bu li ada mi a ne bis kam pa ni a Si? da a.Sdam ri ge be li xazs us vams, rom TiT q mis yve la ada mi a ni ucxo ada mi a ne bis, av to ri te tu-
li fi gu re bis, sa ja ro ga mos v le bi sas grZnobs SfoT vas, da es su lac ar niS navs imas, rom Cven yve la si tu a ci a Si mor cx ve bi varT.üdam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs, rom da fiq r d nen, Tu vi si Tan das w re biT mor cx vo-
ben isi ni? ro gor ari an gan wyo bil ni es ada mi a ne bi maT mi marT? Cven Tvi Ton ro gor varT gan wyo bi li am ada mi a ne bis mi marT? ra gviS lis xels maT Tan ur Ti er To ba Si? arc Tu ise kar gi da mo ki de bu le ba, Tu is, rom zog jer is ada mi a ne bi iseT Te ma ze sa ub ro ben, ra zec Cven war mod ge na ar gvaqvs. mar T lac, zog si tu a ci a Si, Se saZ lo a, Cven mxo lod msme ne lis rol Si vi yoT da mo vis mi noT Cven T vis axa li in for ma ci a.ada mi a ne bi mor cxo ben ase ve ma Sin, ro de sac Tavs arc Tu ise kom pe ten tu rad mi iC ne ven.
ami tom kar gi a, viz ru noT sa ku Tar TviT Se fa se ba zec. Ca mov we roT Cve ni kar gi Tvi se be bi. mag., si ke Te, iumo ris grZno ba, sa i dum los Se nax vis
una ri. kar gi iq ne ba kvi ris gan mav lo ba Si Ses ru le bu li kar gi saq me e bic ga vix se noT: mag., xom ar da vex ma reT ra me Si ax lo bels an la ma zi na xa ti dav xa teT da va Cu qeT me go bars.
sa ku Ta ri po zi ti u ri Tvi se be bis da imis gac no bi e re ba, rom Cven bev ri kar gi saq mis ke-Te ba Seg viZ li a, po zi ti u rad aisa xe ba Cvens TviT Se fa se ba ze. ü mniS v ne lo va nia ur Ti er To bis una re bis ga var ji Se bac. pir vel rig Si, xSi rad ga i Ri meT,
mo i kiTxeT ada mi a ne bi, da in te res diT sxve bis jan m r Te lo biT, saq me e biT;ü ada mi a nebs zog jer gvgo ni a, rom sa yo vel Tao yu radRe bis cen t r Si vim yo fe biT. mag ram
ada mi a ne bi bev rad nak leb yu radRe bas gviT mo ben da zog jer Ta vis sa fiq ral ze fiq ro-ben;
ü rac met sfe ro Si vgrZnobT Tavs kom pe ten tu rad, miT uf ro gvi i ol de ba ada mi a neb Tan ur Ti er To ba. ase rom, mxat v ru li li te ra tu ris kiTx va, mxo lod dag vex ma re ba ko mu ni-ka ci is dam ya re ba Si.
mar to o ba dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, ga nic di an Tu ara isi ni mar to o bas?ra si tu a ci a Si ga nic dis mo zar di mar to o bas?Tu aris mar to o ba Si ra i me po zi ti u ri? dam ri ge bels Se uZ lia mos wav le ebs Ses Ta va zos si tu a cia ga sar Ce vad:
si tu a cia 1.
`da Tu na axal sko la Si ga da vi da. sko lis gar da, mis ma ojax ma sacxov re be li ad gi lic Se-ic va la. da Tu nas axal klas Si sak ma od me gob ru li bav S ve bi swav lo ben. di liT er Tad mo di an sko la Si, Sa baT - k vi ras ki ro me li me kla sel Tan ik ri be bi an. or Sa ba To biT Za li an sa xa li so am bebs yve bi an er Tad ga ta re bul dro ze.
da Tu na sak ma od kar gad swav lobs, mag ram ma inc Za li an mowye ni li a. klas Si mar to su lad grZnobs Tavs. sul ima ze fiq robs, ro gor Se iZ le ba Ta nak la se le bi sa ku Ta ri pi rov ne biT da-a in te re sos~.
42
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ras ur Cev diT da Tu nas?dam ri ge be li afiq si rebs mos wav le Ta mo saz re bebs. dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras, esa ub re ba mos wav le ebs imis Se sa xeb, rom mar to o ba
zog jer auci le be li a. is gvex ma re ba sa ku Ta ri Ta vis ukeT gac no ba Si, TviT gan vi Ta re ba sa da sa mo mav lod geg me bis da sax va Si. ne bis mi e ri se ri o zu li naS ro mi mar to yof nis dros iq m ne ba.
si tu a ci i dan ga mom di na re, Se saZ lo a, Cve ni gmi ris T vis rCe ve bic Se mu Sav des: rom da Tu-nas Se uZ lia si tu a ci is ga mo ye ne ba imis T vis, rom da ak vir des Ta nak la se lebs, vin im sa xu rebs, mi si mo saz re biT, ndo bas, vin - ara. Tu aris klas Si ga mok ve Ti li li de ri, vin aris mis T vis yve la ze sa in te re so pi rov ne ba. da Tu nas Se uZ lia klas Si amo ir Ci os an Za li an aq ti u ri ada-mi a ni, vis Ta nac ur Ti er To ba ioli eC ve ne ba, an pi ri qiT, wyna ri Ta nak la se li, ro me lic mud-mi vad ar aris Car Tu li kla sis aq ti vo beb Si. bu neb ri vi a, rom Ta nak la se le bis gan mi sad mi wa-mo sul in te res sac en Tu zi az miT un da upa su xos.
jgu fi Tu in di vi du a lo ba?
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs imis Ta o ba ze, rom ada mi a nis T vis mniS v ne lo va nia Se e saty vi se bo des sa zo ga do eb ri vi Tu mik ro so ci a lu ri jgu fis nor mebs (sa me gob ro wre), we sebs, Se xe du le bebs. mag ram ro gor iq ce vi an mo zar de bi, ro de sac ma Ti Se xe du le be bi scil-de ba er T ma neTs an si tu a cia jgu fis ro me li me wevrs axal per s peq ti vebs sTa va zobs?
sa kiTx ze sa dis ku si od dam ri ge be li mos wav le ebs kvlav si tu a ci is ana lizs sTa va zobs:
si tu a cia 1.
`si tu a ci is gmi rebs pi ro bi Tad li za da na ta li vu wo doT. li za da na ta lim sko lis ga-ze Ti da ar ses. ga ze Ti sak ma od sa in te re so ga mo vi da. sko lis am be bis gar da, ga zeT Si qvey nis kul tu rul cxov re ba Si mim di na re mov le neb sac aSu qeb d nen.
er Txel, ma Ti ga ze Ti te le vi zi is cno bil Jur na lists Ca u var da xel Si. mas Za li an mo e-wo na li zas sta ti e bi da te le vi zi a Si, mo zar d Ta ga da ce ma Si sa mu Sa od mi iw vi a. aR f r To va ne-bil ma li zam yve la fe ri es sa u ke Te so me go bars mo uy va. na ta li ama ze Za li an gab raz da. Cven xom ga ze Ti er Tad Sev q me niT, er Tad vgeg mav diT, vmu Sa ob diT, Sen ki Cven mi to ve bas api reb. es me gob re bis Ra la ti a o~.
dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs sa dis ku sio Te mas: ro gor un da mo iq ces aseT si-tu a ci a Si li za?
uk ve di di var
dam ri ge be li sa dis ku sio Se kiTx vebs us vams mos wav le ebs:1. ra Si vlin de ba, ma Ti az riT, `di do ba~ (mo wi fu lo ba)?2. ra uf le be bi ga aC ni aT mo wi ful ada mi a nebs? ra val de bu le be bi?3. ra asa ki dan iT v le ba ada mi a ni mo wi fu lad? sruw lov nad?4. ris uf le bas ani Webs ada mi a nebs srul w lo va ne ba?
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li mos wav le ebs Se sav se bad sTa va zobs sqe mas (aR niS nu li sqe mis Sev se ba Se saZ-
le be lia ro gorc in di vi du a lu rad, ise jgu fu rad).
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 43
risi keTeba SemeZlo rodesac 6 wlis viyavi?
risi gakeTeba SemiZlia axla?
ris gakeTebas SevZleb, rodesac 18 wlis viqnebi?
risi ufleba mqonda, rodesac 6 wlis viyavi?
risi ufleba maqvs axla? risi ufleba meqneba, rodesac 18 wlis viqnebi?
ra vadebulebebi mqonda rodesac 6 wlis viyavi?
ra valdebulebebi maqvs axla?
ra valdebulebebi meqneba, rodesac 18 wlis viqnebi?
dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras, sa ub robs ima ze, rom mo wi fu li ada mi a ne bi fi zi ku rad, cod niT, ga moc di le biT gan s x vav de bi an pa ta re bis gan. maT me ti val de bu le be bi da uf le be bi ga aC ni aT. ada mi a ni srul w lov nad 18 wlis asa ki dan iT v le ba. am dros mas uk ve Se uZ lia ar Cev-neb Si mo na wi le o ba, mu Sa o ba.
iyo mo wi fu li, `di di~ - niS navs gqon des val de bu le be bi da iyo pa su xis m ge be li sa ku Tar qce va ze, sa ku Ta ri Ta vis, niv Te bis mov la ze, dro is or ga ni ze ba ze, oja xis wev reb ze da a.S.
swo red pa su xis m geb lo bi sa da val de bu le bis grZno ba gva ni Webs zrdas ru lis sta tuss da ara uf ro sis ga re ga ni, Tval Si sa ce mi ga mov li ne be bis mi baZ va. (mag., si ga re tis mo we va, gan-sa kuT re du li leq si ko ni, kos me ti kis ga mo ye ne ba).
mi mar Tu le ba - Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba
iumo ri Cvens cxov re ba Si dam ri ge be li Se kiTx ve biT mi mar Tavs mos wav le ebs:
ras niS navs iumo ri? sa ti ra? – Se saZ lo a, mos wav le ebs da a va los sity vis mniS v ne lo bis mo Zi e ba gan mar te biT leq si kon Si.
ra gan s x va ve baa maT So ris? gvex ma re ba Tu ara iumo ris grZno ba? ra Sem Tx ve va Si? dag x ma re bi aT Tqven? Se iZ le ba, rom iumo ri sawye ni aR moC n des vin mes T vis, ra Sem Tx ve va Si?
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, Ses Ta va zos mos wav le ebs Sem de gi si tu a ci is gar Ce va:
si tu a cia 1.
`er T -erT sko la Si so fo da mi si kla se le bi sa a xal w lo Ro nis Zi e bis T vis em za de bi an. bev ri ifiq res Ro nis Zi e bis for mat ze: jer kar na va lis or ga ni ze bas api reb d nen, mag ram bo-los ga dawy vi tes sko lis cxov re ba ze iumo ris tu li speq tak lis dad g ma, sa dac yve la Ta nak-la se li sa da mas wav leb lis pa ro di as war mo ad ge nen. zo gis uc na u ri Cac mis stil ze ake Te ben aq cents ga us me ven xazs, zo gis Ta vi se bu ri mety ve le bis ma ne ra ze, zogs jan m r Te lo bis prob-le meb ze uy vars wu wu ni, zogs ki po li ti ka ze sa u ba ri.
mag ram Sem deg da fiq r d nen, xom Se iZ le ba ro me li me Ta nak la se li sa an mas wav leb lis T vis ma Ti xum ro be bi sawye ni aR moC n des. maT ki Za li an un daT, rom sa Ra mo yve las T vis sa sa ci lo da sa si a mo vo iyos~.
dam ri ge be li sa dis ku sio Te mas sTa va zobs mos wav le ebs: ra un da ga iT va lis wi non Ro-
nis Zi e bis or ga ni za to reb ma, rom ma Ti speq tak li ara vis T vis aR moC n des Se u racx m yo fe li.
44
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
dam ri ge be li aja mebs dis ku si is Se de gebs. esa ub re ba mos wav le ebs, rom xSi rad iuomo ri gvex ma re ba uxer xu li si tu a ci i dan ga mos v la Si an kon f liq tu ri si tu a ci is gan mux t va Si.
mag ram ar aris mi zan Se wo ni li xum ro ba ada mi a nis mi er ga da ta nil trav ma ze, Tvi se beb ze, ro mel sac is ver Sec v lis, an ima ze, ri si ga ke Te bac mas re a lu rad ar Se uZ li a.
VIII kla si
mi mar Tu le ba – pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
min da vi yo po pu la ru li
dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs sa dis ku sio Te mebs po pu la ro bas Tan da kav Si re biT. ra ga na pi ro bebs ada mi a nis sur vils, iyos po pu la ru li? ex ma re baT ada mi a nebs ra i me Si po pu la ro ba? ra gzebs mi mar Ta ven ada mi a ne bi imis T vis, rom gax d nen po pu la ru le bi? auci leb lad ga na pi ro bebs po pu la ro ba bed ni e re bas? ro gor aris Se saZ le be li rom gax de po pu la ru li? Tu aris amis T vis ra i me Tan da yo li li una re bi sa Wi ro?
dis ku si as aja mebs dam ri ge be li da sa ub robs po pu la ro bis miR we vis gzeb ze.pir vel rig Si, mniS v ne lo va ni a, da fiq re ba imis Ta o ba ze, Tu ra xdis ada mi ans po pu la-
ruls (mag., mi si ni Wi, Sro mis moy va re o ba). sa zo ga do e ba Si po pu la ru li sa xe e bi swra fad ic v le bi an. dam ri ge be li sTxovs, ga ix se-
non pi rov ne be bi, rom le bic wle bis gan mav lo ba Si rCe bi an sa zo ga do e ba Si po pu la ru le bi. ra gan pi ro bebs maT po pu la ro bas?.
ada mi a ne bi er T ma ne Tis gan ase ve gan s x vav de bi an po pu la ro bis xa ris xi Tac. vi Rac Se iZ-le ba iyos cno bi li did po pu la ci a Si, vi Rac ki - uf ro lo ka lur Si, mag., sko la Si.
dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, Se i mu Sa on rCe ve bi ma Ti Ta na to le bis T vis, vi sac po-pu la ro ba surs klas Si an sko la Si.
rCe vebs dam ri ge be li av sebs Sem de gi mtki ce bu le be biT:üsko la Si, klas Si po pu la ru li ada mi a ne bi xSi rad kar gi ko mu ni ka ci is una re biT ga mo ir-
Ce vi an. ami tom sa sur ve li a, rom gax sov deT nac no be bis sa xe le bi da maT di liT Ri mi li a-ni sa la miT Se e ge boT;
üTu dak vir ve bi xarT, po pu la rul ada mi a nebs sxva das x va Te ma ze sa u ba ri da msje lo ba Se-uZ li aT, ami tom wig ne bis kiTx va, sa in te re so ho bi mxo lod da gex ma re baT po pu la ro bis miR we va Si;
üxe li ar Se u Sa loT Ta nak la se lebs gak ve Ti lis pa sux Si, mo us mi neT me gob rebs, ro de sac ra i mes gi am bo ben, vi na i dan mxo lod sa ku Ta ri Ta viT da in te re se bu li ada mi a ne bi di dad ar uy varT;
üda ex ma reT ada mi a nebs, rom le bic Txov niT mog mar Ta ven; iya viT kar gi msme ne li;üiya viT yu radRe bi a ni ada mi a ne bis mi marT, mo i kiTxeT Se uZ lod myo fi Ta nak la se le bi;üda i ca viT sa ku Ta ri az ri, TqviT – `a ra~, ma Sin ro de sac ar eTan x me biT sxve bis mo saz re-
bebs, mag ram auci leb lad da i ca viT ko req tu lo ba.
mom xib v le lo ba
dam ri ge be li Se kiTx vas us vams mos wav le ebs Tu - ra ga na pi ro bebs mom xib v le lo bas, si-la ma zes?
mos wav le e bi ga moT q va men mo saz re bebs, rom mom xib v le lo bas ga na pi ro bebs - si la ma ze, Wku a, kar gi ma ne re bi, iumo ris grZno ba.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 45
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ras mo i az re ben cne ba Si `si la ma ze?~dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs imis Ta o ba ze, rom si la ma zis eta lo ni yo vel T vis
gan s x va ve bu li iyo sxva das x va epo qa sa da kul tu ra Si. Zvel sa ber Z neT Si si la ma zis eta lo-nad mi iC ne od nen ma Ra li, YTxe li aR na go bis ada mi a ne bi, ma Sin, ro de sac XV sa u ku ne Si mo da Si mrgval for me bi a ni qal ba to ne bi Se mo vid nen. XVII sa u ku ne Si si la ma zis eta lo nad mi iC ne od-nen Za li an wvril we li a ni qal ba to ne bi. ami tom mo da Si Se mo vi da kor se tis ga mo ye ne ba, rac gva ri a nad azi a neb da ada mi an Ta jan m r Te lo bas. Ta na med ro ve epo qa Si ki go go ne bi xSi rad cdi lo ben da em s gav son Ta na med ro ve, Za li an gam x dar mo de lebs. mag ram ase Ti si la ma ze mi-sa Re bi mxo lod po di um ze a. mo de lebs di di msxver p lis ga Re ba uwevT pro fe si is T vis. mud miv di e ta ze yof na uar yo fi Tad aisa xe ba ada mi a nis jan m r Te lo ba ze.
sam wu xa rod, mud mi vi zrun va wo nis dak le ba ze, Se iZ le ba se ri o zul prob le ma Si ga da i-zar dos, ro mel sac `ner vu li ano req si a~ ewo de ba. unor mo di e tis gan ga mo fi tu li, jan m r-Te lo ba Ser ye u li ada mi a nis si la ma ze ze sa u ba ric ki zed me ti a. gan sa kuT re biT ma Sin, ro de-sac mas sta ci o nar Si zon dis meS ve o biT kve ba ven.
fsi qo lo geb ma Ca a ta res kvle va: isi ni afa se bi neb d nen sxva das x va ada mi a ne bis fo to ebs. fo to eb ze ga mo sa xu li iy v nen ro gorc Za li an la ma zi ada mi a ne bi, ise nak leb sim pa ti u re bi. cdis pi rebs un da amo er Ci aT maT T vis gan sa kuT re biT mi sa Re bi ga reg no ba. zo gi fo to amo-ar Cia cdis pir Ta did ma na wil ma, zo gi Se da re biT nak leb ma. mag ram maT So ris ar dar Ce ni la fo to, ro me lic ara vis T vis iyo mo sa wo ni. ami tom ga reg nu li si la ma zi sad mi ada mi a nebs yo-vel T vis gan s x va ve bu li da mo ki de bu le ba aqvT.
sa gu lis x moa isic, rom mo zar di 20 - 25 wlam de ag r Ze lebs zrdas, ami tom das k v ne bis ga-ke Te ba sa ku Tar ga reg no bas Tan da kav Si re biT sko lis asak Si jer na ad re vi a.
mag ram un da gvax sov des, rom pi rov nu li gan vi Ta re ba mTe li cxov re bis gan mav lo ba Si grZel de ba!
ada mi a nebs Seg v wevs Za la, rom viz ru noT sa ku Ta ri ga reg no bis dax ve wa ze. ori msgav si ga reg no bis ada mi ans So ris, ro mel Ta gan er Ti re gu la ru lad aris da ka ve-
bu li spor tiT an fi zi ku ri aq ti vo be biT, is bev rad mom xib le lad ga mo i yu re ba, vid re me o re, ro me lic jan sa Ri cxov re bis we siT ar aris da ka ve bu li.
ada mi a nis sxe u li isea mowyo bi li, rom mis T vis fi zi ku ri aq ti vo ba auci le be li a.1. sa sur ve li a, rom ada mi a ni kvi ra Si 2-3 _ jer dRe Si da ax lo e biT erT sa aTs fi zi kur aq-
ti vo bas uT mob des. es Se iZ le ba iyos ro gorc sxva das x va spor tis sa xe o ba: tan var ji Si, Cog bur Ti, ka laT bur Ti, fren bur Ti, cur va, ise - swra fi si a ru li, cek va, sax tu na o Ti xto ma, ki be ze fe xiT as v la – Ca mos v la da sxv;
2. var ji Si sa da fi zi ku ri aq ti vo bis T vis sa sur ve lia ga mov yoT spe ci a lu ri dro. dro is
46
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
or ga ni ze ba da spor tul re Jim Si yof na yve la na i ri saq mis or ga ni ze ba Si da gex ma re baT; 3. spor tis sa xe o bis ar Ce vi sa da fi zi ku ri aq ti vo be bis Ser Ce vi sas, auci le be li a, pro fe-
si o na leb Tan kon sul ta ci a;4. fi zi ku ri aq ti vo be bi auci le be li a, mag ram zo mi e re bis far g leb Si.
ra un da gvax sov des:1. Se de gi swra fad ar vlin de ba, ami tom sa sur ve li Se de gis mi saR we vad xan g r Z li vi Sro maa
sa Wi ro;2. Ta vi aari deTY ga daR las, mzar di or ga niz mis T vis ga dat vir T va ar Se iZ le ba;3. fi zi ku ri dat vir T ve bi Tan da Tan un da ga zar doT;4. sa ku Ta ri Se de ge bi Se a da reT Tqvens Zvel Se de gebs da ara pro fe si o na li spor t s me nis
miR we vebs;5. da rac mTa va ria - fi zi kur aq ti vo bebs un da ax l des si a mov ne bis gan c da, ase rom, Tu
Tqven T vis aq ti vo be bi usi a mov no a, sjobs spor tis sxva sa xe o biT da kav deT.
tan de go baga reg nu li ieris T vis mniS v ne lo va nia - tan de go ba.am ter min Si mo i az re ba sxe u lis Cve u li mdgo ma re o ba mos ve ne bul an moZ ra o bis mdgo ma-
re o ba Si. tan de go ba _ da mo ki de bu lia xer xem lis for ma ze. mag ram xSi rad is Cve va a. ne bis mi e ri Cve va ki for mir de ba xSi ri gan me o re bi Ta da kon t-
ro liT. Tu Cve ni jdo mis ma ne ra gak ve Ti leb ze Zi ri Ta dad mox ri li mdgo ma re o ba a, ma Sin, Se saZ-
lo a, Cve ni tan de go bac Se ic va los. ro de sac kun Te bi am g var mdgo ma re o bas eC ve va, mis ga sas-wo reb lad xan g r Z li vi fi zi ku ri aq ti vo be bia sa Wi ro. mox ri li po za _ ara mxo lod mom xib v-le lo bas ar T mevs ada mi ans, ara med uar yo fi Tad moq me debs Si na gan or ga no eb ze.
al baT Se gim C ne vi aT, rom mo cek va ve e bi, Zi ri Ta dad, kar gi tan de go biT ga mo ir Ce vi an. ase rom, xan g Z li vi var ji Si da xer xem lis mdgo ma re o bis kon t ro li da gex ma re baT mis Ca mo ya li-be ba Si.
si a ru lis ma ne rasi a ru lis ma ne ra da mo ki de bu lia ada mi nis si maR le ze, wo na ze, ter fis for ma ze. mag ram
si a ru lis ma ne ra ase ve in for ma ci as gvaZ levs ada mi a nis gu ne ba – gan wyo bi le ba ze, da ka ve bu-lia Tu ara igi spor tiT da a.S.
si a ru lis kar gi ma ne ris ga mo mu Sa ve ba Se saZ le be li a. ra ga na pi ro bebs si a ru lis karg ma ne ras:na bi jis sa Su a lo sig r Ze;sax s re bis sru li gaS la ter fis say r den ze dad g mam de;Ta vis ver ti ka lu ri We ra;xe le bis Ta vi su fa li moZ ra o ba, nor ma lu ri am p li tu diT.
kar gi ma ne re bima ne ra – aris qce vis ga re ga mo xa tu li for me bi. al baT xSi rad ga gi go ni aT: `mas Za li an dax ve wi li ma ne re bi aqvs~ an `is cu di ma ne re biT
ga mo ir Ce va~. qce vis ma ne ra ze di da daa da mo ki de bu li, ra STa beW di le bas vax denT ada mi a neb-ze.
mom xib v le lo ba da yu radRe bis miq ce va sxva das x va qce va a. Tu ada mi a ni Za li an xma maR-la sa ub robs, xSi rad iye nebs ucen zu ro sity vebs, am for miT Se saZ loa mo eq ces yu radRe bis cen t r Si. mag ram gar Se mom yo fe bis ̀ So ki re ba~ su lac ar iw vevs pi rov ne bi sad mi po zi ti ur da-mo ki de bu le bas. Tu ada mi ans mos wons am g va ri for miT yu radRe bis cen t r Si yof na, es mi si
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 47
uf le ba a, mag ram un da gvax sov des, rom am dros ar un da Sev la xoT sxvi si uf le be bi.ne bis mi e ri qce vis sa fuZ ve li un da iyos Sem de gi fa bu la - ar av no sxvas da ar Se la xo
sxvi si uf le ba/ Rir se ba, pa ti vis ce miT mo epya ri sxva ada mi a nebs.ra un da mo vi moq me doT ma Sin, Tu vgrZnobT, rom di dad ar ga mo vir Ce viT kar gi ma ne re-
biT? Tu es gva wu xebs - uk ve kar gi a. yu radRe bi a ni, zrdi li ada mi a ni ne bis mi e ri sa zo ga do e-bis T vis mi sa Re bi a.
kar gi ma ne re bi mxo lod imis T vis ar aris sa Wi ro, rom yve las ga va ge bi noT, Tu ro go ri dax ve wi le bi da ma ne ru le bi varT, ara med mo i az rebs Sem degs: ar Se uq m naT sxva ada mi a nebs dis kom for ti da Cven Tan ur Ti er To ba sxve bis T vis sa si a mov no iyos.
ara - Za la do bas!
dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs sa dis ku sio Te mebs: ras niS navs Za la do ba? ram de nad xSi ria Za la do ba Cvens dro Si? vin Se iZ le ba aR moC n des Za la do bis msxver p li?
vin aris xol me mo Za la de? ro gor Seg viZ lia Cvens mi marT Za la do bis Se Ce re ba? vis miv mar TavT aseT Sem Tx ve va Si? vsa ub robT am g var sa kiTxeb ze mSob leb Tan? me gob reb Tan? mas wav leb leb Tan? ro gor fiq robT, bav S v Ta uf le be bis kon ven ci is cod na Se am ci reb s /aR mofx v ris Za la-
do bis faq tebs Ta na tol Ta So ris? dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, cne ba ze `Za la do ba~ da mis for meb ze.
Za la do ba es aris zi a nis mom ta ni, mav ne be li an ag reT ve, zi a nis saf r Txis Sem c ve li qce-va, ro me lic gan z ra xaa Ca de ni li
(Se niS v na: Sem Tx ve viT mi ye ne bu li zi a ni, ro gorc we si, Za la do bad ar iT v le ba). Za la do ba Se iZ le ba iyos ro gorc fi zi ku ri, ise fsi qo lo gi u ri.fsi qo lo ge bi fsi qo lo gi u ri Za la do bis Sem deg for mebs an s x va ve ben:
1. ga riy va;2. uaris Tqma ada mi a nis Txov na ze, ro de sac mas re a lu rad sWir de ba dax ma re ba da Se saZ le-
be lia mi si dax ma re ba;3. in di fe ren tu li, ci vi da mo ki de bu le ba bav S vis mi marT;4. dam ci re ba - gan sa kuT re biT ada mi a nis sa xal xod dam ci re ba, qi li ki mis in te leq tu a lur
mo na ce meb sa da Se saZ leb lo beb ze. mag., `Sen su le li xom ar xar?~ 5. te ro ri ze ba – si tu a ci a, ro de sac bav S vi sxva ze gan xor ci e le bu li Za la do bis Sem s w re
xde ba an ro de sac mas mu dam emuq re bi an; 6. izo la cia - ro de sac bavSvs ar aZ le ven sxveb Tan Ta ma Sis, aq ti vo ba Si mo na wi le o bis uf-
le bas;7. eq s p lu a ta cia - igu lis x me ba bav S vis gu lub r y vi lo biT sar geb lo ba.
Za la do ba moq me debs ada mi a nis emo ci ur mdgo ma re o ba ze, mis TviT Se fa se ba ze. Tu ada mi-a ni xSi rad xde ba sxva das x va sa xis Za la do bis msxver p li, mas Se iZ le ba ga re mos mi marT un dob-lo ba ga uC n des.
dam ri ge be li sTa va zobs klass si tu a ci e bis gar Ce vas:
si tu a cia 1.
`ka tom Ta vis da ba de bis dRe ze mTe li kla si da pa ti Ja so fos gar da, ga dawy ve ti le ba Sem-deg na i rad da a sa bu Ta: `so fo mo sawye ni ada mi a ni a, sul Cu mad aris, arc cek va uy vars da arc Cvens say va rel mu si kas us men so~. me o re dRes Ta nak la se le bi so fos Tan das w re biT mxi a ru-lad yve bod nen wi na dRes ga ta re bul dro ze~.
48
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
si tu a cia 2.
`gi or gi Za li an aq ti u ri da kon taq tu ri ada mi a ni a, mas bev ri me go ba ri hyavs, mag ram gan-sa kuT re biT zu ras Tan me gob robs. gi or gi xSi rad imi ze zebs we lis tki vils da sa ku Tar Can-Tas zu ras ata re bi nebs. sa ku Ta ri mo bi lu ri Tac iS vi a Tad sar geb lobs da Zi ri Ta dad zu ras te le fo niT ure kavs xol me mSob lebs~.
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, aqvs Tu ara ad gi li ze moTx se ne bul si tu a ci eb Si
Za la do bas? ra tom? ra sa xis Za la do bas Tan gvaqvs saq me?ras ur Cev diT si tu a ci is gmi rebs?
kon for miz mi
mas wav le be li mos wav le ebs ukiTxavs qve moT mo ce mul si tu a ci as:
si tu a cia 1.
`le van ma da Te am ga dawy vi tes gak ve Ti le bis Sem deg ram de ni me sa a Tis er Tad ga ta re ba - ka fe Si er Tad was v la, xo lo Sem deg ki no Te at r Si pre mi e ris nax va; le vans ara aqvs sak ma ri si Tan xa, rom Te ac da pa ti Jos da fiq robs, rom Se saZ le be li a, man da Te am Tan xa ga i na wi lon. rCe vas Ta nak la se lebs ekiTxe ba; le vans kla se le bi ur Ce ven, rom aseT Sem Tx ve va Si yo vel T-vis bi Wi ix dis xol me Tan xas da sa sa ci lo mdgo ma re o ba Si aR moC n de ba, Tu Te as Tan xis ga yo-fa ze da e la pa ra ke ba; le vans eW vi epa re ba sa ku Ta ri mo saz re bis sis wo re Si~.
Se kiTx ve bi: 1. Tqven ro gor mo iq ce o diT le va nis ad gi las? ra tom? 2. ras ur Cev diT le vans? 3. ra mox de ba, Tu le va ni ar da u je rebs me gob rebs da ise mo iq ce va, ro gorc Tvi Ton mi aC-
nia swo rad? 4. Tqven ro gor mo iq ce o diT Te as ad gi las? ra tom?
si tu a ci is gan xil vis Sem deg mas wav le be li mos wav le ebs ekiTxe ba, ras niS navs sity va `kon for miz mi?~
Sem deg kiTxu lobs `mi ni~ leq ci as kon for miz m ze; ami saT vis Se uZ lia Sem de gi dam x ma re ma sa lis ga mo ye ne ba.
kon for miz mi aris ada mi a nis qce vi sa da rwme ne bis Sec v la um rav le so bi saT vis mi sa Re bi qce vi sa da rwme ne bis Se sa ba mi sad.
sa zo ga do e ba Si ar se bobs uam ra vi ro gorc da we ri li, ase ve da u we re li we si, rom le bic mi u Ti Te ben ra qce ve bia sa zo ga do e bi saT vis mi sa Re bi da mi u Re be li; es we se bi cno bi lia ro-gorc so ci a lu ri nor me bi; so ci a lu ri nor me bi gav le nas ax de nen ada mi a nis qce va ze; Se iZ-le ba iT q vas, rom nor me bis gav le niT sa zo ga do e ba (a se ve jgu fi) aya li bebs sa zo ga do e bis wev re bis qce vas; ada mi a ne bis um rav le so ba so ci a lu ri nor me bis mi marT kon for mu li a. kon-for mu li qce ve bis sa Su a le biT ada mi a ne bi sa zo ga do e bi saT vis (jgu fi saT vis) mi sa Re bi da mo sa wo ne bi xde bi an, rad gan ica ven sa zo ga do e bis (jgu fis) mi er gan sazR v rul nor mebs.
ar se bobs kvle ve bi, rom le bic mi u Ti Tebs, rom ada mi a ne bis ume te so ba kon for miszms av lens; xSi rad kon for mizms uar yo fiT kon tes t Si ga ni xi la ven da ada mi a nebs kon for mu li qce ve bis ga mo ak ri ti ke ben. sa in te re so a, cu dia Tu kar gi kon for miz mi? ama ze er T m niS v ne-lo va ni pa u xi ar ar se bobs; es da mo ki de bu lia si tu a ci a ze; kon for miz mi, er Tis mxriv, ada mi-a nebs icavs anar qi i sa da qa o si sa gan, rad gan sa zo ga do e bis wev rebs sa zo ga do e bi saT vis mi sa-Re bi nor me bis Ses ru le bi sa ken ubiZ gebs, xo lo me o res mxriv, xSi rad nor mebs ara aqvs ra i me
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 49
kon k re tu li mi za ni da is xels uS lis ada mi a ne bis Ta vi su fal, jgu fi sa gan gan s x va ve bul qce-vas. kon for miz mi ada mi a nis qce vebs stan dar tuls xdis.
kvle ve bi aC ve nebs, rom, mi u xe da vad imi sa, rom kon for miz mi met - nak le bad uni ver sa-lu ri fe no me ni a, kul tu ra ma inc gav le nas ax dens mi si ga mov le na ze. ker Zod, ev ro pu li da ame ri ku li kul tu ra ada mi a nis in di vi du a lu ro bas uwyobs xels (a seT kul tu ras in di vi du a-lis tu ri ewo de ba) da am qvey neb Si Se da re biT da ba lia kon for miz mis xa ris xi, xo lo azi u ri kul tu ra uf ro ko leq ti ur qce vebs uwyobs xels (a seT kul tu rebs ko leq ti vis tu ri ewo de-ba) da Se sa ba mi sad, Se da re biT ma Ra lia kon for miz mis maC ve ne be li.
li de ro ba
dam ri ge be li mos wav le ebs us vams kiTx vebs: 1. ras niS navs li de ro ba? 2. ro go ri ada mi a ne bi xde bi an li de re bi? 3. li de ro ba Tan da yo li li Tvi se baa Tu ada mi a ne bi li de ri saT vis auci le bel una rebs
cxov re bis gan mav lo ba Si iZe nen? dam ri ge be li mos wav le ebs ux s nis, rom jguf Si li de ri aris is ada mi a ni, ro mel sac yve-
la ze me ti gav le na aqvs jgu fis moq me de ba ze. li de ri jgu fis aq ti vo bis ini ci a to ri a, gan-sazR v ravs jgu fis miz nebs, moq me de bis Ta na mim dev ro bas, iRebs ga dawy ve ti le bebs da akon-t ro lebs Se de gebs; li de ri gav le nas ax dens ro gorc jgu fis wev reb ze, ase ve maT qce va ze. li de ri gan sazR v ravs imas, Tu ra aris mi sa Re bi da mi u Re be li jguf Si.
ar se bobs mo saz re ba, rom li de re bi xde bi an is ada mi a ne bi, ro mel Tac gar k ve u li Tvi-se be bi axa si a TebT: mWer mety ve le ba, Tav da je re bu lo ba, sa ku Ta ri Ta vis war mo Ce nis una ri da a.S. ma ma ka ce bi uf ro xSi rad xde bi an li de re bi, vid re qa le bi, Tum ca cno bi li a, rom es yo vel T vis ase ar aris; dRe i saT vis mkvle va re bis ume te so ba izi a rebs im mo saz re bas, rom li de re bi xde bi an is ada mi a ne bi, ro mel Tac Se uZ li aT efeq tu rad mo er gon si tu a ci as da da ak ma yo fi lon si tu a ci is moTxov ne bi. Se saZ le be li a, ada mi a ni erT si tu a ci a Si efeq tu ri li de ri iyos, xo lo sxva si tu a ci a Si ver Ses Z los li de ris ro lis Ses ru le ba; moq ni lo ba da kon k re tul si tu a ci a ze mor ge bis una ri efeq tu ri li de ri bi saT vis um niS v ne lo va ne si a.
Se saZ le be li a, li de ri for ma lu rad iyos da niS nu li an ar Ce u li jgu fis mi er; ma ga li-Tad, me ne je ri - da niS nu li li de ri a; sas ko lo re a lo ba Si mos wav le e bi Se iZ le ba gax d nen kla-sis li de re bi - maT li de re bad ki ar niS na ven, ara med ir Ce ven.
aq ti vo ba 1. mi za ni: mos wav le e bi saT vis li de ro bis, jgu fu ri mu Sa o bis una re bis ga var ji Se ba;ma sa la: flip Car ti, mar ke re bi, sa xa za vi. mim di na re o ba:
ümas wav le be li mos wav le ebs sTxovs Seq m nan ori mci re jgu fi (6-8 mos wav le) da air Ci on li de ri;
üTi To e ul jgufs eZ le va da va le ba: mo ma va li kvi ris T vis sko la Si ne bis mi e ri sa xis Ro-nis Zi e bis da geg m va; ami saT vis maT eZ le vaT 30 wT.
üli ders eva le ba: jguf Tan mu Sa o ba, jguf Tan er Tad sa u ke Te so ide is Ser Ce va, Ro nis Zi-e bis aR we ra da Ro nis Zi e bis mci re geg mis Se mu Sa ve ba; li de ri or ga ni ze bas uwevs Ro nis-Zi e bis geg mis flip Car t ze ga for me bas;
üda va le bis das ru le bis Sem deg jgu fis li de ri ake Tebs pre zen ta ci as da pa su xobs me o-re jgu fis wev re bi sa da mas wav leb lis Se kiTx vebs. sa var ji Sos Ses ru le bis Sem deg mos wav le e bi brun de bi an jguf Si da mas wav le be li svams
kiTvxebs: 1. ras grZnob d nen mos wav le e bi li de ris rol Si?
50
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
2. ra una re bi iyo sa Wi ro li de ris mxri dan amo ca nis efe tu rad Se sas ru leb lad? 3. ras grZnob d nen jgu fis da nar Ce ni wev re bi amo ca nis Ses ru le bi sas? ram de nad sa mar T-
li a ni, or ga ni ze bu li da mo ti vi re bu li iyo li de ri ma Ti Se xe du le biT? 4. ra un da ga a ke Tos li der ma imi saT vis, rom jguf ma mo us mi nos da Se sa ru los mi si mi Ti-
Te be bi?
aq ti vo ba 2. mi za ni: li de ri saT vis da ma xa si a Te be li Tvi se be bi sa da qce vis sti lis gac no bi e re ba;ma sa la: flip Car ti, mar ke re bi. mim di na re o ba:
ümas wav le be li mos wav le ebs sTxovs Seq m nan mci re jgu fe bi;üTi To e ul jgufs eZ le va da va le ba, er Tob li vad Ca mo a ya li bon, Tu vin aris, ma Ti Se xe-
du le biT, efeq tu ri li de ri. ami saT vis maT eZ le vaT flip Car ti Sem deg for miT: efeq tu ri li de ri aris, is vi sac:
aqvs Semdegi Tvisebebi iqceva Semdegnairad
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
6. 6.
7. 7.
üda va le bis das ru le bis Sem deg jgu fe bi ake Te ben pre zen ta ci as da pa su xo ben mos wav le-e bi sa da mas wav leb lis Se kiTx vebs;
ümas wav le be li mos wav le ebs ex ma re ba imis ga a na li ze ba Si, ram de nad msgav si da gan s x va ve-bu lia ma Ti pa su xe bi;
üase ve ex ma re ba imis gac no bi e re ba Si, rom li de ris efeq tu ro ba xSi rad da mo ki de bu lia si tu a ci a sa da ga re mo e beb ze.
mi mar Tu le ba - Se mec ne bi Ti da kul tu ru li gan vi Ta re ba
Cac mis sti li - Cve ni imi ji
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, Tu ra ga na pi ro bebs mos wav le Ta Cac mis stils? ra uf ro mniS v ne lo va ni a, rom sa mo si iyos mo du ri, mo xer xe bu li Tu mox de ni li?mos wav le e bi afiq si re ben Ta vi anT mo saz re bebs.ase ve, Se saZ lo a, sTxo vos sity vis `mo da~ - gan mar te ba.dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom sa mo sis Ser Ce vi sas di di mniS v ne lo ba aqvs si-
tu a ci as. Cac mis sti li Te at r sa da sko la Si, sa sur ve li a, gan s x va ve bu li iyos.sko la Si, imis da mi u xe da vad, aris Tu ara Se mo Re bu li sas ko lo for ma, ar aris mi zan Se-
wo ni li aq se su a re biT sa mo sis ga dat vir T va, arc de kol te da Za li an mok le ka ba aris Se sa fe-ri sas ko lo ga re mos T vis.
dam ri ge bel ma Se saZ loa mos wav le ebs ram de ni me re ko men da cia Ses Ta va zos:üsa mos ma, pir vel rig Si, Ta vis Zi ri Ta di da niS nu le ba un da Se as ru los - da ic vas ada mi a-
nis sxe u li. si ci ve Si ga aT bos da sicxe Si ar ga a Ri za nos ka ni, ar Se bo Wos moZ ra o be bi.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 51
üsa mo si, sa sur ve li a. iyos mox de ni li zo mi sa da fe ris mi xed viT.üCac mu lo ba auci leb lad un da Se e saty vi se bo des si tu a ci as. Se u sa ba mo bas iw vevs, ro de-
sac ada mi a ni ga mo sas v le li tan sac m liT var ji Sobs da ope ra Si da xe u li jin siT cxad de-ba. gar da ami sa, si ci ve Si Za li an Txlad Cac mu li, Sem civ ne bu li ada mi a ni su lac ar ga mo-i yu re ba mom xib v le lad;
üara o fi ci a lu ri Cac mu lo ba su lac ar niS navs udi e rad Cac mas - tan sac me li da fex sac me-li mu dam suf Ta un da iyos; rTu lia isa ub ro ada mi a nis mom xib v le lo ba sa da de biT imij-ze, Tu mas da la qa ve bu li da daW muW nu li sa mo si ac vi a.
üauci leb lad un da da ic vaT zo mi e re ba aq se su a re bi sa da su na mos xma re bi sas. re ko men de-bu li ar aris, rom Tqve ni gas v lis Sem deg, oTax Si Tqve ni su na mos su ni dar Ces.
IX kla si
mi mar Tu le ba- pi rov nu li, mo ra lu ri da so ci a lu ri gan vi Ta re ba
ro gor vswav lobT, ro gor vis wav loT ukeT?
dam ri ge be li mos wav le ebs us vams Se kiTx vebs:1. ro me li gak ve Ti lis swav la giy varT yve la ze me tad, da ra tom?2. ra xerxs mi mar TavT imis T vis, rom ma sa las ukeT da e uf loT?3. ra faq to re bi gex ma re baT me ca di ne o ba Si? ra faq to re bi giS liT xels? 4. aqvs Tu ara mniS v ne lo ba dro is faq tors, ra dros sjobs me ca di ne o ba?
Se saZ lo a, dam ri ge bel ma kla si jgu fe bad da yos da jgu feb ma Ca mo we ron faq to re bi.dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras da esa ub re ba mos wav le ebs da max sov re bis stra te gi eb sa
da swav lis gan s x va ve bul sti lis Se sa xeb:
ma sa lis da max sov re bis ram de ni me xer xi dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom ada mi a nebs gvaqvs una ri, va kon t ro loT sa ku-
Ta ri Se mec ne bi Ti pro ce se bi. ro gor sjobs ma sa lis das wav la, sa Wi roa Tu ara mniS v ne lo va-ni mo men te bis ga mo yo fa, Se sas wav li teq s tis ram den jer me ga me o re ba - am una rebs me ta Se mec-ne ba ewo de ba.
riT mis, ga mo naT q va me bis, da max sov re bis sqe me bis ukeT ga mo ye ne ba gvex ma re ba ma sa lis da max sov re ba Si. mag: ga mo naT q va mi `каждый охотик знает где сидит фазан~ gvex ma re ba speq t ris Zi ri Ta di fe re bis da max sov re ba Si.
ak ro ni me bi anu ab re vi a tu ra gvex ma re ba Se da re biT grZe li sa xel wo de be bis da max sov-re ba Si. mag., `Tsu~ ase iSif re ba – Tbi li sis sa xel m wi fo uni ver si te ti.
da max sov re bis pro ce sis ga ad vi le bis er T -er Ti xer xi aris ele men te bis kom bi ni re ba. mag: ricx vi 555 12 12 uf ro ioli da sa max sov re be lia vid re xu Ti mi li on xu Ta sor moc da Ter-T me ti aTas oras Tor me ti.
da max sov re bis Eer T -er Ti xer xi a, ase ve, kav Si re bis sis te mis ga mo ye ne ba. ada mi an ma un da mo ax di nos ma sa lis vi zu a li za cia (Tval naT liv war mo id ge na) da Ca mo a ya li bos Emxed ve lo bi-Ti aso ci a cia (kav Si ri) mo ce mul ele men t sa da sxva ele men tebs So ris. mo ce mu li teq ni kis ma ga li Tad Seg viZ lia ga mo vi ye noT Se sa Ze ni pro duq te bis si is ma ga li Ti. vTqvaT, sia mo i cavs Sem deg Ca mo naT vals: pu ri, ma ri li, tye ma li, yve li. mo ce mu li si is da sa max sov reb lad jer un da war mo vid gi noT pir ve li kom po nen ti: pu ri, Sem deg ma ri li, war mo sax va Si un da da va kav-Si roT pu ri da ma ri li er T ma neT Tan. vTqvaT, pu ris Su a gul Si mo Tav se bu li sa ma ri le, Sem-deg am kom po zi ci as vu ma tebT tye mals. sul ram de ni me wa mia sa Wi ro Ti To e u li kom po nen tis war mo sad ge nad . O mo ce mu li xer xi Za li an efeq tu ri a, Tum ca, gar k ve u li xar ve zi ga aC ni a. Se iZ-le ba ver ga vix se noT pir ve li kom po nen ti, amis Sem deg ki gag vi Wir de ba sxva kom po nen te bis
52
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
mo go ne ba. me o re me To di, ro me lic kav Si re bis sis te mas ey r d no ba, aris `ad gi lis me To di~. Cven Seg viZ lia da sa max sov re be li sag ne bi `mo va Tav soT~ sxva das x va oTax Si. mag: pu ri sam za-re u lo Si, ma ri li sa Zi ne bel Si. mo go ne ba mox de ba oTa xe bis mi xed viT.
leq sis das wav li sas, efeq tu ria Ti To e u li fra zis gan mar te ba, mi si vi zu a lu rad war-mod ge na, Ca na xa tis ga ke Te ba da Sem d gom maT ze day r d no biT mo go ne ba.
di di ma sa lis das wav li sas, mniS v ne lo va nia yo ve li ab za cis an mo nak ve Tis Zi ri Ta di az-ris Ca niS v na, er T g va ri geg mis ga ke Te ba da Sem deg mo go ne bi sas geg ma ze day r d no ba.
ra tom vi viwyebT ada mi a ne bi? dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom swav lis pro ce si xan g r Z liv mex si e re ba zea
ori en ti re bu li. mniS v ne lo va ni a, rom sas wav lo wlis da sawyis Si mi Re bu li in for ma cia sas-wav lo wlis bo lo sac kar gad gvax sov des. ami tom mniS v ne lo va ni a, vi co deT, Tu ra tom vi-viwyebT ada mi a ne bi gar k ve ul ma sa las Tu ga moc di le bas.
dam ri ge be li ac nobs mos wav le ebs da viwye bis mi ze zebs: Caq ro ba - Tur me iolad gva viwy de ba is ma sa la, rom lis xSi ri ga mo ye ne ba da gax se ne bac
ar xde ba. mag., Tu me dRes, 5 no em bers, mo vis mi ne amin dis prog noz Si, rom Tov lis sa far ve li ka xeT Si 15 san ti met ria da Sem deg es in for ma cia aRa ra vin Se max se na, nam d vi lad ar me max sov-re ba er Ti wlis Sem deg. ami tom, Tu gvsurs, rom ra i me ma sa la kar gad da vi max sov roT, mi si xSi ri ga me o re baa sa Wi ro.
da ma xin je ba - ma sa la, rom lis xSi ri gax se ne ba ar xde ba, mag ram mTli a nad ar gam q ra la Cve ni mex si e re bi dan, Se iZ le ba da ma xin j des an sxva mo go ne beb Tan airi os. aseT Sem Tx ve va Si, TiT qos, mo go ne be bi ara a dek va tu rad ukav Sir de ba er T ma neTs. ro de sac ada mi a ni cdi lobs gar k ve u li mov le nis gax se ne bas, xde ba mxo lod cal ke u li frag men tis aR d ge na da ara de-ta le bis. ami tom swav lis dros un da da va fiq si roT ma sa lis mniS v ne lo va ni, mo sa Wi di as peq-te bi. sa xa si a To da mniS v ne lo va ni Ta vi se bu re be bis da max sov re ba da aR d ge na uf ro ioli a.
gan dev na - ar se bobs mo saz re ba, rom ada mi a ne bi vi viwyebT Cven T vis usi a mov no mov le-nebs. mo ce mu li fe no me ni gan xi lu lia zig mund fro i dis Te o ri a Si: usi a mov no da mat rav mi-re be li mo go ne be bi idev ne ba cno bi e re bi dan da ile qe ba fsi qi kis arac no bi er na wil Si. sa-bed ni e rod, sas ko lo ga re mo ar aris im de nad mat rav mi re be li, rom mas Tan da kav Si re bu li mo go ne be bi Ffsi qi kis arac no bi er na wil Si ga ni dev nos.
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom Tur me ada mi a ne bi er T ma ne Tis gan swav lis sti li Tac gan v s x vav de biT. zo gi ukeT imax sov rebs mos me nil in for ma ci as, zo gi ki Tva liT na naxs. amas swav lis stils uwo de ben; es imas ki ar niS navs, rom ada mi ans mxo lod am sti liT Se uZ lia swav la, ara med imas, rom am sti liT swav la mis T vis uf ro ioli da mo sa xer xe be li a.
sam ya ro dan in for ma ci as aR q miT vi RebT. Cven vxe davT sag nebs da mov le nebs, gves mis sa-u ba ri da sity ve bi, Se vig r Z nobT tem pe ra tu ras da a.S. sa er Tod, sxva das x va si tu a ci a Si gan-s x va ve bu li ti pis in for ma ci is mi Re baa sa Wi ro, Tum ca, ro gorc cno bi li a, ada mi a ne bi ukeT aRiq va men da imax sov re ben er Ti ro me li me ti pis in for ma ci as, anu ada mi an Ta ume te so bas in-for ma ci is mi Re bis er Ti do mi nan tu ri sti li aqvs. ga mo yo fen: vi zu a lu ri, audi a lu ri da ki-nes Te ti ku ri sti lis ada mi a nebs.
vi zu a lu ri sti lis ada mi a nebs uad vil de baT axa li in for ma ci is vi zu a lu rad mi Re ba – su ra Te biT, di ag ra me biT, cxri le biT; maT ur Cev ni aT sas wav lo ma sa las xe dav d nen, vid re is men d nen an ra i mes ake Teb d nen. sak la so ga re mo Si maT T vis yve la ze efeq tu ri vi zu a lu ri ma sa le bis ga mo ye ne ba a.
audi a lu ri sti lis ada mi a nebs ur Cev ni aT ma sa la mo is mi non; isi ni ukeT imax sov re ben sa u bars, dis ku si as, di a lo gebs; maT ase Ti sa xiT mi Re bu li ma sa lis gax se ne bac uad vil de baT. ase Ti ada mi a ne bis T vis yve la ze efeq tu ri swav lis pro ces Si leq ci e bis mos me na, dis ku si eb sa da se mi na reb Si mo na wi le o bis mi Re ba a.
ki nes Te ti ku ri sti lis ada mi a nebs uad vil de baT swav la, ro de sac ra i mes ake Te ben, age-ben, awyo ben an as ru le ben ro lebs. maT ur Cev ni aT in for ma cia ga da a mu Sa von moZ ra o bi Ta da
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 53
de mon s t ri re biT. ase Ti ada mi a ne bi sak la so ga re mo Si yve la ze ad vi lad ma Sin swav lo ben, ro de sac isi ni fi zi ku rad aq ti u re bi ari an.
TviT gan vi Ta re ba
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu ras niS navs ma Ti az riT Tvi TaR z r da? ra sity ve-bis gan Sed ge ba es ter mi ni?
ras niS navs Tvi TaR z r da, TviT gan vi Ta re ba, mag., spor t Si?ra xer xebs miv mar TavT TviT gan vi Ta re bi sa da Tvi TaR z r dis T vis? dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom yve la ada mi ans aqvs sur vi li iyos ra i me sfe-
ro Si kom pe ten tu ri da re a li ze bu li. swo red es sur vi li ga na pi ro bebs xSi rad mos wav le eb-Si Ra me e bis Te ne bas gi ta ris akor de bis awyo ba sa da ucxo enis sity ve bis swav la Si.
TviT gan vi Ta re ba ioli Se sam C ne via spor t Si an ro me li me pro fe si a Si. Seg viZ lia iolad Se vam C ni oT, rom ada mi ans ga nu vi Tar da mus ku la tu ra an axal unar - Cve vebs da e uf la. xo lo, pi rov nu li TviT gan vi Ta re ba pi rov nu li Tvi se be bis, Ri re bu le be bis srul yo fas mo i az rebs, rac Se a re biT Zne li Se sam C ne vi a.
ada mi a nebs yo vel T vis gvaqvs ide a lu ri – `me~ anu sa ku Ta ri Ta vis xa ti, ro go ric gvin da rom vi yoT.
`i de a li~ Se iZ le ba iyos, re a lu ri ada mi a ni, vi sac gvin da rom vgav deT gar k ve u li Tvi se-be biT an vi yoT mas sa viT war ma te bu li.
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu hyavT maT ide a li? ra Tvi se be bis ga mo aris is maT T vis ide a li?
dam ri ge bel ma Se saZ loa Sem de gi aq ti vo ba Ses Ta va zos mos wav le ebs:
aq ti vo ba 1. ide a lu ri ada mi a nis por t re timi za ni: sa zo ga do e bis T vis mniS v ne lo va ni po zi ti u ri Tvi se be bis gac no bi e re ba, TviT-
gan vi Ta re bis stra te gi e bis gac no ba;ma sa la: for ma te bi, flo mas te re bi, fe ra di qa Ral de bi.mim di na re o ba: dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs maT T vis ide a lu ri ada mi a nis por-
t re tis `Seq m nas~. oRond por t ret Si mniS v ne lo va ni mxo lod ga reg nu li ier sa xe ki ar aris, ara med Si na ga nic. auci le be li a, aR niS nu li iyos is Tvi se be bi, ro me lic ga aC nia am ada mi ans.
kla si 4-5 _ ka ci an jgu fe bad aris da yo fi li.sa mu Sao 15-20 wu Ti grZel de ba, ris Sem de gac jgu fe bi war mo ad ge nen sa ku Tar na mu Sev rebs. sa bo lo od, klas Si 4-5 ide a lu ri ada mi a nis por t re ti dge ba. por t re te bi da fa ze an ro me li me ke del ze ik v re ba. dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs,
da i ka von sak la so oTax Si po zi cia (ad gi li), imis mi xed viT, Tu ma Ti az riT, ra man Zi liT ari an da So re bul ni sa ku Tar ide al Tan.
Sem deg ki svams Se kiTx vas, Tu ra da ex ma re baT maT ide al Tan mi ax lo ve ba Si? amis T vis dam ri ge be li mos wav le ebs uri gebs fur c lebs, `a gu rebs~ ro mel zec un da da we ron, Tu ra Tvi se ba, pi ro ba sWir de baT maT `i de al Tan~ mi ax lo ve ba Si?
mos wav le e bi fur c leb ze we ren pi ro bas, Tvi se bas, awyo ben da mi uy ve bi an gzas ide a lis ken.mos wav le e bis Se saZ lo pa su xe bi a: Sro ma, mon do me ba, si be ji Te, op ti miz mi da a.S.
Ce mi mi za ni
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, aqvT Tu ara maT da sa xu li ra i me mi za ni? mi za ni kon-k re tu lia Tu So re ul per s peq ti vebs ukav Sir de ba? ras mi mar Ta ven mo zar de bi miz nis mi saR-we vad?
54
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs, rom miz nis da sax va sa da miR we va Si sxva das x va fsi-qi ku ri pro ce sia Car Tu li: war mo sax va, az rov ne ba.
fsi qo lo ge bi az rov ne bis 3 sa xes an s x va ve ben: ülo gi kur - ver ba lu ri az rov ne ba - is ex ma re ba ada mi ans in for ma ci a ze day r d no biT das-
k v ne bis ga mo ta na Si;üTval sa Ci no xa to va ni az rov ne ba - das k v ne bis ga mo ta nis T vis sa Wi roa ma sa lis uSu a lod
da nax va;üTval sa Ci no moq me de bi Ti az rov ne ba - Se de gis mi saR we vad sa Wi roa gar k ve ul sag neb ze
ma ni pu la ci a. war mo sax va Si vlin de ba ada mi a nis Se moq me de bi Ti po ten ci a li.mag ram mxo lod miz nis miR we va ze oc ne ba ada mi a nis T vis araf ris mom ce mi a. pir vel rig Si, un da gan v sazR v roT, Tu ra aris Cve ni mi za ni?
ra aris sa Wi ro imis T vis, rom mi zans mi vaR wi oT? ram de nad re a lu ria Cve ni mi za ni: mag., plu ton ze da sas ve neb lad nam d vi lad ver wa valT,
mag ram ni Wi sa da mon do me bis Sem Tx ve va Si, re Ji so ro ba miR we va di mi za ni a; ra un da vis wav loT, mi zans rom mi vaR wi oT da da viwyoT in ten si u ri mza de ba, me ca di ne o-
ba im sfe ro Si, rac miz nis miR we va Si dag vex ma re ba. war mo sax vis ga mo ye ne ba dag vex ma re ba miz nis miR we vis T vis sa Wi ro stra te gi e bis da sax va Si; miz nis miR we vis gza ze yve la ze di di dab r ko le ba si zar ma ce a.
Ce mi ar Ce va ni, mo ma va li pro fe sia
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, Tu da fiq re bu lan isi ni pro fe si is ar Ce va ze? ra xib lavT maT ar Ce ul pro fe si a Si? ram ga na pi ro ba ma Ti ar Ce va ni?
Se saZ lo a, dam ri ge bel ma sTxo vos mos wav le ebs, rom es Se kiTx va da us van ax lob lebs, mSob lebs. ra un da ga iT va lis wi nos ada mi an ma pro fe si is ar Ce vi sas? ra uf ro mniS v ne lo va nia - in te re se bi, mo na ce me bi, pro fe si is moTxov na ba zar ze Tu
pro fe si is pres ti Ju lo ba/ Se mo sav li a no ba.dam ri ge bels Se uZ lia mos wav le ebs in te re se bis sak v le vi tes ti Ses Ta va zos.tes ti 78 Se kiTx vis / m t ki ce bu le bis gan Sed ge ba.yu radRe biT wa i kiTxeT Ti To e u li maT ga ni. Tu kiTx va Si mo wo de bu li Si na ar si Tqven Za-
li an mog wonT, aR niS neT ori plu siT (+ +); Tu mxo lod mog wonT (+); Tu ar mog wonT (-); xo lo Tu Za li an ar mog wonT - ori mi nu siT(_ _).
mog wonT? sa in te re soa Tqven T vis?1. amo ca ne bis amox s na fi zi ka sa da ma Te ma ti ka Si?2. qi mi is sfe ro Si aR mo Ce ne bis Se sa xeb ma sa lis kiTx va?3. teq ni ku ri sa Su a le be bis mowyo bi lo beb Si gar k ve va?4. teq ni kis sfe ro Si si ax le e bis Se sa xeb sa mec ni e ro- po pu la ru li sta ti e bis kiTx va?5. sxva das x va qvey nis yo fi sa da sa xel m wi fo wyo bis gac no ba?6. mce na re e bis age bu le bis Ses wav la?7. msof lio kla si ko se bis na war mo e be bis kiTx va?8. sa ku Tar qve ya na Si Tu mis sazR v rebs ga reT mim di na re po li ti ku ri pro ce se bis Se sa xeb
msje lo ba?9. li te ra tu ris kiTx va Ta na to le bis cxov re bis Se sa xeb? 10. me di ci nis sfe ros gac no ba?11. zrun va sacxov re be li ga re mos kom for t sa da ga la ma ze ba ze?
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 55
12. ga mo fe neb sa da Te at reb Si si a ru li?13. sam xed ro pi re bis me mu a re bis kiTx va?14. fi zi kis sfe ro Si aR mo Ce ne bis Se sa xeb kiTx va?15. qi mi u ri amo ca ne bis amox s na?16. eleq t ro xel sawyo e bis Se ke Te ba?17. axa li teq ni ku ri miR we ve bis Se sa xeb ga da ce me bis yu re ba?18. laS q ro ba Si si a ru li, re gi o ne bis adaT - we se bis gac no ba?19. bi o lo gi is Ses wav la?20. li te ra tu ris sfe ro Si kri ti ku li sta ti e bis kiTx va? 21. sa zo ga do eb ri vad Ri re bul, so ci a lur pro eq teb Si mo na wi le o ba?22. me gob re bis dax ma re ba sa Si nao da va le bis Ses ru le ba Si?23. ava do be bis gav r ce le bis, ma Ti mkur na lo bis sa Su a le be bis Se sa xeb in for ma ci is moZie bas?24. sa di lis mom za de ba, di a sax li so ba?25. kiTx va xe lov ne bis Se sa xeb?26. sam xed ro teq ni kis gac no ba?27. fi zi ka Si cde bis Ca ta re ba?28. qi mi u ri cde bis Ca ta re ba?29. teq ni kis sfe ro Si si ax le e bis Se sa xeb kiTx va?30. ve lo si pe dis Tu mo to cik le tis Se ke Te ba?31. mi ne ra le bi sa da sxva das x va qve bis Seg ro ve ba?32. mu Sa o ba baR sa Tu bos tan Si?33. dRi u ris we ra?34. is to ri u li wig ne bis kiTx va?35. asa kiT um c ro si bav S ve bis me ca di ne o ba?36. Se uZ lod myo fi ada mi a ne bis mov la- dax ma re ba?37. oja xis wev re bis dax ma re ba sa o ja xo saq me eb Si?38. li te ra tu rul, Te at ra lur Tu sam xat v ro wre eb ze si a ru li?39. ja ris is to ri is, sab r Zo lo srta te gi e bis gac no ba?40. ma Te ma ti kis wre ze si a ru li?41. sxva das x va xsna ris Tvi se be bis Ses wav la qi mi u ri cde bis T vis?42. ra di os Tu teq ni ku ri sa Su a le be bis Se ke Te ba?43. man qa ne bis mo de le bis Seg ro ve ba?44. ge o lo gi ur eq s pe di ci eb Si si a ru li?45. cxo ve le bis Ses wav la Ses wav la/ dak vir ve ba maT ze?46. ucxo ene bis Ses wav la?47. po li ti ku ri vi Ta re bis Ses wav la?48. sko lis cxov re ba Si Car Tu lo ba?49. pa ta ra bav S ve bis mov la?50. sa yid leb ze si a ru li?51. me gob reb Tan xe lov ne ba ze sa u ba ri?52. spor t ze si a ru li?53. fi zi kis an ma Te ma ti kis olim pi a da Si mo na wi le o ba?54. qi mi u ri amo ca ne bis amox s na?55. mu Sa o ba sxva das x va sa zo mi mowyo bi lo be biT?56. mo de le bis awyo ba?57. ge og ra fi u li aR mo Ce ne bis Se sa xeb in for ma ci is kiTx va?58. sko lis te ri to ri is mowyo ba, mas ze zrun va?59. me gob reb Tan sa u ba ri wa kiTxu li wig ne bis Se sa xeb?60. sxva qvey ne bis po li ti ku ri vi Ta re bis Ses wav la?61. swav la /aR z r dis sa kiTxe bis Ses wav la?
56
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
62. cxo vel Ta qce va ze dak vir ve ba?63. me gob reb Tan ka ma Ti?64. xe lov ne bis is to ri is Ses wav la?65. sas ko lo Ro nis Zi e be bis, eq s kur si is or ga ni ze ba Si mo na wi le o ba?66. for mu le bis mi xed viT ga moT v le bis war mo e ba?67. bu ne ba Si mim di na re qi mi ur pro ce seb ze dak vir ve ba?68. teq ni kur sqe meb Si gar k ve va?69. sxva das x va na xa zis Seq m na?70. ga re mos ru kis xat va?71. cxo ve le bis mov la?72. ra i me sa kiTx ze pre zen ta ci is mom za de ba?73. kul tu ris is to ri is Ses wav la?74. um c ro si asa kis bav S ve bis T vis sxva das x va am bis mo yo la?75. sxva das x va da a va de ba Ta mi ze ze bis gac no ba?76. axa li nac no be bis Se Ze na?77. mxat v rul TviT Se moq me de ba Si mo na wi le o ba?78. dRis or ga ni ze ba ze zrun va?
Se de ge bis da mu Sa ve bates tis das ru le bis Sem deg dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, rom tes tis ga sa Re bis mi-
xed viT Se a ja mon Se de ge bi. mos wav le eb ma un da da iT va lon yo vel svet Si plu se bis ra o de no ba. Tu ro mel me svet Si 0 - dan 4 plu sam de da ag ro veT, es niS navs, rom am sfe ro Si nak le bad
ga mo xa tu li in te re si gaqvT, 4 - dan 8 qu lam de_ sa Su a lod ga mo xa tu li, xo lo 8 - 12 – mde _ Zli e rad ga mo xa tu li.
tes tis ga sa Re bi
fi
zi
ka
m
aT
em
at
ik
aa
qi
mi
a
el
qt
ro
-t
eq
ni
ka
te
qn
ik
a
ge
og
ra
fi
a
bi
ol
og
ia
li
te
ra
tu
ra
is
to
ri
a
pe
da
go
gi
ka
me
di
ci
na
mo
ms
ax
ur
eb
is
s
fe
ro
xe
lo
vn
eb
a
sa
mx
ed
ro
s
aq
me
/sp
or
ti
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65
66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78
Se de ge bis mi Re bis Sem deg dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, ma Ti mo saz re biT, ram ga-na pi ro ba in te re si aR niS nu li sfe ros mi marT?
mos wav le e bi afiq si re ben sa ku Tar mo saz re bebs. dam ri ge be li ux s nis mos wav le ebs, rom Za li an mniS v ne lo va nia ar Ce u li pro fe si i sad mi
in te re si. in te re se bi zog jer sxva das x va una re bis gan vi Ta re ba sac uwyobs xels. mag ram in te re se bi uf ro cva le ba dia (dro Ta gan mav lo ba Si Se saZ loa Se ic va los), una-
re bi ki uf ro mdgra di a. una ri - es aris ada mi a nis in di vi du a lur - fsi qo lo gi u ri Ta vi se bu re ba, ro mel Sic Se-
dis ro gorc sxva das x va kog ni tu ri (Se mec ne bi Ti) ise - pi rov nu li Ta vi se bu re be bi.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 57
mag ram mxo lod una ris ar se bo ba ar aris imis ga ran ti, rom ada mi a ni auci leb lad ga ni vi-Ta rebs mas. mxo lod ma Te ma ti ku ri una re bis ar se bo ba ar niS navs, rom ada mi a ni auci leb lad kar gi ma Te ma ti ko si ga mo va.
una ris gan vi Ta re bis T vis gar k ve u li pi ro be bic aris sa Wi ro. una ris arar se bo bac ar niS navs imas, rom ada mi a ni ve ras d ros ga ni vi Ta rebs mas. ub ra lod mas Se saZ loa sxva ze me ti Sro ma das Wir des.
ra gvex ma re ba sxva das x va una ris gan vi Ta re ba Si?dam ri ge be li afiq si rebs mos wav le Ta Se xe du le bebs.das ru le bi sas, aja mebs Sex ved ras, sa ub robs ima ze, rom una re bis gan vi Ta re ba di dad
aris da mo ki de bu li ada mi a nis mi zan s wa fu lo ba ze. rom miz nis da sax va da Sem deg Sro ma miz-nis mi saR we vad, auci le be li a.
ada mi a ne bi pro fe si is ar Ce vi sas iT va lis wi ne ben:üpro fe si is moTxov nas ba zar ze;üada mi a nis una rebs, niWs, Se saZ leb lo bebs;üin te re sebs;ümSo be le bis, me gob re bis rCe vebs;üpro fe si is pres ti Ju lo bas.
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, Ses Ta va zos mos wav le ebs pro fe si is ar Ce vis mo ti ve bis da de-bi Ti da uar yo fi Ti mxa re e bis Se fa se ba.
swraf va war ma te bis ken
dam ri ge be li sa dis ku sio Te mebs sTa va zobs mos wav le ebs: ra sfe ro Si gvin da vi yoT war-ma te bul ni? ra gzebs miv mar TavT war ma te bis T vis?
dam ri ge bels moh yavs ma ga li Ti: mag., Tqven kar gad da we reT sa kon t ro lo we ra an kar gi pre zen ta cia ga a ke TeT.
ra mo i moq me deT amis T vis? ra Tvi se be bi gex ma re baT war ma te bis miR we va Si?dam ri ge be li aja mebs Sex ved ras da sa ub robs war ma te bis T vis auci le bel pi rov nul Ta-
vi se bu re beb ze:ümi zan s w ra fu lo ba – war ma te bis T vis, pir vel rig Si, miz nis da sax va da Sro maa sa Wi ro.
war ma te bu li ada mi a ne bi – mwer le bi, mec ni e re bi did gzas ga di an, sa nam war ma te bas mi aR-we ven. war ma te bis ken mi ma val gza ze bev ri prob le ma, mar cxi Se iZ le ba Sex v des ada mi ans, mag ram mTav ria - ar ga da ux vi oT mi zans;
üuna ri ga um k lav de marcxs - war ma te bis ken mi ma val gza ze ada mi a ne bi ar ari an dazR ve ul-ni arc kri ti ki sa da arc mar cxis gan. mTa va ri a, am Sem Tx ve va Si, ar `Ca mo vuS vaT xe le bi~. dav fiq r deT, Tu ra tom gvak ri ti ke ben, ras ey r d no bi an, mi sa Re bia Tu ara kri ti kos Ta mo saz re be bi, un da vi fiq roT, ma Ti gaT va lis wi ne ba ro gor dag vex ma re ba saq mis ukeT gan xor ci e le ba Si;
üga i ca niT sa ku Ta ri Ta vi - war ma te bis miR we va Si ada mi a nebs mniS v ne lov nad dag vex ma re ba sa ku Ta ri Ta vis Sec no ba, ra Zli e ri da sus ti mxa re e bi gvaqvs, ra ga mog v dis iolad, ra sfe ro Si gvi wevs me ti Sro mis da xar j va;
üwar ma te bis ken mi ma va li gza, sa sur ve li a, da na wev re bu li da wi nas war da geg mi li gvqon-des. yo ve li di di saq me uf ro pa ta ra saq me e bis gan Sed ge ba. kar gi pre zen ta ci is mo sam-za deb lad sa Wi roa re sur se bis mo Zi e ba, ra sac da vey r d no biT pre zen ta ci i sas, sa Wi ro sa kan ce la rio ma sa lis mom za de ba (for ma ti, fo to e bi an na xa te bi), mox se ne bis teq s tis mom za de ba, re pe ti ci a. sa sur ve li a, ar ga da vi deT saq mi a no bis axal etap ze, sa nam ar da-vas ru lebT uk ve dawye buls;
üop ti miz mi – war ma te bis ken mi ma val gza ze er T -er Ti auci le be li pi ro ba gax lavT op ti-mis tu ri gan wyo ba da Si na ga ni rwme na imi sa, rom mar T lac mi vaR wevT war ma te bas.
58
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ara _ nar ko ti kebs!
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs nar ko ti ku li niv Ti e re bis mav ne ze gav le na ze. nar-ko ti kul niv Ti e re bad iT v le ba is niv Ti e re ba, ro me lic uar yo fiT ze gav le nas ax dens ada-mi a nis cen t ra lur ner vul sis te ma ze. nar ko ti ke bi iyo fa le ga lur da ara le ga lur nar ko-ti kul sa Su a le be bad. le ga lur nar ko ti kul sa Su a le be bad mi iC ne va: Tam ba qo, al ko ho li, sa Zi le sa Su a le be bi, xo lo ara le ga lu rad is niv Ti e re be bi, ro me lic ak r Za lu lia ka non m-deb lo bis mi xed viT.
nar ko ti kur sa Su a le bebs ga aC ni aT ner vu li sis te mis dam T r gun ve li da ga ma aq ti u re be-li an ha lo ci no ge nu ri efeq ti. sus ti ne bis yo fis ada mi a ne bi sxva das x va mi ze ziT mo ix ma ren maT - iq ne ba es re a lo bi dan gaq ce va Tu sxvi si mim baZ ve lo ba. Tan da Tan ki si a mov ne bis efeq ti Zli e ri tki vi le biT, fi zi ku ri mdgo ma re o bis ga u a re se biT ic v le ba. mi Re bu li nar ko ti ku li do za aRar xde ba sak ma ri si. ada mi a nis saz ru na vi mxo lod wam lis mi Re ba, tki vi lis mox s na da Ser ye ul jan m r Te lo bas Tan Se gu e ba xde ba.
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, mos wav le ebs Ses Ta va zos aR niS nul Te ma ti kas Tan da kav Si re-bu li fil mis nax va an ro me li me li te ra tu ru li na war mo e bis wa kiTx va da Sem deg ma Ti gar Ce-va. mag., fil mi: ̀ ka laT bur Te lis dRi u ri~ (reJ. skot kel ver ti, 1995). m. bul ga ko vis ̀ mor fi~.
sas ko lo SfoT va - ro gor mo vem za doT gamocdebisTvis? sa kon t ro los T vis?
dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs, iw vevs Tu ara ro me li me sas ko lo aq ti vo ba maT Si SfoT vas? kon k re tu lad ro me li?
mos wav le e bi xSi rad asa xe le ben pre zen ta ci as, tes ti re bas, ga moc das. dam ri ge be li us vams Se kiTx vas: 0-dan 5-mde ska la ze ro gor Se a fa seb d nen sa ku Tar SfoT-
vas?Tu kla sis um rav le so ba 5 qu liT afa sebs mdgo ma re o bas, dam ri ge bels auci leb lad mo-
u wevs am Te ma ze sa u ba ri.dam ri ge be li mos wav le ebs esa ub re ba, rom sa pa su xis m geb lo saq mi a no bis dawye bis win
SfoT va sru li ad nor ma lu ri mov le na a. di di mec ni e re bi, msa xi o be bi, te le – wam y va ne bic ki yo vel T vis Re la ven sa ja ro ga mos v lis win.
Rel va saq mi a no bis dawye bis win Tqvens pa su xis m geb lo bis grZno ba ze mety ve lebs da gex-ma re baT aR niS nu li saq mi a no bis T vis se ri o zu lad mza de ba Si.
ra un da ga viT va lis wi noT ga moc de bis T vis mza de bis win?ga moc dis / tes ti re bis T vis mza de bis win, pir vel rig Si, iz ru neT sa mu Sao ad gi lis / ga re-
mos mo wes ri ge ba ze. mo i So reT zed me ti niv Te bi, aku ra tu lad da awy veT mxo lod ga moc dis T-vis sa Wi ro ma sa le bi: wig ne bi, rve u le bi, kal mis t re bi, fan q re bi da sxva.
wi nas war gan sazR v reT sas wav lo ma sa lis ode no ba. Se ad gi neT sa me ca di no geg ma. al baT kar gad mo gex se ne baT, rom yve la ze rTu li ma sa lis swav la/ ga me o re ba um jo be sia
ma Sin, ro de sac Tqve ni tvi ni das ve ne bu li a.ar da i viwyoT das ve ne bis auci leb lo ba. mag., Se giZ li aT dro ase ga da a na wi loT: 40 wu Ti
me ca di no e ba, 10 wu Ti ki das ve ne ba. kar gi iq ne ba Tu das ve ne bis dros fi zi kur var ji Sebs Se-as ru lebT, yva vi lebs mor wyavT an sa ku Tar fin jans ga recxavT.
nas wav li ma sa lis ga da me o re ba Se saZ le be lia ro gorc sa xel m ZR va ne lo Si das mu li Se-kiTx ve bis, ise Tqvens mi er Sed ge ni li geg mis mi xed viT.
fsi qo lo ge bi mi iC ne ven, rom rac uf ro gan s x va ve bu lia si tu a cia swav lis da Sem deg rep ro duq ci is (mo go ne bis) miT uf ro rTul de ba ma sa lis mo go ne ba. ami tom kar gia Tu nas-wavl ma sa las, mag., gar k ve ul Te o ri as sar kis win moy ve biT.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 59
Tu ga moc dis / tes ti re bis win CaT v liT, rom zed mi wev niT kar gad ar iciT ma sa la, sa nam aRel de biT, Se e ca deT ga ix se noT, Tu ra iciT (mi ni ma lu ri) aR niS nu li sa kiTxis ir g v liv.
me ca di ne o bi sas ki gax sov deT, rom Tqve ni mi za ni ma sa lis da ze pi re ba ki ara, mi si ga az-re ba a.
ra aris gen de ru li ro le bi
dam ri ge be li wers da fa ze `qa li~, `ma ma ka ci~ da sTxovs mos wav le ebs, Ca mo we ron qa li sa da ma ma ka cis ti pu ri ma xa si a Te be le bi: ma ga li Tad, ro gor ga mo i yu re ba ti pu ri qa li, ra mos-wons an ar mos wons mas, ra ti pis sa mu Sa os as ru lebs sax l Si da sam sa xur Si, ra ga mos dis kar-gad da ra ar ga mos dis, ra aris mi si Zli e ri da sus ti mxa re e bi da aS.
amis Sem deg dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, rig - ri go biT Ca moT va lon pa su xe bi da da fa ze afiq si rebs ma ma ka ci sa da qa lis T vis da ma xa si a Te bel Tvi se bebs.
mos wav le ebs yu radRe bas amax vi le bi nebs am Ca mo naT val Si ar se bul msgav se ba- gan s x va ve-ba ze.
dam ri ge be li mos wav le ebs sa dis ku si od sTa va zobs Te mebs: 1. ra ga na pi ro bebs qa li sa da ma ma ka cis ro lebs So ris ar se bul gan s x va ve bas? 2. ro gor fiq robT, Se saZ le be lia am gan s x va ve bis Sem ci re ba an Sec v la?
Sem deg dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs go neb riv ieriSs Te ma ze: ro gor es miT ter mi nis `gen de ri~ mniS v ne lo ba. dam ri ge be li go neb ri vi ieri Sis dros mi Re bul yve la gan-mar te bas wers da fa ze; ide e bis Seg ro ve bis Sem deg mas wav le be li mos wav le eb Tan er Tad aja-mebs yve la mo saz re bas.
dam ri ge be li mos wav le ebs ga nu mar tavs rom `gen de ri~ aris is war mod ge ne bi, mo lo di-ne bi ra sac sa zo ga do e ba qal sa da ma ma kacs mi a wers.
xSi rad ter mi nebs - sqe si da gen de ri - si no ni me bad iye ne ben, Tum ca, maT So ris gan s x va ve-ba a; sqe si - bi o lo gi u ri, uni ver sa lu ri ka te go ri a a, ro me lic cvli le bas ar eq vem de ba re ba. Ggen de ri ki, xSir Sem Tx ve va Si, gan s x va ve bu lia kul tu re bis mi xed viT. gen de ris Ca mo ya li be-ba ze mniS v ne lo van gav le nas ax dens is kul tu ra, ro mel Sic ada mi a ne bi iba de bi an da cxov ro-ben. ami tom qa li sa da ma ma ka cis ro le bi gan s x va ve bu lad es miT sxva das x va kul tu ra Si. ma ga-li Tad, aR mo sav lur da da sav lur kul tu ra Si gan s x va ve bu li war mod ge na aqvT imis Se sa xeb, Tu ra ro li un da Se as ru los qal ma da ma ma kac ma sa zo ga do ba Si, sax l Si, sam sa xur Si da a.S.
identoba: vin var me?
dam ri ge be li da fa ze wers wi na da de bas `vin var me?~; mo sa wav le ebs uri gebs ba ra Tebs da sTxovs 5 wT-is gan mav lo ba Si, bev ri fiq ris ga re Se, Ca mo we ron fur cel ze rac Se iZ le ba me ti pa su xi kiTx va ze `vin var me?~.
sa var ji Sos das ru le bis Sem deg dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs in di vi du a lu rad ga-ac non sa ku Ta ri nus xa klass. ase ve ga mo yon, am nus xi dan ra aris maT T vis yve la ze sa a ma yo da mi sa Re bi an ara sa sur ve li ma xa si a Te be li. ase ve am sa var ji Sos Ses ru le bis Sem deg im s je lon, Tu aR mo a Ci nes ise Ti ram sa ku Ta ri Ta vis Se sa xeb, ra zec ad re ar ufiq ri aT?
dam ri ge be li mos wav le eb Tan er Tad ar Cevs zo ga dad ra ti pis pa su xe bi mi i Res kiTx va ze; pa su xe bi Se iZ le ba Se e xe bo des asaks, sqess, erov ne bas da, rac yve la ze mniS v ne lo va ni a, Ca mo-naT val Si ase ve iq ne ba mi Ti Te bu li sxva das x va ro li (ma ga li Tad, da, Zma, Svi li da a.S).
dam ri ge be li gan mar tavs rom ro li aris gar k ve u li po zi ci a, ro mel sac ada mi a ni gar k-ve u li ur Ti er To be bi sas as ru lebs; es is fun q ci a a, ro me lic ada mi an ma sa zo ga do e ba Si un da Se as ru los. ro li Se iZ le ba iyos so ci a lu ri (ma ga li Tad, da, Zma, de da, ma ma) an jgu fu ri
60
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
(ma ga li Tad, li de ri, xu ma ra). Ca mo naT val Si rac uf ro ad re asa xe lebs mos wav le ama Tu im rols, miT mniS v ne lo va nia is mis T vis. cxov re bis man Zil ze ada mi ans sxva das x va ro lis Ses-ru le ba uwevs.
dam ri ge be li mos wav le ebs ux s nis, rom Ca mo naT va lis ra Rac ka te go ri e bi met - nak le bad msgav si iq ne ba, ma ga li Tad mos wav le eb maM Se iZ le ba mi u Ti Ton sa ku Ta ri sa xe li, gva ri, asa ki da a.S, mag ram ra Rac ma xa si a Teb le bi gan s x va ve bu li, spe ci fi ku ri iq ne ba. es sru li ad bu ne bi vi a, rad gan yve la ada mi a ni gan s x va ve bu lad aR wers sa ku Tar Tavs da gan s x va ve bul ro leb sa Tu ma xa si a Teb lebs ani Webs mniS v ne lo bas. ma wav le be li mos wav le ebs ga nu mar tavs, rom ase Ti sa-var ji Sos Ses ru le bi sas ar ar se bobs me tad an nak le bad mi sa Re bi, an swo ri da mcda ri pa su xe-bi; yve la pa su xi Ri re bu li a. ga nu mar tavs, rom maT pa ti vi un da scen er T ma ne Tis mi er da sa xe-le bul ro leb sa da ma xa si a Teb lebs.
siy va ru li
dam ri ge be li us vams Se kiTx vas mos wav le ebs: ra aris siy va ru li. . .yve las aqvs siy va ru lis una ri? ra Si vlin de ba siy va ru li?ra Si gvex ma re ba siy va ru li? aq ti vo ba 1. dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, imu Sa on wyvi leb Si da amo ir Ci on 3 zmna, ro me lic, ma-
Ti az riT, me tad ga mo xa tavs siy va ru lis arss, da a sa bu Ton, ra tom ga a ke Tes ase Ti ar Ce va ni. ümoq me de ba;üpa si u ro ba; üzrun va;üpa ti os ne ba; ücod na;üin te re si;ügan vi Ta re bis xel Sewyo ba.
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs siy va ru lis ar s ze: siy va ru li, pir vel rig Si, aris
sxveb Tan er To bis sur vi li da mar to o bi dan Ta vis daR we vis sa Su a le ba. siy va ru li aris zrun va sxveb ze. yve la de das uy vars Ta vi si Svi li da mud mi vad zru navs
mis jan m r Te lo ba ze, gan vi Ta re ba ze, kve ba ze da a.S. siy va ru lis obi eq ti Se iZ le ba sxva das x-vag va ri iyos. ma ga li Tad, Se iZ le ba vTqvaT ada mi an ze, ro mel sac mud mi vad aviwy de ba sax lis yva vi le bis mor wy va, rom uy vars mce na re e bi?
siy va ru li aris aq ti u ri zrun va siy va ru lis obiq tis gan vi Ta re ba ze. sa dac ar aris in te re si da zrun va, iq arc siy va ruls aqvs ad gi li.
aq ti vo ba 2.dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs sa dis ku sio Te mas: aris Tu ara ra i me sa er To Sro-
ma sa da siy va ruls So ris?mos wav le e bi ga moT q va ven mo saz re bebs. dam ri ge be li aja mebs, rom siy va ru li aris zrun va da Sro ma vin mes T vis. siy va ru li da
Sro ma ga nu yo fe li a. gviy vars is, vis / ris ga moc vSro mobT da vSro mobT imis T vis, vin c / rac gviy vars (mag., Cve ni saq me, pro fe si a).
zrun va sa da in te ress miv ya varT pa su xis m geb lo bam de. moy va ru li ada mi a ni yo vel T vis grZnobs pa su xis m geb lo bas imis mi marT, vinc uy vars. de da yo vel T vis zru navs Svil ze da pa-su xis m ge be lia mas ze.
dam ri ge be li us vams mos wav le ebs Se kiTx vas: ra Si vlin de ba Tqve ni pa su xis m geb lo ba me-
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 61
gob re bis, oja xis wev re bis mi marT?pa su xis m geb lo ba siy va ru lis ga re Se aris Za la uf le bis an upi ra te so bis gan c da. pa su xis m geb lo ba da siy va ru li aris pa ti vis ce ma. pa ti vis ce ma niS navs ada mi a nis da nax-
vas, mi Re bas da aRi a re bas ise Tad, ro go ris is aris da ara ise Tad, ro gor sac gin da rom xe-dav de.
siy va ru li, sxva ada mi a neb Tan ur Ti er To ba sa Su a le bas gvaZ levs Cav w v deT `a da mi a nur sa i dum los~. sxveb Tan ur Ti er To bis dros Cven Se vic nobT ro gorc sa ku Tar Tavs, ise sxva ada mi a nebs. cod na ki in te re si sa da siy va ru lis ga re Se aris ze da pi ru li. es esa da ge ba ro-gorc saq mis, ise ada mi a ne bis siy va ruls. Za li an ax lo bel ada mi a neb ze Cven vi ciT, ro dis ari an cud xa si aT ze an cu dad, ma Si nac ki, Tu Tvi Ton amas ar gve ub ne bi an.
dam ri ge bel ma, Se saZ lo a, mos wav le ebs ur Ci os mxat v ru li na war mo e be bis wa kiTx va: o. hen ri `u ka nas k ne li fo To li~, `mog v Ta sa Cu qa ri~, n. dum ba Zis `me vxe dav mzes~, j. lon do nis `zRap ris da sas ru li~ da Te mas Tan da kav Si re biT dis ku sia aR niS nul na war mo e beb ze day r d-no biT wa ri mar Tos.
62
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
da ma te ba - bu neb ri vi ka tas t ro fe bis ris kis Sem ci re ba
V kla si
Te ma 1. mi wis Z v ra
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, sa ku Ta ri ter mi ne biT gan mar ton ra aris mi wis Z v ra?
ra sme ni aT maT Y mi wis Z v ris Se sa xeb? dam ri ge be li mos wav le ebs ekiTxe ba:- Tu Se ug r Z v ni aT odes me mi wis Z v ra? - ra emo ci e bi hqon daT am dros? - ra mo i moq me des mi wis Z v ris dros da mis Sem deg? Tu mos wav le ebs ar hqo ni aT mis wis Z v ris ga moc di le ba, dam ri ge be li sTxovs maT, aR we-
ron, Tu ra Se iZ le ba, ma Ti va ra u diT, da i na xos, ig r Z nos an ga i gos ada mi an ma mi wis Z v ris dros. mas wav le be li kiTxu lobs mci re leq ci as mi wis Z v ris Se sa xeb.
dam x ma re ma sa la: mi wis Z v ra aris mo u lod ne li, swra fi mi wis biZ ge bi, rom le bic ga mow ve u lia mi wis q ve Sa
ener gi is ga mo Ta vi suf le biT; ar se bobs sxva das x va sa xis mi wis Z v ra, es da mo ki de bu lia de da-mi wis siR r me Si an mis ze da pir ze mim di na re pro ce seb ze. mi wis Z v re bis yve la ze gav r ce le bul ti pia teq to ni ku ri mi wis Z v ra, rom lis dro sac teq to ni ku ri fi le bi er T ma ne Tis mi marT ver ti ka lu ri an / da ho ri zon ta lu ri mi mar Tu le biT ga da ad gil de ba. mi wis Z v re bi xde ba oke-a ne Sic, rac iw vevs cu na mis. ar se bobs sus ti mi wis Z v re bic, rom le bic ar qmni an se ri o zul saf r Txes da, ro gorc we si, ma Ti ra di u si ar aRe ma te ba ram de ni me ki lo metrs.
Zli e ri mi wis Z v ris dros Se iZ le ba gas k des da da im s x v res fan j ris mi ne bi, Ta ro e bi dan Ca moc viv des sag ne bi, We ri dan - baT qa Si, ir ye va wig ne bis da Wur W lis ka ra de bi, ir xe va Wa Re-bi, ked leb Si da Wer Si Cnde ba bza re bi, Se saZ le be li a, gaC n des xan Z ris ke ra an ka ri Ca i xer gos. yve la fer amas Tan sdevs ga may ru e be li xma u ri. rye vis dawye bi dan 10-20 wa mis Sem deg Zli er-de ba mi wis q ve Sa biZ ge bi, ris Se de ga dac Se iZ le ba da in g res Se no ba- na ge bo be bi. sul aTi o de Zli e ri Ser ye va an g revs mTel Se no bas.
mi wis Z v ris T vis mza de bis xu Ti auci le be li we si:1. mniS v ne lo va ni a, rom oTax Si ar se bu li sag ne bi (mag.: Wa Ri, Ta ro, sar ke da a.S.) sa i me dod
iyos da mag re bu li;2. wi nas war Se is wav leT usaf r Txo ad gi le bi (mag.: mya ri ma gi da, ka ris Wri li/ Ri o bi say r-
de ni ked lis qveS, Se no be bi sa da xi de bis gan mo So re bu li ad gi li/ Ria siv r ce);3. wi nas war ga am za deT Can Ta auci le be li niv Te biT (sas me li wya li da ara mal fu We ba di saW me-
li, tan sac me li, fa na ri, pir ve la di dax ma re bis nak re bi, sa bu Te bi, blok no ti da ka la mi). ar da ga viwy deT Tan iqo ni oT ax lob le bi sa da sa Ta na do sam sa xu re bis te le fo nis nom re bi;
4. mo e ri deT saf r Txis Sem c vel ad gi lebs (e leq t ro ga dam ce mi xa ze bi, ki be, aiva ni, niv Te bi, ro me lic Se iZ le ba Ca mo var des, fan j re bi da a.S.);
5. ico deT, ro gor da ic vaT Ta vi, gax sov deT: `Ca i mux le, amo e fa re, mya rad Ca e Wi de!~Se kiTx ve bi:
1. ro me lia mi wis Z v ris T vis mza de bis xu Ti auci le be li we si? Ca moT va leT;2. ra tom aris sa Si Si mi wis Z v ris dros Sem deg ad gi leb Si yof na: fan j re bi sa da sar kis ax los? Wa Ris da na xa tis qveS? im sag neb Tan ax los, ro me lic Se iZ le ba Ca mo var des? aivan ze? ki be eb ze? lif t Si?
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 63
aq ti vo ba 2.dam ri ge be li mos wav le ebs hyofs mci re jgu fad; mos wav le ebs uri gebs wi nas war mom za-
de bul for mebs (sa sur ve li a, did for mat ze), ro mel sac mos wav le e bi jgu fu rad an in di vi-du a lu rad av se ben. mos wav le ebs da va le bis Se sas ru leb lad eZ le vaT 15-20 wu Ti.
sa mu Sa os das ru le bis Sem deg mos wav le e bi ake Te ben pre zen ta ci ebs; klas Si ga ni xi la ven qce vis we sebs.
rogor unda moviqceT miwisZvris dros?
ra ar SeiZleba gavakeToT miwisZvris dros?
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
aq ti vo ba 3. dam ri ge be li `go neb ri vi ieri Sis~ ga mo ye ne biT ag ro vebs in for ma ci as, ra niv Te bis, pir-
ve la di dax ma re bis sa Su a le be bis ar se bo baa sa Wi ro sak la so ga re mo Si, ro me lic sa Wi roa mi-wis Z v ris dros.
mos wav le ebs hyofs 2 jgu fad: er Ti jgu fi mu Sa obs Can Tis di za in ze, ro mel Sic sa Wi ro niv Te bi Ca lag de ba, me o re jgu fi ki – lo go ze.
mom dev no gak ve Ti le bis gan mav lo ba Si dam ri ge be li ex ma re ba mos wav le ebs Can Tis Se-ker va sa da lo gos da ke re ba Si; sko las Se uZ lia uz run vel yos sa Wi ro niv Te bis Se Ze na. mas Sem deg, rac yve la fe ri mzad iq ne ba, mos wav le e bi da dam ri ge be li Tan x m de bi an, sad Se i na xon isi ni.
Te ma 2. wyal di do ba, wyal mo var d na
aq ti vo ba 1. si tu a ci u ri amo ca na: dam ri ge be li mos wav le ebs uy ve ba am bavs er Ti da sax le bis Se sa xeb,
ro mel sac mdi na ris na pi ri eka va. mdi na re xSi rad did de bo da da da sax le bis te ri to ri as tbo rav da. mi u xe da vad ami sa, mo sax le o ba ar iyo da cu li da msxver p lic bev ri iyo xol me.
dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, am da sax le bis mo sax le o bis T vis Ca mo a ya li bon sa-val de bu lo we se bi, ro mel Ta dac va Se am ci rebs mdi na ris adi de biT ga mow ve ul msxver p l sa da za rals.
mos wav le eb ma wi nas war gam za de bul ba ra Teb ze un da Ca mo we ron we se bi da Ca ya ron ase ve wi nas war gam za de bul `i de a Ta yuT Si~. we se bis mo sa fiq reb lad 10 wu Ti eZ le vaT. am pro ce du-ris Sem deg yu Ti ix s ne ba da mos wav le Ta ide e bi da fa ze iwe re ba. ügTa va zobT mos wav le e bis mi er Seq m ni li we se bis sa va ra u do va ri ants:üsax le bi un da id ges xi min jeb ze (spe ci a lur bo Zeb ze);üyve la mo qa la qes un da hqon des na vi da maS ve li rgo li;üqve ya na Si un da iyos maS vel Ta raz mi;üun da aSen des sa a vad m yo fo e bi;ümdi na ris ka la pots un da hqon des je bi ri.
da sa xe le bul we sebs dam ri ge be li ak ravs ke del ze da ub run de ba maT Te mis ax s nis Sem-deg.
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs wyal di do bis Se sa xeb:wyal di do ba aris te ri to ri is War bi na le qe bis mos v li sa da Tov lis swra fi dno bis
64
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se de gad ga mow ve u li mniS v ne lo va ni dat bor va. wyal di do bis dros ima tebs wylis do ne da mdi na re gad mo dis ka la po ti dan. wyal di do bis xan g r Z li vo ba ram de ni me wu Ti dan ram de ni me Tvem de Se iZ le ba gag r Zel des.
wyal di do bebs, rom le bic uec rad ya lib de ba da ram de ni me aTe ul wuTs grZel de ba, wyal mo var d na ewo de ba. wyal mo var d na gan pi ro be bu lia Tav s x ma wvi me biT an Tov li sa da myin va re bis in ten si u ri dno biT.
wyal di do ba se zo nu ri mov le naa mdi na re eb ze. sa qar T ve los mdi na re e bis um rav le so-bi saT vis da ma xa si a Te be lia ga zafxu lis wyal di do ba, rom lis xan g r Z li vo ba aRe ma te ba erT Tves. gan sa kuT re biT Zli e ri wyal di do be bi da ma xa si a Te be lia mdi na re e bis – mtkvris, ri o-nis, cxe nis wy lis, arag vi sa da alaz nis auze bi saT vis.
moq me de bis we se bi wyal di do bis dros:1. Se no ba Si un da da i xu ros kar–fan ja ra;2. da ma te bi Ti za ra lis Ta vi dan aci le bis miz niT, auci le be lia bu neb ri vi airis, wyli sa
da eleq t ro o bis /e leq t ro e ner gi is ga TiS va; 3. ar Se iZ le ba mdi na res Tan an wyal sa cav Tan mi ax lo ve ba;4. sa Wi roa eva ku a cia wi nas war Ser Ce ul amaR le bul ad gil ze, an mya ri Se no bis sa xu rav ze
as v la;5. Tu ada mi a ni eva ku a ci as ver as w rebs, mya ri Se no bis sa xu rav ze an ma Ral xe ze as v la da
dax ma re bis da lo de baa sa Wi ro. dRi siT sig na li un da miv ceT jox ze da mag re bu li fe ra-di naW riT; dab ne le bis Sem deg an xil va do bis SezRud vis pi ro beb Si (nis li) ki pe ri o du-lad far nis Su qiT sig na lis gaS ve baa sa Wi ro;
6. mos wav le ebs un da Se eZ loT pat ru lis, sas w ra fo sa da sa xan Z ro sam sa xu re bis ga mo Za xe-ba, ad gi lob riv ad mi nis t ra ci as Tan da kav Si re ba;
7. man qa na Si yof ni sas mZRo li un da ga e ri dos wyal di do bis wya ros;8. Tu man qa na Ca ef lo, ar Se iZ le ba mas Si dar Ce na, wyals Se uZ lia Ta vi suf lad ga i ta cos
av tot ran s por ti. sa Wi roa mi si mi to ve ba da Se maR le bul ad gi las as v la (xe, go ra ki, Se-no bis sa xu ra vi).
Se kiTx ve bi:1. ra aris wyal di do ba?2. ro mel se zon ze aris me tad mo sa lod ne li wyal di do ba? ro gor fiq robT, ra tom?3. gan sa kuT re biT sa qar T ve los ro me li mdi na re e bis T vis aris da ma xa si a Te be li wyal di-
do ba?4. ro me li mdi na re ga e di ne ba Tqvens qa laq Si/ so fel Si?5. axa si a Tebs Tu ara wyal mo var d na, wyal di do ba Tqvens re gi on s / qa laq s / so fels?6. ro mel ad gil ze Se iZ le ba mox des wylis adi de ba Tqvens re gi on Si/ qa laq Si/ so fel Si?
ro gor fiq robT, ra tom?7. ra sam sa xur Si da re kavT wyal di do bis Sem Tx ve va Si? ga aqvT ma Ti te le fo nis nom re bi?
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, imu Sa on wyvi leb Si da Ta vi an Ti qa la qis an sof lis
ru ka ze aR niS non:1. dab lo bi ad gi le bi; 2. amaR le bu li ad gi le bi, sa dac Se iZ le ba Ta vis Se fa re ba wyal di do bis dros.
dam ri ge be li mos wav le ebs ava lebs ga da i Ron usaf r Txo /a maR le bu li ad gi le bis fo to-e bi da da a sa bu Ton Tu ra tom air Ci es aR niS nu li ad gi le bi.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 65
aq ti vo ba 3.dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs Seq m nan pla ka ti mo qa la qe e bi saT vis, sa dac asa xu li
iq ne ba moq me de bis we se bi wyal di do bis Sem Tx ve va Si; dam ri ge be li ga ni xi lavs na mu Sev rebs, ak ravs pla ka tebs da awyobs ga mo fe nas.
Te ma 3. mewye ri
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li `go neb ri vi ieri Sis~ ga mo ye ne biT ag ro vebs in for ma ci as Sem deg sa kiTxeb-
ze: - ra aris mewye ri? ra sme ni aT mos wav le ebs mewye ris Se sa xeb? - ra iw vevs mewyers?- ra za ra li Se iZ le ba ga mo iw vi os mewyer ma?dam ri ge be li flip Car t ze wers in for ma ci as da, sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, sa ku Ta ri mo-
saz re be bis mi xed viT av sebs mas. dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs mewye ris Se sa xeb:
dam x ma re ma sa la:mewye ri aris sim Zi mis Za lis gav le niT mTis qa ne bis da grun tis Ca mo cu re ba (da co ce ba)
mTi sa da xe o bis fer do beb ze, zRvis, tbi sa da mdi na ris na pi reb ze. mewye ris mi ze zia wo nas-wo ro bis dar R ve va mi wis ma seb Si (gra vi ta ci ul da Se Wi du lo bis Za lebs So ris), ra sac iw vevs fer do bis Zi ris ga mo recx va, ga mo fit vis an ux vi na le qe biT ga da met te ni a no bis ga mo qa ne bis sim t ki cis Se sus te ba, se is mu ri biZ ge bi an ad gi lis ge o lo gi u ri pi ro be bis ga uT va lis wi neb-lad ada mi a nis sa me ur neo saq mi a no ba (a sa feT qe be li sa mu Sa o e bi da sxva). cno bi li a, rom Tu ki na le qe bis ra o de no ba mo ce mul te ri to ri a ze ar aRe ma te ba sa Su a lo wli ur maC ve neb lebs anu nor mis far g leb Si a, mewye re bis ga aq ti u re ba nak le bad mo sa lod ne li a.
sa qar T ve lo Si dRe i saT vis re gis t ri re bu lia 50 000-mde mewye ru li sxe u li. ma Ti sa SiS-ro e bis zo na Sia 2000-mde da sax le bu li pun q ti 200 000-ze me ti macxov reb liT. mewye re biT da zi a ne bu li mi we bis sa er To far To bi 1,5 mln ha-s aRe ma te ba.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. mo i po veT in for ma cia mewye ris Se saZ lo war moq m nis ad gi le bi sa da ma Ti sazR v re bis Se-
sa xeb; 2. un da aik r Za los da mewy ril te ri to ri a ze msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis Zo ve ba; ase ve,
ise Ti kul tu re bis moy va na, rom le bic sa Wi ro e ben ga Tox na sa da ni a da gis gafx vi e re bas;3. da mewy ril ub nebs sad re na Jo ar xe biT un da ava ci loT grun ti sa da at mos fe ru li na le-
qe bis Se de gad naw re ti wyle bi;4. da i max sov reT mewye ris mo mas wa ve be li niS ne bi: Se no be bis ka ris / ka re bi sa da fan j re bis
ga Wed va, gzeb ze bza re bi sa da nap ra le bis ga Ce na, mewyer sa SiS fer do beb ze wylis ga Jon-va;
5. mewye ris mo mas wa ve be li niS ne bis ga Ce nis Se sa xeb Se atyo bi neT sa gan ge bo sam sa xu rebs, da e lo deT in for ma ci as, xo lo Ta vad imoq me deT vi Ta re bis Se sa ba mi sad, wi nam de ba re we se bis gaT va lis wi ne biT.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros: 1. mewye ris war moq m nis sa SiS ro e bis Se sa xeb in for ma ci is mi Re bi sas ga mor TeT ga zis da
eleq t ro xel sawyo e bi, wyal sa de nis qse li, mo em za deT da u yov neb li vi eva ku a ci i saT vis wi nas war Se mu Sa ve bu li geg mis Ta nax mad;
2. imoq me deT sa gan ge bo sam sa xu re bis mi er mo wo de bu li in for ma ci is Se sa ba mi sad (i mis mi-
66
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
xed viT, Tu ro go ria mewye ris ga da ad gi le bis siC qa re);3. mewye ris ga da ad gi le bis mci re siC qa ris dros (ram de ni me met ri Tve Si) imoq me deT Tqve-
ni Se saZ leb lo be bis mi xed viT: ga da i ta neT na ge bo be bi wi nas war gaT va lis wi ne bul ad gi-las, ga i ta neT ave ji da bar gi;
4. Tu mewye ris ga da ad gi le bis siC qa re dRe- Ra me Si 0,5-1 metrs aRe ma te ba, eva ku i re ba un da mox des da u yov neb liv, wi nas war Se mu Sa ve bu li geg mis Se sa ba mi sad;
5. eva ku a ci is dros Tan un da wa i RoT sa bu Te bi, ma te ri a lu ri fa se u lo ba ni, xo lo vi Ta re-bis da ad mi nis t ra ci is mi Ti Te be bis mi xed viT, Tbi li tan sac me li da pro duq te bi. da u-yov neb liv un da da to voT sa Si Si zo na da sas w ra fod ga dax vi deT usaf r Txo ad gi las.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs ava lebs da i yon mci re jgu fe bad da Se i mu Sa on geg ma, ro gor
un da imoq me don mewye ris war moq m ni sas; geg ma Si un da aisa xos Sem de gi in for ma ci a:1. ro gor un da mo i po von sa Wi ro in for ma ci a? 2. vis in s t ruq ci as un da da e lo don / mo us mi non? 3. ro dis aris sa Wi ro mewyer sa Si Si zo ni dan eva ku i re ba? 4. Se ad gi non yve la ze sa Wi ro niv Te bis nus xa, ro mel sac Tan iqo ni e ben eva ku a ci is dros.
dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs da a sa bu Ton pa su xe bi; mos wav le e bi ake Te ben pre zen-ta ci ebs da ga ni xi la ven Ti To e ul sa kiTxs.
Te ma 4. sety va
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs sety vis Se sa xeb:sety va at mos fe ru li na le qis sa xe o ba a, ro me lic, Zi ri Ta dad wlis Tbi li pe ri o dis T-
vis aris da ma xa si a Te be li, ro ca de da mi wis ze da pir ze tem pe ra tu ra 200 C–ze ma Ra li a. se tyva Se iZ le ba 6-dan 15 wu Tam de gag r Zel des. is er T -er Ti ara sa sur ve li kli ma tu ri mov le na a, ro me lic uar yo fi Tad moq me debs sof lis me ur ne o ba ze.
sety vas di di za ra lis mo ta na Se uZ lia ro gorc nar ga ve bis T vis, ase ve Si na u ri cxo ve le-bis T vis. mis gan mi ye ne bu li yo vel w li u ri za ra li sak ma od di di a. auci le be lia gax sov deT, rom un da mo e ri doT Stor mu li xa si a Tis Rrub le bis fronts wlis Tbil pe ri od Si.
aq ti vo ba 1. si tu a ci u ri amo ca na: da Tu nam da gi om ga se ir ne ba ga dawy vi tes. am dros ca mo iR rub la,
Tum ca ha e ris tem pe ra tu ra 140 C uC ve neb da. gi os ga reT gas v lis Se e Sin da da da Tu nac da ar-w mu na, aseT amin d Si sety va aris mo sa lod ne li o.
Se kiTx ve bi:1. ro gor fiq robT, ram de nad swo rad mo iq c nen bi We bi?2. Zi ri Ta dad wlis ro me li pe ri o dis T vis aris da ma xa si a Te be li sety va?3. ro gor miv x v deT sety vis mo ax lo e bis Se sa xeb?
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li sTa va zobs mos wav le ebs wi nas war gam za de bul ba ra Teb ze Ca mo we ron ra za-
ra lis / zi a nis mi ye ne ba Se uZ lia sety vas da mo a Tav son es ba ra Te bi ase ve wi nas war gam za de bul `i de a Ta yuT Si~. mos wav le ebs mo sa fiq reb lad 15 wu Ti eZ le vaT. am pro ce du ris Sem deg yu Ti ix s ne ba da mos wav le e bis ide e bi da fa ze iwe re ba.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 67
VI kla si
Te ma 1. mi wis Z v ra
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li da fa ze wers fra zas: `mi wes Z v ris dros ra ad gi le bia yve la ze sa xi fa To
da usaf r Txo Cvens sak la so oTax Si?~; `go neb ri vi ieri Sis~ ga mo ye ne biT mos wav le ebs sTxovs da a sa xe lon ase Ti ad gi le bi, Ta-
vad ki Ca mo naTvls wers da fa ze.
saxifaTo adgilebi saklaso oTaxSi usafrTxo adgilebi saklaso oTaxSi
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, dam ri ge be li mos wav le ebs ux s nis, rom mi wis Z v ris dros sa xi fa-Toa is ad gi le bi, sa dac gan la ge bu li niv Te bi Se iZ le ba ad vi lad gad mo var des, gaty des da ga-mo iw vi os ada mi a nis da zi a ne ba; ma ga li Tad, ke del ze da ki du li mZi me Ta ro e bi, ka ra de bi, da a.S.
dam ri ge be li mos wav le eb Tan er Tad ake Tebs klas Si yve la ze sa xi fa To ad gi le bis / sa xi-fa Tod gan la ge bu li niv Te bis Ca mo naT vals; mos wav le ebs sTxovs im s je lon, ro go ri un da iyos oTa xis di za i ni da ra cvli le be bi Se iZ le ba ga na xor ci e lon sak la so oTax Si, rom is mi-wis Z v ris dros uf ro usaf r Txo gax des?
Tu dam ri ge bels mi zan Se wo ni lad mi aC ni a, Se uZ lia sak la so oTax Si ise ga da a la gos niv-Te bi, rom mo sa lod ne li mi wis Z v ri sas sak la so oTa xi uf ro usaf r Txo gax des.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs aZ levs sa Si nao da va le bas, Se a fa son ro me li ad gi le bia maT
sax l Si yve la ze sa xi fa To? ava lebs ga da i Ron fo to e bi (an da xa ton sqe me bi) da da a sa bu Ton, ra tom mi aC ni aT es ad gi le bi sa xi fa Tod; dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs im s je lon Tu Se-iZ le ba oTa xe bis / niv Te bis ise ga da la ge ba, rom mi wis Z v ris dros is usaf r Txo gax des.
Te ma 2. wyal di do ba dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs wyal di do bis Se sa xeb:wyal di do ba aris bu neb ri vi mov le na, ro mel sac ga na pi ro bebs hid ro me te o ro lo gi u ri
faq to re bi da mdi na ris kve bis re Ji mi. kli ma tis gar da, di di mniS v ne lo ba eni We ba re li efs, ge o lo gi ur age bu le bas, ni a da ge bi sa da mce na re u li sa fa ris mdgo ma re o bas. wyal di do ba se-zo nu ri mov le naa da ukav Sir de ba wvi meb sa da Tov lis dno bis pe ri ods. am dros mdi na re e bis, tbe bis, zRvis Tu wyal sa ca vis do nis awe vis Se de gad mniS v ne lov nad it bo re ba te ri to ri a. ase ve, Se saZ le be li a, wyal di do ba moh y ves mdi na ris mewye riT Ca xer g vas.
aR sa niS na vi a, rom Tu ki zam T ris pe ri od Si Tov lis ma Ra li sa fa ri da yin ve bi iyo, xo lo ga zafxul ze tem pe ra tu ra mkveT rad ima ta, Tan se zo nic wvi mi a ni a, di dia wyal di do bis al-ba To ba. wyal di do bam Se iZ le ba 2-3 kvi ram de gas ta nos.
wylis hid rav li ku ri dar ty mis, wylis ma sis ze moq me de bis Se de gad Se iZ le ba mniS v ne lo-va ni za ra li mi ad ges Se no ba- na ge bo bebs, xi debs, sof lis me ur ne o bas, ada mi a nebs da sxva
auci le be lia aRi niS nos, rom wyal di do be bis gav r ce le bis are a li, Zi ri Ta dad, sa na pi-
68
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
ro zol Si na yo fi er ni a da gebs ukav Sir de ba, sa dac mo sax le o ba mWid rod aris da sax le bu li, Se sa ba mi sad, ga mow ve u li za ra lic di di a. eko no mi kis dar ge bi dan, gan sa kuT re biT, sof lis me ur ne o bas uq m nis saf r Txes, iw vevs ni a da ge bis ero zi as, zRvis sa na pi ro zo lis dam la Se bas, mo sav lis ga fu We bas, fer meb Si Si na u ri frin ve le bi sa da cxo ve le bis ga nad gu re bas. ze mo aR-niS nu li ki Sim Si lo bis prob le mas am Zaf rebs, gan sa kuT re biT, gan vi Ta re bad qvey neb Si, sa dac sof lis me ur ne o bis wi li eko no mi ka Si yve la ze ma Ra li a.
sa in te re so a, rom gan sa kuT re bu li ka tas t ro fu li xa si a Tis wyal di do be bi Se i niS ne ba Se re u li kve bis re Ji mis mdi na re eb ze (myin va ri, at mos fe ru li na le qe bi).
sa qar T ve lo Si na le qe bis ra o de no ba si maR lis z.d. 2000m-mde ma te bas Tan er Tad iz r de-ba, xo lo da sav le Ti dan aR mo sav le Tis ken ki - mcir de ba.
moq me de bis we se bi wyal di do bam de:1. Tu ki Tqvens sacxov re bel are al Si xSi ria wyal di do be bi, sax lis qve da sar Tul ze ar Se-
i na xoT niv Te bi, rom le bic wyal Si fu We ba di a; 2. did qa laq Si saf r Txis Sem c vel ad gi lad Se iZ le ba met ro po li te ni Ca iT va los, rad gan
is mi wis qveS mde ba re obs da Se saZ lo a, da it bo ros; 3. imi saT vis, rom ada mi a ni Sem za de bu li iyos mo sa lod ne li bu neb ri vi saf r Txis T vis, sa-
sur ve lia wi nas war mom za de bu li hqon des im sa Wi ro niv Te bis nak re bi, ro me lic mas eva-ku a ci is sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si ga mo ad ge ba (pi ra di do ku men te bi, Se sa ba mi si tan sac me-li, pir ve la di mox ma re bis niv T E bi da me di ka men te bi, ara mal fu We ba di sak ve bi sa da wylis ma ra gi, ra dio da a.S;
4. Tu ki da sax le bu li pun q ti wyal di do be bi sa da wyal mo var d ne bis ris kis zo na Si a, ma Sin sa Wi roa ad gi lis wi nas wa ri Ses wav la, ra Ta ga ni sazR v ros amaR le bu li ad gi li, sa dac Zi ri Ta di te ri to ri is wyliT dat bor vis Sem Tx ve va Si, ada mi a ni SeZ lebs usaf r Txod ad-gi lis T vis dro e biT Ta vis Se fa re bas. ase Ti amaR le bu li ad gi lis nax va, ro me lic wyal-di do bis Tu wyal mo var d nis dros wyliT ar ifa re ba, sa Wi roa ro gorc sko las Tan, ise sax l Tan si ax lo ve Si. sa Wi roa ga ni sazR v ros ase Ti usaf r Txo amaR le ba, xo lo Sem d gom Se mu Sa ve bul iq nas umok le si mar S ru ti am ad gi lam de;
5. mos wav lem un da ga u zi a ros in for ma cia eva ku a ci is ad gi lis Se sa xeb oja xis wev rebs Tu nac nob - me gob rebs;
6. swo ri in for ma ci is flo bas Se iZ le ba sa si cocx lo mniS v ne lo ba hqon des da ka tas t ro-fis Sem deg ga ad vil des ax lob le bis mo Zi e ba, Tu isi ni er T ma ne Tis Se saZ lo ga da ad gi le-bis Se sa xeb wi nas war ari an Se Tan x me bu le bi;
7. wyal di do be bis za ra li nak le bi a, Tu da sa na pi ro zo le bi da fa ru lia mce na re u li sa-fa riT (mag.: Wa lis tye e bi), ga re mos dac va wyal di do be bi sa da wyal mo var d ne bis dros mniS v ne lov nad am ci rebs risks.
moq me de bis we se bi wyal di do bis Sem deg:1. dar CiT usaf r Txo ad gi las saf r Txis sru lad gav lam de;.2. sax l Si dab ru ne bi sas, ze da pi ru lad Se a mow meT Se noba ( b za re bi da sxva da zi a ne be bi),
dar w mun diT rom Se no bas dan g re vis saf r Txe ar emuq re ba;3. ar Car ToT eleq t ro ga na Te ba, ar isar geb loT eleq t ro xel sawyo e biT, sa nam ar dar w-
mun de biT, rom isi ni kar gad ga moS ra;4. ga a ni a veT Se no ba;5. ar aan ToT asan Ti srul ga ni a ve bam de;6. gan sa kuT re bu li sif r Txi le un da ga mo i Ci noT cxo ve le bi sad mi, maT So ris, Sxa mi a ni
gve le bi sad mi, rom leb mac Se iZ le ba wyal di do bi sas Ta vi Se no bas Se a fa res;7. sif r Txi lea sa Wi ro da ki de bu li ave jis, su ra Te bi sa da Wa Re bi sad mi, rad gan isi ni Se iZ-
le ba Ca moc viv des;8. ga da say re lia yve la pro duq ti, rac ki wyliT iyo das ve le bu li;
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 69
9. ma Ra lia epi de mi e bis gav r ce le bis al ba To ba; 10. sa ni aR v re Tu sa ka na li za cio sis te mis da zi a ne bis Sem Tx ve va Si wyal di do bis Se de ge bis
sru lad aR mofx v ram de Se iZ le ba mxo lod boT lis an sxva suf Ta sas me li wylis mi Re ba.
Se kiTx ve bi:1. ro go ri kli ma tu ri pi ro be bi ga na pi ro bebs wyal di do bas?2. ro gor Se uZ li aT mo qa la qe ebs da ic van Ta vi? (Car T va so ci a lur pro eq t Si)3. mo sa lod ne lia wyal di do ba: ra niv Te bi un da Se ag ro voT pir vel rig Si? da a sa bu TeT
ar Ce va ni.4. ra niv Te bi da pro duq te bi un da gvqon des Tan? ra kri te ri u miT un da Se var Ci oT isi ni?5. ra tom un da ga vu zi a roT oja xis wev rebs Ser Ce u li Tav Se saf ris ad gil m de ba re o ba?
aq ti vo ba 1. jgu fu ri pro eq ti: dam ri ge be li mos wav le ebs ava lebs, mo i Zi on in for ma cia wi na wle bis wyal di do be bis
Se sa xeb sa qar T ve lo Si. ra tem pe ra tu ra iyo ga zafxul ze? ro go ri iyo Tov lis sa fa ris sa-Su a lo si maR le zam Tar Si? ro go ria wle van de li mdgo ma re o ba mdgo ma re o ba wels wi na wlis mo na ce meb Tan Se da re biT? aris Tu ara mo sa lod ne li wyal di do ba, wyal mo var d na?
aq ti vo ba 2.go neb ri vi ieri Si: ro go ri niv Te bi ar un da gqon deT pir vel sar Tul ze? Ca moT va leT iolad fu We ba di niv-
Te bi.
aq ti vo ba 3.dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, da xa ton sax lis an oTa xis di za i ni ga re mos T vis,
rom lis T vi sac da ma xa si a Te be lia wyal di do ba. ra un da ga viT va lis wi noT am dros? mu Sa o bis pro ces Si mos wav le ebs eZ le vaT mi Ti Te ba, ga ix se non da sav leT sa qar T ve los T vis da ma xa si-a Te be li oda da da a kav Si ron sa qar T ve los kli ma tur Ta vi se bu re beb Tan, wyal di do beb Tan; ga mo i ta non das k v na, Tu ram de nad sa Wi roa tra di ci e bis cod na da gaT va lis wi ne ba.
aq ti vo ba 4. dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs wyal di do bis Sem Tx ve va Si moq me de bis we seb ze.
mos wav le eb ma un da ax s nan, Tu ra tom un da da vic vaT aR niS nu li we se bi.
aq ti vo ba 5. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, mo i Zi on in for ma cia sa qar T ve los te ri to ri a ze ar-
se bu li dam be bi sa da kaS x le bis Se sa xeb da ga a ke Ton pre zen ta ci a.
Te ma 3. Rvar co fi
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li ake Tebs pre zen ta ci as (re ko men de bu lia vi zu a lu ri ma sa lis ga mo ye ne biT)
Rvar co fis Se sa xeb; ga ni xi lavs Sem deg sa kiTxebs: ra iw vevs Rvar cofs? ro mel se zon zea uf ro me tad mo sa lod ne li da ra tom? ra ad gi leb Sia mo sa lod ne li uf ro me tad Rvar co fi da ra tom? ra niS ne biT Se iZ le ba Rvar co fis mo ax lo e bis amoc no ba? ra un da ga va ke ToT Rvar co fis mo var d nis dros? ra niv Te bi un da mo vi ma ra goT Rvar co fam de da ra un da vi qo ni oT am dros?
70
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
dam ri ge bel Tan er Tad mos wav le bi ir Ce ven im ad gi lebs, sa dac Se iZ le ba usaf r Txod Se a fa ron Ta vi Rvar co fis dros; sa Wi roa ase Ti usaf r Txo ad gi lis mo niS v na/ Ses wav la ro-gorc sko lis te ri to ri a ze, ase ve qa la qis / sof lis mas S ta biT.
mos wav le e bi msje lo ben Sem deg sa kiTxeb ze: ra umok le si mar S ru tiT un da ga da ad gil d nen Tav Se saf ram de? aqvT Tu ara in for ma cia usaf r Txo ad gi lis Se sa xeb ma Ti oja xis wev rebs? wi nas war ra niv Te bi un da mo i ma ra gos ojax ma? ra Si Se iZ le ba mos wav le da ex ma ros ojaxs? ga a ke Ton eva ku i re bi sas Tan wa sa Re bi niv Te bis Ca mo naT va li.
dam ri ge be li aq cents ake Tebs im Sem Tx ve veb ze, ro de sac ka tas t ro fis dros ver xer x-de ba eva ku a ci a. mos wav le ebs ux s nis am dros qce vis we sebs; aqvT Tu ara Se sa ba mi si sa kon taq-to te le fo ne bi.
Rvar co fi aris wylis da di di ode no biT mTis qa ne bis na Sa lis (nam s x v re ve bis), Ti xo va ni na wi la ke bis, di di qve bi sa da lo de bis na re vis dro e bi Ti na ka di, ro me lic uec rad war mo i So-ba mTis mdi na re e bis ka la po teb sa da vel - dab lo beb Si, in ten si u ri, zog jer xan mok le Tav s x-ma wvi me bis Se de gad. sxva mi zez Ta So ris aR sa niS na via teq no ge nu ri Rvar co fe bi - kaS x le bis, dam be bis da sxva hid ro teq ni ku ri na ge bo be bis gar R ve va, ri si mi ze zic sam Se neb lo da kon s t-ruq ci ul nak lo va ne beb Tan er Tad Se iZ le ba iyos se is mu ri biZ ge bi.
Rvar co febs, Rvar cof sa SiS mdi na re eb sa da xe ve bis auzebs sa qar T ve los mTe li te ri-to ri is 50%-ze me ti uka vi a. isi ni sa SiS ro e bas uq m ni an qvey nis ase u lo biT da sax le bul pun-qts, maT So ris, mniS v ne lo van sa qa la qo cen t rebs: Tbi li si, Te la vi, yva re li, oni, mes tia da sxva. Rvar co fi war mo iq m ne ba xan g r Z li vi da ux vi wvi me bis, Tov lis an myin va ris in ten si u ri dno bis, wyal sa te ve bis gar R ve vis, mi wis Z v ris da vul ka nis amof r q ve vis Se de gad da moZ ra obs di di siC qa riT (10 m/wm da me ti). igi Se iZ le ba gag r Zel des aTi o de wu Ti dan ram de ni me sa a Tis gan mav lo ba Si. Rvar co fu li tal Ris si maR lem Se iZ le ba 15 met r sac mi aR wi os.
dam ri ge bel Tan er Tad mos wav le bi ir Ce ven im ad gi lebs, sa dac Se iZ le ba usaf r Txod Se-a fa ron Ta vi Rvar co fis dros; sa Wi roa ma Ti Ses wav la ro gorc sko lis te ri to ri a ze, ase ve qa la qis / sof lis mas S ta biT.
aq ti vo ba 2.dam ri ge be li mos wav le ebs uri gebs wi nas war mom za de bul for mebs, ro mel sac mos wav-
le e bi jgu fu rad an in di vi du a lu rad av se ben. dam ri ge bels Ta vad Se uZ lia de bu le be bis da-ma te ba an Sec v la.
ni mu Si
diax ara
1 mTaSi gamgzavrebamde saWiroa RvarcofsaSiSi adgilebis winaswar gac-noba.
2 RvarcofSi moyolili adamianis gadarCena TiTqmis SeuZlebelia.
3 evakuaciis dros, binis datovebamde, saWiroa denis, wylis da gazis gamorTva.
4 evakuaciis dros, binis datovebamde, saWiroa kar-fanjrebisa da saven-tilacio milebis mWidrod daxurva.
5 Rvarcofis Tavidan arideba SesaZlebelia.
6 SesaZlebelia Rvarcofis winaswarmetyveleba.
sa var ji Sos Ses ru le bis Sem deg dam ri ge be li mos wav le eb Tan er Tad ga ni xi lavs pa su-xebs da msje lo ben, ram de nad swo ri a/ m c da ria isi ni.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 71
Te ma 4. el va
el va aris wvi mis gro va Rrub leb Si eleq t ros ta ti ku ri na per w k le bis gan mux t va, ra sac Tan sdevs ga el ve ba da qu xi li. el vis er T -er Ti sa gan ge bo for maa me xi. el va Zli er dens iZ-le va, ris ga moc Za li an sa Si Si a, gan sa kuT re biT Ria siv r ce Si. me xi, Zi ri Ta dad, ma Ral sag nebs azi a nebs, ma ga li Tad, ece ma xe ebs, rac maT ga po bas da aale ba sac ki iw vevs, an - eleq t ro ga dam-cem xa zeb sa Tu sa xu ra veb ze gan Tav se bul an te nebs, ra sac xSi rad xan Za ri sdevs. el va sa Si-Si a, Tu mas Tan qu xi li sdevs. aR sa niS na vi a, rom el vas me tad se zo nu ri xa si a Ti aqvs da zam T-ris ci vi pe ri o dis T vis nak le bad aris da ma xa si a Te be li.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. Tu qa laq ga reT gas v las geg mavT, auci leb lad ga e ca niT amin dis prog nozs;2. Tu el - We qia mo sa lod ne li, jobs ga da doT ga se ir ne ba;3. kar gi a, Tu ki Se giZ li aT man Zi lis gan sazR v ra el - We qis `fron tam de~. ami saT vis iT v liT
dros ga el ve bi dan qu xi lam de. ga el ve ba win us w rebs qu xils. ro de sac vi ciT, rom xmis / b ge ris siC qa re 3 wam Si, sa Su a lod, 1 ki lo met ria da Tu ki dro ga el ve ba sa da qu xils So ris mcir de ba, e.i. saf r Txe ax lov de ba da auci le be lia usaf r Txo e bis zo me bis mi Re-ba. Tu ga el ve ba sa da qu xils So ris Su a le di ar aris es niS navs, rom el - We qis Rru be li uk ve Tqvens Tav ze a.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. Tu el vis dros Se no ba Si im yo fe biT, auci le be li a, da ke toT ka re bi da fan j re bi; 2. sa Wi roa ga mor ToT te le fo ni, te le vi zo ri da sxva eleq t ro mowyo bi lo be bi, rad gan me-
xi gan sa mux tad swo red eleq t ro gay va ni lo bas, ka bels Se iZ le ba da e ces /ga moh y ves; 3. ar mi i RoT Sxa pi, rad gan wya lic da li To nic eleq t ro gam ta ri a;4. ar Se iZ le ba Ru me lis dan Te ba, rad gan mi li dan amo ma val ma siT bom Se iZ le ba mi i zi dos
me xi;5. um jo be si a, Sors id geT eleq t ro gay va ni lo bis gan, me xam ri dis gan, wyal sa di na ri mi le-
bis gan, an te nis gan, fan j ris gan;6. Tu ga da u de be li auci leb lo ba ar aris, ar gax vi deT ga reT;7. Tu We qa- qu xil ma Ria ad gil ze, bu ne ba Si mo gis w roT, ar Se iZ le ba Ta vi ma Ral xes Se a fa-
roT. yve la ze me tad me xis gan zi an de ba mu xa, fiW vi, al vis xe. jobs mo Sor deT maT 30-40 met riT, Ta vi ki tan da bal xe ebs Se a fa roT. un da eri doT cal ke/ gan cal ke ve biT mdgom xe ebs. gax sov deT, me xi ar ece ma buC q nars!
8. Tu ad gi li Ri a a, ma Sin, sa sur ve li a, sas w ra fod ipo voT da dab le bu li, Ca var d ni li ad gi-li da Ca i ku zoT. sa Si Sia fex ze dgo ma da, ase ve, mTli a nad mi wa ze ga wo la, rad gan am dros iz r de ba ze moq me de bis far To bi;
9. auci le be lia li To nis sag ne bis, ma ga li Tad, ve lo si pe dis, mo ne te bis Tu sxva niv Te bis Ta vi dan mo So re ba;
10. ar Se iZ le ba qol gis qveS dad go ma;11. Tu ro me li me wyal sa ca vis na pi ras im yo fe biT, um jo be si a, ga e ca loT mas da da dab le bu-
li ad gi li, xe vi ipo voT;12. Tu uk ve da iwyo el va, ar Se iZ le ba sir bi li; ne la imoZ ra veT Tav Se sa fa ris ken, rad gan
el va ha e ris na kad mac Se iZ le ba mi i zi dos;13. Tu av to mo bil Si im yo fe biT, ar Se iZ le ba man qa ni dan gad mos v la, um jo be si a, fan j re bi
da xu roT / mi ne bi awi oT da an te na Ca wi oT. ar Se a fa roT man qa na ma Ral xes an Se no bebs;14. Tu ki Tqven mow me gax diT imi sa, rom Tqvens gver diT ada mi an ma ama Tu im sa xis da zi a ne ba
mi i Ro, ico deT, rom Se saZ lo a, msxver p l ma da kar gos go ne ba, ga u Cer des sun T q va da gu-lis ce ma; am de nad, auci le be lia da za ra le buls dax ma re ba pir vel wu Teb Si ve ga e wi os.
72
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. Tu Tqvens gver d ze da za ra le bu li im yo fe ba, ga mo u Za xeT sas w ra fo dax ma re bas;2. xan Z ris ga Ce nis Sem Tx ve va Si, um jo be si a, xan Zars ga ne ri doT qa ris sa wi na aR m de go mi mar-
Tu le biT da ga mo u Za xoT sa xan Z ro sam sa xurs.
mo i qe ciT ise ve, ro gorc xan Z ris dros:sa Wi roa gzas Tan ax los dar Ce na, rad gan kvam l ma Se iZ le ba xil va do ba Se am ci ros;sun T q vi sas pir ze aifa reT sve li na We ri, ra Ta fil t ve bis da zi a ne ba airi doT;sa Wi roa gax sov deT, rom mi was Tan ax los ha e ri uf ro nak le ba daa kvam li a ni, Se sa ba mi-
sad, um jo be sia mi wis pi ra ha e riT isun T qoT.
Se kiTx ve bi:1. ra tom ar aris da ma xa si a Te be li el va zam T ris ci vi pe ri o dis T vis?2. ras azi a nebs pir vel rig Si el va?3. Se a mow meT Sa baT - k vi ris amin dis prog no zi. ga moT q viT va ra u di, mo sa lod ne li aris Tu
ara el va? ra tom fiq robT ase?4. ra no mer ze un da da re koT, Tu me xis gan gaC n da xan Za ri?
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li hyofs klass 3-4 ka ci an jgu fe bad. ava lebs, mo i fiq ron pla ka ti ra un da
ga va ke ToT el - We qis dros Ria siv r ce Si mox ved ri sas?
aq ti vo ba 2.si tu a ci u ri ana li zi: ma i sis erT di las li zim da Ta mu nam tyis pi ras ga se ir ne ba da yva vi le bis dak re fa ga-
dawy vi tes. is -is iyo go go neb ma sax li dan gas v la ga dawy vi tes, rom sof lis Tav ze Sa vi Rrub-le bi Se niS nes. amin dis prog no zic mo sa lod nel ko kis pi rul wvi mas iuwye bo da. li zis Se e-Sin da da Ta mu nas sTxo va, ga da e fiq re bi naT ga reT ga se ir ne ba Ta mu nam ga ik vir va, ra mSi Sa ra yo fil xar, bo te bi Ca vic vaT da Tan qol ga wa vi Ro To.
Se kiTx ve bi:1. ro gor fiq robT, aris Tu ara am g var amin d Si mo sa lod ne li el va/ me xi?2. ram de nad swo ria Ta mu nas mo saz re ba? ra tom?3. ra un da mo i moq me don go go neb ma, Tu wvi mam mo us w ro tyis pi ras?
Te ma 5. sety va
cno bi li a, rom sa qar T ve lo Si sety va gan sa kuT re biT xSi ria bor c vi a ni da pla tos mag va-ri re li e fis mqo ne ad gi leb Si, iS vi a Tia dab lo beb sa da mdi na re ebs far To xe o beb Si.
gan sa kuT re bu li six Si riT xa si aT de ba ja va xe Tis mTi a ne Ti, aWa ra -i me re Ti sa da Tri a le-Tis qe de bis sam x re Ti kal Te bi, ka xe Tis qe dis fer do be bis Crdi lo e Ti na wi li. yve la ze me ti za ra li ka xe Tis im ra i o neb ze mo dis, sa dac me ve na xe o baa gan vi Ta re bu li.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:mo e ri deT Stor mu li xa si a Tis Rrub le bis fronts wlis Tbil pe ri od Si.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. sety vis dros Tu Se no ba Si im yo fe biT, sa Wi roa fan j rebs mo Sor deT, ra Ta ma Ti Cam s x v-
re vis Sem Tx ve va Si ar da zi an deT;
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 73
2. dar CiT sax l Si sety vis das ru le bam de;3. xSi rad sety vas Tan ax lavs el - We qi da Tav s x ma wvi ma, am de nad, mo e ri deT eleq to- mowyo-
bi lo be biT sar geb lo bas; 4. Tu sety vam qu Ca Si mo gis w roT, sas w ra fod mo Zeb neT Tav Se sa fa ri. ga uf r Txil diT Tavs
xe lis, Can Tis Tu tas nac m lis da fa re biT. eri deT da dab le bul ad gi lebs, isi ni mci re dro Si Se iZ le ba da i fa ros wyliT an yi nu lis sfe ru li mar c v le biT;
5. Tu bu ne ba Si im yo fe biT, Ta vi un da Se a fa roT mo fa re bul alags. Tu siv r ce Ri a a, ma Sin da we qiT da mi e ka riT mi was, ar da ga viwy deT am dros Ta vi sa da sa xis da far va;
6. Tu av to mo bil Si im yo fe biT, ga a Ce reT da dar CiT ad gil ze. sa ur ve li a, ipo voT ra i me sa fa ri, ma ga li Tad, xi di, ga ra Ji, ga da xu ru li sad go mi. mo e ri deT sety vis mar c v le biT da fa rul ad gi lebs, sa dac man qa nam Se iZ le ba mar T va da kar gos. fan j re bi da xu reT da fan j ris ken zur giT da je qiT, ra Ta Cam s x v re vis Sem Tx ve va Si airi doT da zi a ne be bi.
Se kiTx ve bi:1. sad xde ba gan sa kuT re biT xSi rad sety va sa qar T ve lo Si? iS vi a Tad?2. sad iyo yve la ze di di za ra li?
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li mos wav le ebs jgu feb Si mu Sa o bas sTa va zobs, ra Ta Se i mu Sa on sety vis dros
sax l Si, bu ne ba Si da av to mo bil Si qce vis we se bi.
Te ma 6. tyis xan Za ri
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs tyis xan Z ris Se sa xeb:tyis xan Za ri sa gan ge bo si tu a ci is er T -er Ti sa xe o ba a. tyis far Tob ze cecx lis umar-
Ta vad da sti qi u rad gav r ce le bas tyis xan Za ri ewo de ba. igi Se iZ le ba iyos bu neb ri vi an teq-no ge nu ri (an t ro po ge nu ri) xa si a Tis. tyis xan Z re bi anad gu re ben xe eb sa da buC q nars, tye Si dam za de bul xe- tyis ma sa las. xan Z ris Se de gad nad gur de ba fa u na, na ge bo be bi, cal ke ul Sem-Tx ve veb Si, ki da sax le bu li pun q te bi. amas gar da, tyis xan Za ri se ri o zul saf r Txes uq m nis ada mi a neb sa da Si na ur cxo ve lebs. tyis xan Z re bis Se de gad, gar da imi sa, rom nad gur de ba mce-na re u li sa fa ri (Zvir fa si xis sa xe o be bi), Se iZ le ba dav d geT sxva das x va eko lo gi u ri saf r-Txis wi na Se maT So ri sa a: kli ma tis Sec v la, tem pe ra tu ru li in ver si a, „Jan g ba dis Sim Si lo-ba“, sas me li wylis ma ra gis ga mo le va an mi si da bin Zu re ba, mi wis Caq ce ve bi da mewye ri, mi wis ero zia da a.S.
sta tis ti kis mi xed viT, 2010 wels sa qar T ve lo Si da ax lo e biT 500-ze me ti tyis xan Za ri da fiq sir da.
tyis xan Z re bis ga Ce nis Zi ri Tad mi ze ze bad iT v le ba ada mi a nis saq mi a no ba, da u dev ro ba, el va (We qa- qu xi li), ga u mar Ta vi eleq t ro gay va ni lo ba (ma Ra li Zab vis ga dam ce mi xa ze bi), gam-x ma ri ba la xis wva, tor fis Tvi Ta a le ba, sa sof lo- sa me ur neo miz niT amow vi Ti sa mu Sa o e bis Ca ta re ba cxel amin d Si e.w. xan Zar sa SiS se zon ze (pe ri o di tye Si Tov lis sa fa ris dno bis mo-men ti dan pir ve li mwva ne sa fa ris ga mo Ce nam de an wvi mi a ni Se mod go mis dad go mam de) da sxva.
tyis xan Z ris war mo So bis mi ze ze bis pro cen tu li maC ve ne be li:ütye Si yof nis dros ada mi a nis upa su xis m geb lo da ga uf r Txi le be li da mo ki de bu le ba
cecx li sad mi - 93%;üel viT (We qa- qu xi liT), me xis da ce miT ga mow ve u li - 2%;üsxva mi ze ze bi - 5%.
gax sov deT, rom tye Si ko co niT sar geb lo bi sas un da da ic vaT mar ti vi we se bi:üak r Za lu lia ko co nis dan Te ba mSral, Tbil (cxel) da qa ri an amin d Si;üda an TeT ko co ni ami saT vis spe ci a lu rad ga mo yo fil ad gi leb Si;
74
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
üsa sur ve li a, ko con Tan ax los iyos wylis wya ro;üar da an ToT ko co ni xe eb Tan ax los.
aq ti vo ba 1.
dam ri ge be li klass hyofs jgu fe bad da sTa va zobs Sem deg sqe mas:
ra SeuZlia gaakeTos adgilobrivma municipalitetma tyis xanZris Tavidan asacileblad?
ra SeuZlia gaakeTos nebismierma adamianma, maT Soris me, tyis xanZris Tavidan asacileblad?
1. 1.
2. 2.
3. 3.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li ava lebs mos wav le ebs, mo i Zi on in for ma ci a, Tu ro gor Se iZ le ba tyis ga-
nad gu re ba aisa xos kli ma tis cvli le ba ze, gax des sas me li wylis ma ra gis ga mo le vis an mewye-ris Ca mo wo lis mi ze zi. Sem deg dam ri geb lis sa aT ze mos wav le e bi war mo ad ge nen Ta vi anT na mu-Sev rebs.
Te ma 7. zva vi
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li mos wav le ebs aC ve nebs mok le films (an po wer po in t - Si pre zen ta ci as) zva vis
Se sa xeb; fil mis / p re zen ta ci is Sem deg mos wav le e bi msje lo ben Sem deg sa kiTxeb ze: ra aris zva vi? ra iw vevs mas? we li wa dis ro mel dros aris yve la ze mo sa lod ne li zva vis Ca mo wo la? dRis ra mo nak veT Si aris yve la ze mo sa lod ne li zva vis Ca mo wo la? ra kli ma tu ri pi ro be bi uwyobs xels zva vis Ca mo wo las? ra niS ne bi ax lavs zva vis Ca mo wo las? ra zi a ni/ za ra li Se iZ le ba mo i ta nos zvav ma?
dam x ma re ma sa la:zva vi aris Tov lis di di ma sa, ro me lic mo go ravs an mos ri a lebs mTe bis ci ca bo fer do-
be bi dan. zva vis siC qa re Se iZ le ba aRe ma te bo des 100 metrs wam Si. zva vis Ca mo wo lis dros war-mo iq m ne ba ha e ris tal Ra, ro me lic win uZR vis Tov lis ma sas. zva vi war mo iq m ne ba xan g r Z li vi To vis, Tov lis in ten si u ri dno bis, mi wis Z v ris, afeT qe be bi sa da sxva an T ro po ge nu ri saq mi-a no bis Se de gad, ro me lic iw vevs mTis fer do be bis da ha e ris siv r cis rye vas. zva vi Se iZ le ba ga mo iw vi os, ase ve, Zli er ma xma ur ma, ada mi a nis yvi ril ma an Zli er ma Se Za xil ma.
zva ve bis war moq m ni saT vis op ti ma lu ria ze da pi ris dax ri lo ba 20-450 far g leb Si. Se da-re biT ci ca bo fer do beb sa da qa ra feb ze Tov lis ma sis dag ro ve ba da zva vis for mi re ba nak-le ba daa mo sa lod ne li.
ga zafxu lis pe ri od Si Zi ri Ta dad ad gi li aqvs sve li Tov lis ma sis Ca moS va ve bas. ara-nak leb sa Si Si a, da uf ro swra fad moZ ra obs mSra li Tov lis ma sa, rac Zi ri Ta dad zam Tar Si xde ba. bo lo wleb Si Ca mo sul ma zva veb ma sa qar T ve los te ri to ri is 36% mo ic va. zva ve bis Ca mos v las moh y va ada mi an Ta msxver p li, da in g ra da da zi an da aTa so biT sacxov re be li sax-li da sxva Se no ba- na ge bo ba, sa av to mo bi lo gze bi da eleq t ro ga dam ce mi xa ze bi. dRe i saT vis zvav sa SiS zo na Si mde ba re obs qvey nis, da ax lo e biT, 220-ze me ti da sax le bu li pun q ti da sa me-
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 75
ur neo obi eq ti, aTi aTa sam de Se no ba- na ge bo ba da 40 000-mde macxov re be li.zvavs win us w rebs spe ci fi u ri stve nis xma, ro me lic mis mo ax lo e ba ze mi u Ti Tebs.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. sra fad un da da to voT sa xi fa To ad gi li sir bi liT an Cqa ri na bi jiT da ga dax vi deT
usaf r Txo ad gi las, mo e fa roT kldis Sve rils; ar dad geT nor Ci xe e bis ukan;2. Tu zvavs ver ga e qe ciT, ga Ta vi suf l diT bar gi sa gan, mi i ReT ho ri zon ta lu ri mdgo ma re-
o ba an gun dis for ma, Ta viT zva vis moZ ra o bis mi mar Tu le biT;3. Se e ca deT mWid rod Sek ru li xe le biT mi ik raT mux le bi mu cel ze;4. pi ri sa da cxvi ris dac vis miz niT, sa xe ze aifa reT xel TaT ma ne bi, Sar fi, sa ye lo. eca-
deT, zva vis ze da pir ze dar CeT, xo lo xe le bis cur vis mag va ri moZ ra o be biT zva vis ki di-sa ken ga da ad gi leT (zva vis ki de ze mi si moZ ra o bis siC qa re mci re a);
5. ro ca zva vi ga Cer de ba, Se e ca deT sa xis da mker dis ir g v liv Ta vi su fa li siv r ce Seq m naT, rac ga gi ad vi lebT sun T q vas.
6. Tu sa Su a le ba geq ne baT, imoZ ra veT ze da pi ris ken (Tu sa iT aris mi wis ze da pi ri, ra i me niv Tis an ner wy vis var d nis mi mar Tu le bis meS ve o biT ga ar k vevT);
7. zvav Si mo yo li sas ar iy vi roT; Tov li mTli a nad ax Sobs xmas, ga uf r Txil diT Zal - Ro-nes, Jan g bads da siT bos;
8. eca deT, ar Ca ge Zi noT;9. gax sov deT, rom Tqven ge Ze ben da auci leb lad ga da gar Ce nen. cno bi lia Sem Tx ve ve bi, ro-
de sac zvav Si mo yo li li ada mi a ne bi, xSi rad, ram de ni me dRis, xo lo, zo gi erT Sem Tx ve va-Si, ori kvi ris Sem de gac ki ga da ur Ce ni aT.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. Tu Tqven zva vis Ca mo wo lis zo nis ga reT aR moC n diT, ne bis mi e ri sa Su a le biT Se atyo bi-
neT mom x da ri ube du re bis Se sa xeb uax lo e si da sax le bu li pun q tis ad mi nis t ra ci as da Se u de qiT da za ra le bu le bis Zeb nas;
2. da mo u ki deb lad an maS ve le bis dax ma re biT, Tov li dan ga mos v li sas yu radRe biT Se aT va-li e reT Tqve ni sxe u li da, sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, aR mo u Ci neT Tqvens Tavs dax ma re ba;
3. Se atyo bi neT Tqvens na Te sa vebs da ax lob lebs Tqve ni mdgo ma re o bi sa da ad gil m de ba re-o bis Se sa xeb;
4. uax lo es da sax le bul pun q t Si mis v li sas, Se atyo bi neT zva vis Ca mo wo lis Se sa xeb ad gi-lob riv ad mi nis t ra ci as;
5. mi mar TeT ad gi lob riv sa me di ci no punqts an eqims im Sem Tx ve va Sic, Tu TvliT, rom ar da zi a ne bul xarT. Sem deg ki imoq me deT eqi mis an sa maS ve lo raz mis xel m ZR va ne lis mi Ti-Te be bis Ta nax mad.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li ekiTxe ba mos wav le ebs aqvT Tu ara in for ma ci a, sad xde ba yve la ze xSi rad
zva vis Ca mo wo la sa qar T ve lo Si. ram de nad xSi ria es maT re gi on Si/ so fel Si/ qa laq Si?dam ri ge be li ake Tebs mok le pre zen ta ci as imis Se sa xeb, Tu ro gor un da mo viq ceT zva-
vis Ca mo wo lis dros, ri si ga ke Te baa am dros re ko men de bu li. Sem deg dam ri ge be li `mo xa li-se~ mos wav les sTxovs, jguf Si ga a ke Tos de mon s t ri re ba, ra po zis mi Re baa yve la ze usaf r-Txo zva vis Ca mo wo lis dros.
mos wav le e bi ak vir de bi an de mon s t ri re bul `po zas~ da iniS na ven mas wav leb lis in s t-ruq ci ebs. sur vi lis Sem Tx ve va Si, sxva mos wav le e bic iRe ben re ko men de bul po zas.
76
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Te ma 8. lipyi nu li a no ba
dam ri ge be li svams kiTx vebs ici an Tu ara: ra aris lipyi nu li? ra dros war mo iq m ne ba is? ra zi a ni Se iZ le ba mi a ye nos lipyi nul ma ada mi a nebs? Cvens sko la Si Tu aris ad gi le bi, rac gan sa kuT re biT sa xi fa To Se iZ le ba gax des lipyi-
nu lis dros? dam ri ge be li mos wav le ebs ux s nis we sebs, Tu ro gor un da mo iq c nen, mo sa lod ne lia
lipyi nu li a no bis dros.war mo ad gens trav me bis Se sam ci reb lad ga sa ta re bel Ro nis Zi e bebs (qus leb ze li To nis
qus l sak ra ve bis da mag re ba, fex sac m lis mSral Zi reb zed le i kop las ti ris an sa i zo la cio len tis ak v ra, Zi re bis zum fa ris qa Ral diT anu e.w. `Skur kiT~ da mu Sa ve ba).
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass sam jgu fad hyofs da sTxovs mo am za don pla ka te bi lipyi nu li a no-
bam de, lipyi nu li a no bis dros da Sem deg moq me de bis we se bis ilus t ri re biT. da va le bis das ru le bis Sem deg jgu fe bi pla ka tebs sak la so oTax Si ak ra ven da ake Te ben
pre zen ta ci ebs. dam x ma re ma sa la:lipyi nu li aris mkvri vi yi nu lis fe na, ro me lic war mo iq m ne ba de da mi wis ze da pir ze,
tro tu ar ze, gzis sa val na wil sa da sag neb ze (xe eb ze, sa de neb ze da a.S.) wvi mis wve Te bis, sve-li Tov lis da /an nis lis ga yin vis Se de gad.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. Tu amin dis prog no zis Ta nax mad mo sa lod ne lia lipyi nu li a no ba, un da mi i RoT zo me bi
trav me bis mi Re bis al ba To bis Se sam ci reb lad; 2. mo am za deT nak le bad sri a la fex sac me li, da a mag reT qus leb ze li To nis qus l sak ra ve-
bi, fex sac m lis mSral Zi reb zed aaka riT le i kop las ti ri an sa i zo la cio len ti. Se giZ-li aT ag reT ve da a mu Sa oT Zi re bi zum fa ris qa Ral diT anu e.w. `Skur kiT~.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. iareT frTxi lad, auC qa reb lad. fe xis fex sac m lis mTel Zir ze dad g miT. amas Ta na ve, fe-
xe bi od nav mo du ne bu li, xe le bi ki Ta vi su fa li un da gqon deT;2. eca deT, ga da ad gil deT jguf - j gu fad, ra Ta Se saZ lo da ce mi sas mi wa ze dar ty ma Ser-
bil des;3. xan daz mu li ada mi a ne bi saT vis re ko men de bu lia re zi nis bu ni ki a ni xel jo xiT an spe ci a-
lu ri wve ti a ni jo xiT si a ru li;4. Tu fe xi da gi cur daT, Ca i mux leT, ra Ta Sem cir des var d nis si maR le;5. lipyi nu li a no bas xSi rad Tan sdevs mo yin va. am Sem Tx ve va Si gan sa kuT re bu li yu radRe ba
un da mi eq ces eleq t ro ga dam cem xa zebs da eleq t rot ran s por tis sa kon taq to qse le bis sa de nebs, vi na i dan ar se bobs ma Ti gawy ve tis sa SiS ro e ba. Tu Tqven Se am C nevT dawy ve til sa de nebs, Se atyo bi neT amis Se sa xeb da sax le bu li pun q tis ad mi nis t ra ci as.
6. trav mis mi Re bis Sem Tx ve va Si mi mar TeT trav ma to lo gi is an ga da u de be li sa me di ci no, sax ma re bis punqts.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 77
VII kla si
Te ma 1. mi wis Z v ra
aq ti vo ba 1. praq ti ku li sa var ji Sosa var ji Sos Ses ru le ba Se saZ le be lia sak la so oTax Si, sa sa di lo Si an sxva msgavs ga re-
mo Si. Se saZ le be lia aq ti vo bis ga na wi le ba 2 gak ve Til ze.dam ri ge be li wi nas war af r Txi lebs mos wav le ebs, ro dis geg mavs am sa var ji Sos Ca ta re-
bas da ac nobs mos wav le ebs mi wis Z v ram de moq me de bis we sebs; ac nobs sa gan ge bo si tu a ci eb Si sko lis sa moq me do geg mas da sa e va ku a cio ga sas v le lebs; ux s nis, ra da niS nu le ba aqvs geg mas da ra Sem Tx ve va Si mi mar Ta ven eva ku a ci as.
dam ri ge be li mos wav le eb Tan er Tad ga dis sa e va ku a cio ga sas v le liT da mos wav le ebs ux s nis we sebs, rom le bic un da da ic van eva ku a ci i sas; aZ levs mi Ti Te bebs, ram de nad swra fad, mo bi li ze bu lad, pa ni kis ga re Se da uSec do mod un da ga i a ron ga sas v le li.
dam ri ge be li ki dev er Txel Se ax se nebs mos wav le ebs, rom mi wis Z v ris dros, Se saZ le be-lia maT gver diT ar iy v nen uf ro se bi, oja xis wev re bi an dam ri ge be li da maT mo u wi oT sxvi si in s t ruq ci is ga re Se moq me de ba.
klas Si dab ru ne bis Sem deg mos wav le e bi ga da di an sa var ji Sos Sem deg etap ze; dam ri ge-be li af r Txi lebs maT, rom gaf r Txi le ba ze `mi wis Z v ra a~ maT da u yo neb liv un da mo Zeb non usaf r Txo ad gi li da mi i Ron usaf r Txo po za.
sak la so oTax Si dab ru ne bis Sem deg dam ri ge be li am bobs: `mi wis Z v ra a~ da ak vir de ba mos-wav le e bis moq me de bas, ram de nad swra fad da swo rad po u lo ben usaf r Txo Tav Se sa fars. dam-ri ge be li ak vir de ba mos wav le ebs da ake Tebs Ca niS v nebs. ro de sac dam ri ge be li dar w mun de ba, rom bav S ve bi swo rad as ru le ben sa var ji Sos, Ta va dac iRebs usaf r Txo po zas.
da ax lo e biT 20-30 wm-is gas v lis Sem deg dam ri ge be li aZ levs eva ku a ci is brZa ne bas da ak-vir de ba, ram de nad swo rad da swra fad ar Ce ven isi ni sa Wi ro niv Tebs (mag. zam Tar Si pal to, qu di, Tu Se saZ le be li a, mos wav lis sa i den ti fi ka cio ba ra Ti da a.S.) da ga da ad gil de bi an sa-e va ku a cio ga sas v le liT.
dam ri ge be li mos wav le ebs ux s nis, ra xar ve ze bi hqon daT da va le bis Ses ru le ba Si da ra ga a ke Tes swo rad; ram de ni wu Ti das Wir da Se no bis da to ve bas da a.S.
sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si, dam ri ge be li mos wav le ebs aZ levs mi Ti Te bebs da kvlav ime o-re ben sa var ji Sos ima ve an Sem deg gak ve Til ze; sa var ji Sos das ru le bis Sem deg mos wav le e bi msje lo ben mi Re bul ga moc di le ba ze.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs hyofs jgu fe bad da gan sa xil ve lad aZ levs Sem deg sa kiTxebs:
jgu fi 1. 1. ra un da mo vi moq me doT mi wis Z v ris dros, ro de sac vim yo fe biT Se no ba Si, ma ga li Tad,
sax l Si an sko la Si? 2. ra ad gi le bia am dros yve la ze sa xi fa To? 3. vi si mi Ti Te be biT un da vi moq me doT? an Tu mar to varT, ra un da ga va ke ToT? 4. Se saZ le be lia Cvens gver diT ar iy v nen oja xis wev re bi, vis da vu re kavT mi wis Z v ris Sem-
deg da sax ma reb lad? vi ciT Tu ara ma Ti te le fo ne bis nom re bi?
jgu fi 2. 1. ra un da mo vi moq me doT mi wis Z v ris dros, Tu vim yo fe biT gaS lil ad gi las? 2. ra ad gi le bia am dros yve la ze sa xi fa To? 3. vi si mi Ti Te be biT un da vi moq me doT? an Tu mar to varT, ra un da ga va ke ToT?
78
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
4. ro gor un da mo viq ceT eva ku a ci i sas da ra niv Te bi un da wa vi RoT Tan? 5. Se saZ le be lia Cvens gver diT ar iy v nen oja xis wev re bi, vis da vu re kavT mi wis Z v ris Sem-
deg da sax ma reb lad? vi ciT Tu ara ma Ti te le fo nis nom re bi?
jgu fi 3. 1. ra un da mo vi moq me doT mi wis Z v ri dros?
mos wav le e bi jgu fu rad as ru le ben sa mu Sa os flip Car t ze (an `po wer po in t - ze~); sa mu Sa os Ses ru le bis Sem deg dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, war mo ad gi non na mu Se va re bi; Ti To e-u li jgu fi ir Cevs li ders, ro me lic ake Tebs pre zen ta ci as; dam ri ge be li ake Tebs ko men tars da mos wav le eb Tan er Tad azus tebs qce vis we sebs.
mos wav le e bi brun de bi an jguf Si; dam ri ge be li `mo xa li se~ mos wav les sTxovs mi wis Z v-ris dros sak la so oTax Si mos wav le e bis qce vis de mon s t ri re bas.
dam ri ge be li asa xe lebs aq ti vo bas, xo lo mos wav le ax dens de mon s t ri re bas; ma ga li Tad, fan j ris gan mo So re ba, mer xis qveS da mal va, say r den ke del Tan ga Ce re ba da a.S.; mos wav le e bi ak vir de bi an da Ta va dac ime o re ben moq me de bebs.
ga ur k vev lo bis Sem Tx ve va Si, mos wav le e bi sva men Se kiTx vebs. dam ri ge be li ak vir de ba da iniS navs, ram de nad swo rad moq me de ben mos wav le e bi.
Tu klas Si SezRu du li Se saZ leb lo bis mqo ne mos wav le a, dam ri ge be li yu radRe bas aq-cevs, rom in s t ruq ci e bi mis T vis ga sa ge bi iyos da mi si Se saZ leb lo bis far g leb Si swra fad da usaf r Txod Ses Z los Tav Se saf ris mo Zi e ba.
dam x ma re ma sa la:mi wis Z v ris epi cen t ri aris mi wis Z v ris hi po cen t ris pro eq cia mi wis ze da pir ze. hi po-
cen t ri war mo ad gens uSu a lod ke ras mi wis Sig niT, sa i da nac war mo iS va mi wis Z v ra. sa Su a lo mi wis Z v ra 5-20 wams grZel de ba. rac uf ro di xans grZel de ba rye va, miT uf ro Zli e ria da zi-a ne be bi.
mi wis Z v ris Za lis ga zom va: rye vis tal Re bis sa er To ener gia anu mi wis Z v ris sim Z lav-re (siZ li e re) izo me ba mag ni tu deb Si (1-dan 8-mde rix te ris ska liT); mi wis Z v ris mag ni tu da fiq sir de ba spe ci a lur apa rat ze `se is mog raf ze~. mag ni tu de bi ga mo i ye ne ba mi wis Z v ris ener-ge ti ku li kla si fi ci re bis T vis. rix te ris ska liT 1-dan 8-mde mag ni tu dis mi wis Z v ris in ten-si vo ba fas de ba ro ma u li cif re biT ga mo sa xu li mer ka lis Tor met ba li a ni se is mu ri ska liT (I-XII). ba lis si di de da mo ki de bu lia epi cen t ri dan da So re ba ze, ke ris siR r me sa da mag ni tu-da ze.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. mi wis Z v ris Sem Tx ve va Si gax sov deT sax l Si, sko la Si, sa zo ga do eb ri vi Tav Sey ris ad gi-
leb Si, tran s por t sa da qu Ca Si yof ni sas moq me de bis we se bi;2. wi nas war Se is wav leT da gan sazR v reT saf r Txis Sem c ve li ad gi le bi Tqvens sko la sa da
sax l Si;3. uf ro se bis dax ma re biT gan sazR v reT usaf r Txo ad gi li Tqve ni sax lis yve la oTa xi sa da
sak la so oTa xi saT vis;4. ga e ca niT sa gan ge bo si tu a ci eb Si sko lis moq me de bis geg mebs;5. oja xis wev reb Tan er Tad Se ad gi neT ka tas t ro fi sad mi mzad yof ni sa da re a gi re bis sa o-
ja xo geg ma; 6. sko lis te ri to ri a ze ico deT Tav Sey ris pun q ti;7. vi co deT qa la qis sa gan ge bo sam sa xu ris / te le fo nis nom re bi;8. ico deT, rom mi wis Z v ris dros sa Si Sia ga re da Si ga ked le bis di di Se mi nu li Ri o be bi,
kuTxis oTa xe bi da lif ti;9. nu mo awyobT Ta ro ebs sa wo lis Tav ze. ; sar ke e bi da mZi me su ra Te bi mo a ri deT sa wols;
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 79
10. mya rad mi a mag reT ked lis Ta ro e bi ke del ze, ka ra de bi iataks; Ca mo i ReT ze da Ta ro e bi-dan mZi me sag ne bi; ar da awyoT Ta ro ze. mi nis niv Te bi;
11. ar dad gaT sa wo le bi did fan j reb Tan, ga re ked leb Tan an Se mi nul tix reb Tan;12. nu Ca xer gavT bi na Si Se sas v lels, de re fans da ki bis uj re debs; 13. sam za re u lo Si gaz qu ras Tan ar da awyoT aale ba di niv Te bi; 14. eleq t rowyal ga macxe le be li sa i me dod un da iyos mi mag re bu li, rad gan mi wis Z v ris Sem-
deg is wylis sa u ke Te so re zer vu a ri xde ba; Se e ca deT ar da a zi a noT igi;15. iqo ni eT sa gan ge bo aR Wur vi lo ba da ma ra ge bi (wya li, ara mal fu We ba di sak ve bi, eleq t-
ro- fa na ri, pir ve la di dax ma re bis sa me di ci no nak re bi da a.S.).
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. Se i nar Cu neT sim S vi de, nu Ca var de biT pa ni ka Si; 2. da e lo deT uf ro se bis mi Ti Te bebs da imoq me deT ma Ti re ko men da ci e biT;3. sa zo ga do eb ri vi Tav Sey ris ad gi leb Si ar ga iq ceT ka ris ken, rad gan da zi a ne ba xde ba im
Sem Tx ve va Si, ro de sac xal xi pa ni ka Sia da cdi lobs er T d ro u lad da to vos Se no ba; nu gax valT ki be ze, aivan ze an lif t Si;
4. dar CiT ad gil ze biZ ge bis dam Tav re bam de da iq ve na xeT Tav Se sa fa ri (mya ri ma gi da, mer-xi, ska mi, Si da ka pi ta lu ri ke de li, ka re bis Ri o bi, oTa xis kuTxe).;
5. Ca i mux leT, ori ve xe li da i deT ki ser ze da Ta vi da xa reT (Ca i mux le, amo e fa re, mya rad Ca e Wi de!);
6. Ta vi aari deT fan j reb sa da mZi me niv Tebs, rom le bic Se iZ le ba gad mo pir q vav des;7. Tu qi mi is ka bi net Si an iseT la bo ra to ri a Si, xarT, sa dac qi mi u ri niv Ti e re be bi ina xe ba,
biZ ge bis Sem deg Se e ca deT da to voT es oTa xi, rad gan Se saZ le be lia qi mi u ri da zi a ne bis mi Re ba;
8. Tu sax l Si xarT, swra fad ga mor TeT eleq t ro mowyo bi lo ba da ga da ke teT ga zi;9. nu Se ga Si nebT Wur W lis, mi nis da sxva msxvre va di sag ne bis xma u ri ;u Tqven aR mo a CenT,
rom ka re bi ga i We da, nu Se ge Sin de baT, es Se no bis de for ma ci i Taa ga mow ve u li;10. Tu sa wol Si xarT, ar ga in Z reT, da i fa reT Tav ze ba li Si Se saZ lo trav me bis asa ci leb-
lad;11. Tu Tqven maR liv Se no bis Tan dga xarT, sas w ra fod da de qiT Se sas v lel Ri ob Tan, ra Ta
Ta vi dan aici loT Ca mo var d ni li sag ne bi. 12. Tu Se no bis ga reT xarT, Se e ca deT, gax vi deT Ria siv r ce Si; mo e ri deT eleq to ga dam cem
xa zebs;13. Tu mTi an mxa re Si xarT, mo e ri deT qva Tac ve na sa da mewyers, ro me lic Se iZ le ba gan vi-
Tar des mi wis Z v ris Sem deg;14. Tu av to mo bil Si xarT, sTxo veT mZRol s , Se a Ce ros man qa na eleq t ro ga dam ce mi xa ze bi-
dan, sag zao niS ne bi dan, Se no bi dan an xi di dan mo So re biT;15. rac mTa va ri a, gax sov deT, rom Tqven auci leb lad da gex ma re bi an spe ci a lu ri sam sa xu-
re bi.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. iya viT mSvi dad da ar ah y veT pa ni kas. Tqven auci leb lad ga gi we ven dax ma re bas!2. imoq me deT wi nas war mom za de bu li geg mis mi xed viT an da e lo deT uf ro se bis mi Ti Te-
bebs;3. Se giZ li aT ga mox vi deT Tqve ni Tav Se saf ri dan; 4. pir vel rig Si, Se i mow moT Ta vi Se saZ lo da zi a ne beb ze; Sem deg - ir g v liv myo fe bis mdgo-
ma re o ba. Tu es ver Ses Ze liT, da e lo deT maS vel Ta raz mis mos v las;5. mi wis Z v ris Sem deg Se no bis da to ve bi dan 2-3 sa a Ti nu dab run de biT ukan, Tu amis auci-
leb lo ba ar aris, rad gan Se saZ loa mi wis Z v ra gan me or des (`af ter So ki~);6. Se no ba Si Ses v li sas iya viT frTxi lad, ngre va Se iZ le ba gan me or des;
80
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
7. Se a mow meT, aris Tu ara xan Z ris ke ra: sus ti xan Z ris Sem Tx ve va Si Se e ca deT mis Caq ro bas;8. Se saZ le be lia ga zis ga Jon va, eleq t ro sa de ne bis da zi a ne ba;9. frTxi lad ga a ReT ka ra dis ka ri/ ka re bi sa Wi ro niv Te bis asa Re bad;10. ga mo i ye neT mxo lod eleq t ro- fa na ri; ara vi Tar Sem Tx ve va Si ar isar geb loT nav Tis sa-
na TiT an san T liT;11. Tu sa ka na li za cio si si te ma da zi a ne bu li a, mo e ri deT tu a le tiT sar geb lo bas;12. sak ve bad ga mo i ye neT mxo lod mSra li sak ve bi da kon ser ve bi;13 wyli suk ma ri so bis Sem Tx ve va Si ga mo i ye neT wya li eleq t rowyal ga macxe leb lis re zer-
vu a ri dan;14. mi a wo deT in for ma cia Se sa ba mis sam sa xu rebs Tqve ni me zob le bis Se sa xeb (SezRu du li
Se saZ leb lo bis mqo ne pi re bi, mar to xe la mo xu ce bi da a.S.);15. ra di o mim Re biT us mi neT in for ma ci ebs mi wis Z v ris Se sa xeb;
Se kiTx ve bi:1. ras ewo de ba mi wis Z v ris epi cen t ri? hi po cen t ri?2. ro gor izo me ba mi wis Z v ris Za la?3. ra aris se is mog ra fi?
Te ma 2. wyal di do ba
uka nas k nel aT w le ul Si ima ta, wyal di do be bis six Si rem da da man g re vel ma xa si aT ma rac sa zo ga do e bas uf ro mgrZno bi a res xdis am saf r Txe e bis mi marT. amis mi ze zi ki kli ma-tis glo ba lu ri cvli le ba (ro me lic eq s t re ma lu ri xa si a Tis amin debs in ten si urs xdi da mo sax le o bis zrda a; ada mi a ni sacxov reb lad da eko no mi kis dar ge bis gan sa vi Ta reb lad (Zi-ri Ta dad, sof lis me ur ne o ba) ika vebs iseT are a lebs, rom le bic saf r Txis Sem c vel zo neb Si a. es zo ne bia mdi na re e bi sa da zRvis sa na pi ro e bi. kli ma tis cvli le bis sa er Ta So ri so pa ne lis (IPCC) das k v niT, Tu ki 21-e sa u ku ne Si tem pe ra tu ra cel si u sis ska liT 1,4 -5,8 gra du siT mo i-ma tebs, zRvis do ne 9sm-dan 88 sm-mde aiwevs, rac ki dev uf ro gaz r dis wyal di do be bis risks , es ki pir da pir zrdis eko no mi kur za ral sa da Se saZ lo msxverpls.
ka tas t ro fu li xa si a Tis wyal di do ba- wyal mo var d ne bi ad re ul wleb Si 8-10 we li wad Si er Txel Se i niS ne bo da, bo lo pe ri od Si ase Ti mov le ne bi 5-6 we li wad Si er Txel me or de ba.
kav Si ri kli ma tis cvli le ba sa da wyal di do bebs So ris:aR sa niS na vi a, rom kli ma tis cvli le ba sa da Tan m de vi at mos fe ro sa da oke a nes So ris
siT bu ri ener gi is in ten si u ri gac v la oke a nis ze da pir ze Stor me bis ra o de no bas gaz r dis. gax Si re bu li Stor me bi myin va re bis dno bis fon ze ga mo iw vevs sa na pi ro zo le bis dat bor vas, rac uzar ma zar za rals mo i tans. tem pe ra tu ris ma te bas Tan sdevs aor T q le bis gaZ li e re-bac, Se sa ba mi sad, na le qe bis ra o de no bac ima tebs. gar k ve u li te ri to ri e bis T vis aman Se saZ-loa da de bi Ti cvli le be bic ki ga mo iw vi os, mag ram, Zi ri Tad Si, gax Sir de ba wyal di do be bi sa da wyal mo var d ne bis ra o de no ba da maT gan mi ye ne bu li za ra lic.
Se kiTx ve bi:1. ra un da mo i moq me dos sa xel m wi fom za ra lis Se sam ci reb lad?2. ra Seg viZ lia mo vi moq me doT Cven?
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass oTx jgu fad hyofs. sTxovs mos wav le ebs, ga ix se non wyal mo var d nis,
wyal di do bis dros da wyal di do bis Sem deg qce vis we se bi da Seq m nan pla ka te bi maT ze um c-ro si mos wav le e bis, ma Ti mSob le bis, sko lis pe da go ge bi sa da sko lis ad mi nis t ra ci is T vis.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 81
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs mo i Zi on in for ma cia kli ma tis cvli le bis Se sa xeb da
ga a ke Ton pre zen ta ci a. ro gor moq me debs tem pe ra tu ris ma te ba wyal di do ba sa da wyal mo-var na ze?
dam ri ge be li sa ub ris dawye bam de ax se nebs mos wav le ebs wyal mo var d ni sa da wyal di do-bis ra o bas, ga mom w vev mi ze zebs. esa ub re ba kli ma tis glo ba lur cvli le ba ze.
Te ma 3. mewye ri
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs qce vis we seb ze mewye ris dros:moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:
1. mewye ris Sem deg ga dar Ce nil Se no ba- na ge bo beb Si Se a mow meT ked le bis da ga da xur vis mdgo ma re o ba, ga mo av li neT eleq t roq se le bis, ga zis da wyal mo ma ra ge bis qse le bis da-zi a ne ba;
2. mewye ris Ca mo wo lis Sem deg tar de ba gaw men di Ti da sa re a bi li ta cio sa mu Sa o e bi.
mewyer sa wi na aR m de go Ro nis Zi e be bi iyo fa Sem deg pre ven ci ul da sa in Jin ro- dam cav Ro nis Zi e bad: 1. mewyer sa SiS ub neb ze mce na re e bis Wris, wyal sa te ve bis mim de ba re fer do beb ze mSe neb-
lo be bis, mi wis q ve Sa afeT qe be bis da te ri to ri is usis te mo rwyvis ak r Zal va; 2. tye e bis ga na Se ni a ne ba mewyer sa SiS fer do beb ze;3. mewyer sa wi naR m de go sa in Jin ro na ge bo be bis (ma ga li Tad: xi min je bis, say r de ni kon s t-
ruq ci e bi sa da ked le bis) mSe neb lo ba.
aq ti vo ba 1.jgu fu ri pro eq tidam ri ge be li mos wav le ebs ana wi lebs mci re jgu fe bad da sTxovs Se ad gi non pro eq ti
mewye ris ris kis Sem ci re bis Se sa xeb maT re gi on Si/ so fel Si/ qa laq Si.ami saT vis sTxovs, mo i Zi on in for ma cia bo lo ori wlis gan mav lo ba Si maT re gi on Si/ so-
fel Si/ qa laq Si mom x da ri mewye ris Se sa xeb. ase ve, pro eq t Si mos wav le eb ma un da asa xon Sem de gi in for ma ci a:
sad Ca mow va mewye ri? we li wa dis ra dros Ca mow va mewye ri? ram Se uwyo xe li mewy ris Ca mo wo las? ra za ra li mi a ye na man mo sax le o bas? ra zi a ni mi a ye na mewyer ma re gi on s / so fel s / qa laqs? ra Ro nis Zi e be bi ga tar da mewy ris Ca mo wo lis Sem deg? Se iZ le bo da Tu ara ka tas t ro fis Ta vi dan aci le ba?
dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs Se i mu Sa on re ko men da ci e bi pi rov nul da re gi o nis / qa-la qis / sof lis do ne ze pre ven ci u li Ro nis Zi e be bis Se sa xeb; mos wav le ebs Se uZ li aT re ko-men da ci e bi pla ka tis sa xiT mo am za don.
Te ma 4. Rvar co fi
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. mTa Si gam g zav re bam de Se is wav leT Tqve ni moZ ra o bis mar S rut ze es Rvar cob sa Si Si ad-
gi le bi da Ta vi aari deT maT, gan sa kuT re biT, ux vi wvi me bis Sem deg;2. yo vel T vis gax sov deT, rom Rvar cof Si mo yo li li ada mi a nis ga dar Ce na TiT q mis Se uZ le-
be li a. ga dar Ce na mxo lod mis gan Ta vis ari de biT Se iZ le ba;
82
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
3. wi nas wa ri eva ku a ci is dros, bi nis da to ve bam de ga mor TeT de ni, ga zi da wya li. mWid rod da xu reT kar - fan j re bi da sa ven ti la cio mi le bi;
4. Ti To e ul ma ada mi an ma, ro me lic cxov robs Rvar cof sa SiS ra i on Si, un da gan sazR v ros, xom ar mde ba re obs mi si sax li Rvar co fis Se saZ lo moq me de bis zo na Si. aseT zo neb Si, ro-gorc we si, uari un da TqvaT sacxov re be li sax lis aSe ne ba ze. xo lo im Sem Tx ve va Si, Tu sax li uk ve mde ba re obs aR niS nul zo na Si, sa Wi roa mi i RoT zo me bi sax lis fun da men ti-sa da ked le bis ga sa mag reb lad, mi way ri le bis, Se mov li Ti sa ni aR v re ar xe bis asa ge bad, fer do be bis nar ga ve biT an say r de ni ked le biT ga sa mag reb lad, sa ko mu ni ka cio xa ze bis da ma te bi Ti dac vi Ti Ro nis Zi e be bis ga sa ta reb lad.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. mo ax lo e bu li Rvar co fu li na ka dis Se sa xeb gaf r Txi le ba- sig na lis mi Re bis Sem Tx ve va-
Si (si re niT, ra di o Ti, te le fo niT an ra i me sxva wi nas war dad ge ni li sa Su a le be biT) an xma u ris Sem Tx ve va Si, ro me lic wa a gavs di di sis w ra fiT mo ax lo e bu li ma ta reb lis gru-xuns, auci le be li a, da u yo neb liv ax vi deT vel - dab lo bi dan (wylis Ca sa di na ri dan) 50-100 met riT maR la;
2. eca deT, sas w ra fod ga da ad gil diT usaf r Txo ad gil ze wi nas war gan sazR v ru li sa e va-ku a cio sqe mis Se sa ba mi sad;
3. ama ve dros, un da gax sov deT, rom mZvin va re na ka di dan Se iZ le ba amo ityor c nos di di wo-nis qve bi, rom leb mac Se iZ le ba saf r Txe Se uq m nas ada mi a nebs.
Rvar cof sa wi na aR m de go Ro nis Zi e be bi: Rvar cof sa SiS ra i o neb Si ige ba Rvar co fis sa-wi na aR m de go je bi re bi/ kaS x le bi, keT de ba Se mov li Ti ar xe bi, re gu lir de ba anu mcir de ba mTis tbe bis wylis do ne, xe e bis dar g vis gziT xde ba fer do beb ze mi wis ga mag re ba, tar de ba dak vir ve be bi, iq m ne ba Setyo bi ne bis sis te ma da igeg me ba eva ku a ci a.
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, mo am za don pla ka ti imis Se sa xeb, Tu ra un da mo i moq-
me don mos wav le eb ma Rvar co fis dros; dam ri ge be li mos wav le e bis na mu Sev rebs ak ravs sak-la so oTax Si.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, mo am za don pla ka ti imis Se sa xeb, ra Ro nis Zi e be bi un-
da ga tar des Rvar co fis Ta vi dan asa ci leb lad / sa SiS ro e bis Se sam ci reb lad Sem deg do ne eb ze: 1. pi rov nul; 2. re gi o nis / qa la qis / sof lis;
dam ri ge be li mos wav le e bis na mu Sev rebs ga moh fens sak la so oTax Si.
Te ma 5. kldez va vi, qva Tac ve na
kldez va vi aris ci ca bo kldo van fer do beb ze lo de bis uec rad mowy ve ta da swra fad, Ta vi su fa li var d niT an go re biT ga da ad gi le ba. kldez va vis war mo So bas win uZR vis nap ra-le bis ga Ce na, ro mel Ta gas w v riv xde ba lo de bis Ca moS la.
qva Tac ve na aris ci ca bo fer do beb ze qa ne bis ga mo fi tu li pro duq te bis Ca moS la da ga-da ad gi le ba. kldez va vis gan gan s x va ve biT, pro cess per ma nen tu li xSi ri xa si a Ti aqvs, ris ga-moc fer do be bis Zir Si war mo iq m ne ba qva Tac ve nis pro duq te bis gro ve bi - ko nu se bi.
kldez va vi da qva Tac ve na gra vi ta ci ul, sim Zi mis Za lis gav le niT for mi re bad pro ce-sebs ga ne kuT v ne bi an. ma Ti gan vi Ta re bis gan m sazR v re lia re li e fu ri, teq to ni kur - ge o lo-gi u ri, kli ma tu ri da teq no ge nu ri (a da mi a nis sa me ur neo saq mi a no ba) faq to re bi. kldez va vi
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 83
da qva Tac ve na Se saZ le be lia gan vi Tar des ro gorc mtki ce kldo van, ase ve Se da re biT sust qa neb Si. es pro ce se bi ar aris da ma xa si a Te be li Ti xo va ni qa ne biT age bu li fer do be bi saT vis.
qva Tac ve na did sa SiS ro e bas uq m nis sa av to mo bi lo da sar ki nig zo mo nak ve Tebs. gan sa-kuT re biT di di prob le me bi Se eq m na uka nas k nel pe ri od Si qa laq Wi a Tu ra sa da mim de ba re sof lebs. xSi rad qva Tac ve nis ka tas t ro fu li ze moq me de bis qveS uSu a lod sacxov re be li sax le bic aR moC de ba xol me. gan sa kuT re biT sa xi fa Toa igi tu ris tu li jfu fe bi saT vis da al pi nis te bi saT vis, rom le bic ga da ad gil de bi an qva Tac ve nis sa SiS ro e bis mqo ne ub neb ze.
qva Tac ve na um rav les Sem Tx ve va Si, gvxvde ba/ x de ba 20 gra dus ze me ti qa no bis mqo ne fer-do beb ze. dRe- Ra mis gan mav lo ba Si tem pe ra tu ris cva le ba do ba ga na pi ro bebs kldis ze da-pi ris das k do mas. bza reb Si mox ved ri li wylis ga yin va iw vevs am bza re bis ga far To e bas. pro-ce sis mra val je ra do ba ki, mTli a no ba Si, iw vevs kldis ma si vis daS las. zam T ris pe ri od Si, ro gorc we si, bza reb Si Ca yi nu li wya li er T g va rad kravs (a mag rebs) ma sivs. am de nad, zam T ris pe ri od Si, yin vi an dRe eb Si, qva Tac ve na nak le bad mo sa lod ne li a. igi aq ti ur de ba ga zafxu-lo biT, dRis pir vel na xe var Si, ro de sac mzis Tbu ri aq ti vo ba maq si mums aR wevs. qva Tac ve na, ase ve, da ma xa si a Te be lia zafxu lis pe ri od Si, in ten si u ri wvi me bis dros.
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li vi zu a lu ri ma sa le bis ga mo ye ne biT ata rebs mi ni- leq ci as qva Tac ve na ze;
ga ni xi lavs Sem deg sa kiTxebs: ra aris qva Tac ve na? kldez va vi? ro mel se zon zea me tad mo sa lod ne li qva Tac ve na? ro me li re gi o ne bia am mxriv sa ris-
ko? ra kli ma tu ri pi ro be bi uwyobs xels qva Tac ve nas? ra zi a ni Se iZ le ba ga mo iw vi os qva Tac ve nam?
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs hyofs mci re jgu fe bad da da va le bad aZ levs qva Tac ve nis sa-
SiS ro e bis ru kis Sed ge nas; sa mu Sa os das ru le bis Sem deg jgu fe bi war mo ad ge nen na mu Se vars. pa su xo ben Sem deg kiTx vebs: ram de nad ris kis Sem c vel re gi on Si/ qa laq Si/ so fel Si cxov ro ben isi ni? ro gor Se iZ le ba qva Tac ve nis ris kis Sem ci re ba? ra Ro nis Zi e be bis ga ta re baa sa Wi ro ris ke bis Se sam ci reb lad pi rov nul do ne ze? erov-
nul do ne ze? ris kis Sem c vel zo na Si cxov re bis Sem Tx ve va Si, mos wav le e bi mas wav leb lis dax m re biT
afa se ben, Tu ra pre ven ci u li Ro nis Zi e be bia ga ta re bu li maT qa laq Si/ so fel Si, an ra Ro nis-Zi e bi e bi un da da i geg mos da ga tar des.
Te ma 6. Zli e ri qa ri
qa ri war mo iq m ne ba de da mi wis ze da pi ris ara Ta na ba ri gaT bo biT / ma Ra li wne vis uTa-nab ro biT. rac uf ro me ti iq ne ba tem pe ra tu ru li sxva o ba ad gi leb s /or at mos fe rul wne-vas So ris, miT uf ro me ti siZ li e ris iq ne ba qa ri. qa ris siC qa re da tur bu len to ba Se iZ le-ba Sec va los ro gorc re li ef ma (mTa), mce na re u lo bam, ase ve – Se no ba- na ge bo beb ma. qar bu qis uca be dad amo var d na ne bis mi er se zon ze Se iZ le ba. Zli e ri qa ris T vis wi nas wa ri mza de ba auci-le be li a. wi na aR m deg Sem Tx ve va Si, za ra li Se iZ le ba mniS v ne lo va ni iyos.
Zli e ri qa ris dros Se iZ le ba ga daty des an Zir fes vi a nad amo i Zir k vos xe e bi, Ca im s x v res Su Se bi; qa ri ha er Si ita cebs sxva das x va obi eqts, rac Se iZ le ba zi a nis mom ta ni iyos. ha er Si ata ce bu li mtve ri xil va do bas am ci rebs, rac zrdis av to sag zao Sem Tx ve vebs. qar ma zRva ze Se saZ loa Zli e ri zvir T ce ma ga mo iw vi os, rac wylis do nes maR la wevs.
84
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
qa ri de da mi wis ze da pir ze yvel ga na a, is ro gorc sa sar geb lo (mTa va ri kom po nen ti wy-lis wreb run va Si, eleq t ro ener gi is ga mo mu Sa ve ba, mce na re e bis dam t ver va), ase ve, zi a nis mom ta ni Se iZ le ba iyos. Stor mu li xa si a Tis qars Se uZ lia da a zi a nos eleq t ro ga dam ce mi xa-ze bi da Se no be bi.
tro pi ku li cik lo ni/ qar bor ba la/ tor na do ka tas t ro fu li mov le na a, ro me lic tro pi kul sar tyel Si ya lib de ba da Ta vi si ka tas t ro fu li xa si a Tis ga mo did yu radRe bas im sa xu rebs. war mo iq m ne ba ha e ris ma se bis wri u li moZ ra o biT (Crdi lo na xe var s fe ro Si sa a-Tis is ris sa wi na aR m de go mi mar Tu le biT, sam x reT Si - pi ri qiT), Zab ris qve da na wi li de da mi-wis ze da pi ri Tan Se xe bi sas iw vevs sxva das x va xa ris xis da zi a ne bebs. msof lio me te o sad gu re-bi ak vir de bi an mis Ca mo ya li be bas da ga da ad gi le bas, rac Se saZ leb lo bas iZ le va, mo sax le o ba wi nas wa ri gan ga SiT in for mir des. mzad yof na niS navs mo sa lod ne li za ra lis mi ni mu mam de Sem ci re bas. tor na dos xu Ti ka te go ria aqvs da ngre vis mas S ta be bi sxva das x va a.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. Stor mu li xa si a Tis Rrub le bis fron tis swra fi mo ax lo e biT Se iZ le ba qar bu qis ram de-
ni me aTe u li wu TiT ad re amoc no ba;2. am dros sa Wi roa aivan ze an ezo Si cu dad da mag re bu li sag ne bis da mag re ba an da xu rul
siv r ce Si Se ta na; kar - fan j ri sa da Ja lu ze bis Ca ket va, da mag re ba.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. Tu qar bu qis dros Se no ba Si im yo fe biT, auci le be lia da ke toT fan j re bi, ka re bi. um jo-
be si a, Sors id geT fan j ri dan, ra Ta mi si Cam s x v re vis Sem Tx ve va Si ar da zi an deT. msxvre-va ki qa ris gan ha er Si ata ce bul ma sag neb ma Se iZ le ba ga mo iw vi os. um jo be sia Si da oTax Si Ses v la, ro mel sac ar aqvs fan j re bi. Se iZ le ba es iyos de re fa ni an aba za na;
2. ga mor TeT yve la eleq t ro mowyo bi lo ba;3. dar CiT sax l Si Stor mis das ru le bam de. gax sov deT, rom Stor mis das ru le bis Sem deg is
kvlav Se iZ le ba gan me or des;4. Tu Se no ba da zi an da, ma ga li Tad, aexa da sa xu ra vi, Tqven ki iq im yo fe biT, sjobs, Stor mis
das ru le bam de Se no bis sxva mxa res ga da i nac v loT, an ma si u ri ave jis qveS Se i ma loT;5. Tu qar buq ma qu Ca Si mo gis w roT, eri deT aiv ne bi dan gad mo var d nil sag nebs. sas w ra fod mo Zeb-
neT Tav Se sa fa ri myar Se no beb Si. da i ca viT Ta vi ha er Si ata ce bu li niv Te bis gan. dac va Se saZ-le be lia xe le biT an Tav sa bu ra viT, sa Wi roa Tva le bi sa da cxvir - pi ris dac va mtvri sa gan;
6. gax sov deT, Se no bebs So ris viw ro ga sas v le leb Si qa ris siC qa re ki dev uf ro iz r de ba;7. Tu ki bu ne ba Si im yo fe biT, Ta vi un da Se a fa roT mo fa re bul, myud ro ad gils. Tu ki siv r-
ce Ri a a, ma Sin da we qiT da mi e ka riT mi was;8. Tu ki av to mo bil Si im yo fe biT, sjobs man qa na Si dar CeT da fan j re bi da xu roT. ar Se a fa-
roT man qa na aram d g rad obi eq tebs, rom le bic Se iZ le ba Ca mo in g res.
Se kiTx ve bi:1. ra ga na pi ro bebs qars?2. ro gor mo vem za doT Zli e ri qa ris T vis? ra tom aris mniS v ne lo va ni wi nas wa ri mza de ba?3. ra zi a ni/ za ra li Se iZ le ba mi a ye nos mo sax le o bas Zli er ma qar ma?4. ro me li oTa xe bia yve la ze usaf r Txo Zli e ri qa ris dros? da a sa bu TeT pa su xi.5. ra aris tro pi ku li cik lo ni?
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass jgu fe bad hyofs da sTxovs, mo am za don pla ka te bi Zli e ri qa ris
dros moq me de bis we seb ze. pir ve li jgu fi ake Tebs pre zen ta ci as Zli e ri qa ris dros sax l Si moq me de bis we se bis Se sa xeb, me o re jgu fi – qu Ca Si, me sa me jgu fi – av to mo bil Si, me oTxe jgu-fi ki bu ne ba Si moq me de bis we se bis Se sa xeb.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 85
Te ma 7. sety va
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. Tu Tqvens gver d ze aris da za ra le bu li, ga mo u Za xeT sas w ra fo dax ma re bas; mi u Ti TeT
sety vis mar c v le bis zo ma;2. eleq t ro ga dam ce mi xa ze bis gawy ve tis Sem Tx ve va Si, sa Si Sia maT Tan mi ax lo e ba, rad gan Se-
iZ le ba den ma da gar tyaT, xo lo xan Z ris Sem Tx ve va Si, um jo be sia xan Zars ga ne ri doT da ga mo u Za xoT sa xan Z ro sam sa xurs.
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li jgu feb Si mu Sa o bas sTa va zobs mos wav le ebs, ra Ta Se i mu Sa on sety vis Sem-
deg sax l Si, bu ne ba Si da av to mo bil Si qce vis we se bi.
Te ma 8. tyis xan Za ri
dam ri ge be li ac nobs mos wav le ebs tyis xan Z ris Ta vi dan asa ci le bel pre ven ci ul Ro-nis Zi e bebs:
tyis xan Z ris pre ven ci u li Ro nis Zi e be bi:1. tyis xan Z re bis gav r ce le bis Ta vi dan asa ci le be li Ro nis Zi e be bi a: sa ni ta ru li Wra, Wris
ad gi le bis gaw men da da sxva sa mu Sa o e bis gan xor ci e le ba; ag reT ve, tye Si xan Zar sa wi na aR-m de go ba ri e re bis sis te me bis Se saq m ne lad spe ci a lu ri sa mu Sa o e bis Ca ta re ba da xan Zar-sa wi na aR m de go da niS nu le bis obi eq tis mSe neb lo ba;
2. un da gvax sov des, rom tye iq ce va `cecx l gam Z le obi eq tad~, Tu igi ga iw min de ba xme li, ga mom S ra li fiCxis, to te bis, mo re bi sa da qvetyi sa gan, mo ewyo ba 2-3 mi ne ra li ze bu li zo li, zo lebs So ris 50-60 m man Zi lis dac viT, xo lo ni a dag ze da sa fa ri pe ri o du lad amo iw ve ba.
Se kiTx ve bi:1. ra un da ga keT des xan Z ris Ta vi dan asa ci leb lad?2. ro gor un da ga da vaq ci oT tye „cecx l gam Z le obi eq tad“?
aq ti vo ba 1.1. so ci a lu ri pro eq ti: 2. tyis gaw men da.
Te ma 9. zva vi
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. ar wax vi deT mTa Si av dar Si da To vis dros, xo lo Tu uamin do ba Si ga reT gas v la gi wevT,
amis Se sa xeb ac no beT iseT pi rov ne bas, ro me lic sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si da u kav Sir de ba sa maS ve lo sam sa xurs;
2. mTa Si yof ni sas yu radRe ba mi aq ci eT amin dis cvli le bas;3. mTa Si was v li sas un da ico deT Tqve ni mgzav ro bis an ga se ir ne bis ra i on Si zva vis Se saZ lo
Ca mo wo lis ad gi le bi;4. Ta vi aari deT ad gi lebs, sa dac ar se bobs zva vis Ca mo wo lis sa SiS ro e ba. zva vi uf ro xSi-
ria mTis im fer do beb ze, ro mel Ta dax ri lo ba 300-s, xo lo tyiT da buC q na riT da u fa rav fer do beb ze – 200-s aRe ma te ba. zva vis Ca mo wo la, praq ti ku lad, yo ve li To vis dros im fer do beb ze aRi niS ne ba, ro mel Ta dax ri lo ba 450-ze me ti a;
86
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
5. zvav sa SiS ro e bis pe ri od Si Ta vi aari deT im fer do beb sa da mTis Zir Si ga da ad gi le bas, rom lis fer do be bis dax ri lo ba 300-ze me ti a, xo lo To vis Sem deg im fer do beb sa da mTis Zir Si moZ ra o bas, rom lis fer do be bis dax ri lo ba 200-is far g leb Si a;
6. da i max sov reT, rom zva vis Ca mo wo lis yve la ze sa Si Si pe ri o di ga zafxu li sa, ro de sac Tov lis sa fa ri uk ve ma Ra lia da igi dno bas iw vevs, mzis amos v li dan – mzis Cas v lam de. zvav sa SiS ro e ba ma Ral m Ti an zo na Si zafxu lis Tve eb Sic nar Cun de ba.
zva ve bi sa gan dac vis pro fi laq ti ku ri Ro nis Zi e be bi iT va lis wi nebs zva vis war moq m na ze Tval T va lis or ga ni ze bas, prog no zi re bis ope ra ti u li sam sa xu ris or ga ni ze ba sa da maT xe-lov nur ga mow ve vas. dac vis sa in Jin ro Ro nis Zi e be bi iT va lis wi nebs zvav sa SiS ra i o neb Si mce-na re u li sa fa ris Seq m nas, zva ve bis war mo So bis ke reb Si spe ci a lu ri dam be bis, zvav m W re le-bis, ga sas v le le bis / de ref ne bi sa da gvi ra be bis mSe neb lo bas.
zva vis Ca mo wo lis sa SiS ro e bi sas xor ci el de ba Sem de gi zvav sa wi na aR m de go sa mu Sa o e bi: zvav sa SiS ad gi leb Si or ga ni ze bas uwe ven Tov lis dag ro ve bis kon t rols, xe lov nu rad iw ve-ven zvavs, age ben dam cav na ge bo bebs, mzad yof na Si moh yavT sa maS ve lo sam sa xu re bi.
Se kiTx ve bi:1. ras iT va lis wi nebs zva ve bis gan dac vis pro fi laq ti ku ri Ro nis Zi e be bi?2. ra sa mu Sa o e bi xor ci el de ba zva vis Ca mo wo lis sa SiS ro e bi sas?
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li mos wav le ebs ava lebs, jgu fu rad Se ad gi non geg ma (mat ri ca), Tu ro gor
un da mo iq c nen, ro de sac zam Tar Si ma Ral m Ti an te ri to ri a ze gam g zav re ba uwevT.
1. ra in for ma cia un da mo i Zi on wi nas war amin dis, ad gi lis Se sa xeb?
2. ra in for ma ci as un da flob d nen Se saZ lo ris ke bis Se sa xeb?
3. ra un da mo i ma ra gon ga sam g zav reb lad?
4. Se ad gi non sa Wi ro niv Te bis nus xa sacxov re be li saT vis, man qa ni saT vis da mog za u ro bi-sas Tan sa ta reb lad.
jgu fe bi war mo ad ge nen maT mi er mom za de bul geg mas; dam ri ge be li mos wav le eb Tan er-Tad aja mebs pre zen ta ci ebs da ake Tebs sa er To Ca mo naT vals.
Te ma 10. lipyi nu li a no ba
aq ti vo ba 1.am sa var ji Sos Ses ru le ba mxo lod zam T ris pe ri od Sia Se saZ le be li.dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs er Ti kvi ris gan mav lo ba Si re gu la ru lad Se a mow mon
amin dis prog no zi da mo na ce me bi Se i ta non wi nas war mom za de bul cxril Si.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 87
orSabaTi samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi praskevi SabaTi kvira
temperatura dRis ganmavlobaSi
temperetura Ramis ganmavlobaSi
naleqianoba
mo na ce me bis sa fuZ vel ze mos wav le eb ma un da im s je lon, aris Tu ara mo sa lod ne li maT qa laq Si/ so fel Si lipyi nu li a no ba mom dev no kvi ris pir vel dRe eb Si; dam ri ge be li mos wav-lebs sTxovs da a sa bu Ton sa ku Ta ri mo saz re be bi.
VIII kla si
Te ma 1. qva Tac ve na
dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs qva Tac ve nis dros usaf r Txo e bis we se bis Se sa xeb: usaf r Txo e bis we se bi qva Tac ve nis ub neb ze ga da ad gi le bi sas:
1. wi nas war mo i po veT in for ma cia ga da ad gi le bis mar S rut ze qva Tac ve nis Tval saz ri siT sa xi fa To ub ne bis Se sa xeb;
2. mog za u ro bis T vis Se ar Ci eT wli sa da dRe- Ra mis usaf r Txo pe ri o di;3. sa xi fa To ad gi le bi ga da la xeT bor c vo va ni mo nak ve Te bis ga mo ye ne biT;4. sa xi fa To ad gi le bi ga da la xeT Ti To- Ti Tod; 5. qva Tac ve nis Ca mo na yar Si ga da ad gi le bi sas, as v lis an Cas v lis mo men t Si, mo laS q re ebs
So ris in ter va li un da iyos, rac Se iZ le ba, mi ni ma lu ri;6. da uS ve be lia mo laS q re Ta ga da ad gi le bi sas ma Ti er T ma ne Tis ze viT mde ba re o ba, gan sa-
kuT re biT, ori jgu fis er T d ro u lad moZ ra o bis Sem Tx ve va Si;7. qva Tac ve nis ub neb ze ga da ad gi le bi sas sa i me dod un da Se a mow moT da say r de ni wer ti le-
bi, ra Ta maT ze day r d no bi sas ar ga mo iw vi oT ma Ti Ca tex va an kldi dan mowy ve ta;8. qva Tac ve nis ub neb ze ga da ad gi le ba da uS ve be lia wvi mis, To vis, el - We qi sa da Zli e ri qa-
ris dros;9. qva Tac ve nis ub neb ze ga da ad gi le bi sas, mo laS q re Ta gan un da ga mo i yos qva Tac ve nis pro-
ces ze dam k vir ve be li, ro me lic qva Tac ve nis dawye bis Se sa xeb xmo va ni sig na liT- ̀ qve bi~- am c nobs saf r Txis Se sa xeb mo laS q re ebs. ima ve sig nals iZ le va is mo laS q re, ro me lic say r den ze da bi je biT ga mo iw vevs qvis var d nas;
10. qva Tac ve nis Sem Tx ve va Si Ta vi un da Se a fa roT kldes ki de ze (ke del ze) mij riT an ga mo-naS ve ris qveS. Tu amis sa Su a le ba ar ar se bobs, ma Sin un da dar CeT ad gil ze, Tva li adev-noT qve bis var d nas da bo lo mo men t Si gax teT gver diT, mis gan Ta vis ari de bis miz niT.
qva Tac ve nis uar yo fi Ti Se de ge bis pre ven ci is miz niT, er T -er Ti Zi ri Ta di xer xia qva-Tac ve nis sa SiS ro e bis Tval saz ri siT aq ti u ri ub ne bis ga mov le na da ma Ti izo li re ba li To-nis ba de e biT, mTis kal Tis da te ra se ba, ase ve, dam ca vi kon s t ruq ci e bi sa da na ge bo be bis mSe-neb lo ba.
88
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
aq ti vo ba 1. Tu re gi o ni/ qa la qi/ so fe li qva Tac ve nis sa SiS ro e bis zo na Si mde ba re obs, dam ri ge be li
iw vevs maS vel s / m Tas v lels pre ven ci ul da Tav dac viT Ron s Zi e beb ze sa sa ub rod; mos wav le e-bi sva men maT T vis sa in te re so Se kiTx vebs.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li klass jgu fe bad hyofs da sTa va zobs, mo am za don ilus t ri re bu li pla ka-
te bi qva Tac ve nis ub neb ze ga da ad gi le bi sas usaf r Txo e bis we se bis Se sa xeb. sa mu Sa os das ru-le bis Sem deg jgu fe bi pla ka tebs oTax Si ak ra ven da ake Te ben pre zen ta ci ebs.
Te ma 2. Zli e ri qa ri
tem pe ra tu ris ma te bas Se uZ lia ki dev uf ro ga a aq ti u ros Zli e ri qa re bi. at mos fe ro sa da oke a nes So ris siT bu ri ener gi is in ten si u ri gac v la oke a nis ze da pir ze Stor me bis ra o-de no bas zrdis. gax Si re bu li Stor me bi myin va re bis dno bis fon ze ga mo iw vevs sa na pi ro zo-le bis dat bor vas, ra sac uzar ma za ri za ra lis mo i ta na Se uZ li a.
tem pe ra tu ris ma te bas Tan sdevs aor T q le bis gaZ li e re bac, Se sa ba mi sad, na le qe bis ra-o de no bac ima tebs. gar k ve u li te ri to ri e bis T vis aman Se saZ loa da de bi Ti cvli le be bic ki ga mo iw vi os, mag ram Zi ri Ta dad, gax Sir de ba wyal di do be bi sa da wyal mo var d ne bis ra o de no ba da ga iz r de ba maT gan mi ye ne bu li za ra lic.
moq me de bis ka tas t ro fis Sem deg:1. eleq t ro ga dam ce mi xa ze bis gawy ve tis Sem Tx ve va Si, sa Si Sia maT Tan mi ax lo ve ba, rad gan
Se iZ le ba den ma da gar tyaT. um jo be si a, mom x da ris Se sa xeb ad gi lob riv ad mi nis t ra ci as Se atyo bi noT, ra Ta umok les va deb Si mo xer x des prob le mis mog va re ba; xan Z ris Sem Tx ve-va Si, um jo be si a, xan Zars ga ne ri doT da ga mo u Za xoT sa xan Z ro sam sa xurs;
2. ar mi u ax lov deT sa eW vod dax ril sag nebs (an Za, ga dam ce mi xa zi, xe), rom le bic Se iZ le ba Storms ki ga da ur Ca, mag ram mog vi a ne biT ma inc wa iq ces;
3. ga mo i Ci neT sif r Txi le ga zi sa da eleq t ro mowyo bi lo be bis xma re bi sas, rad gan Se iZ le-ba isi ni da zi a ne bu li iyos da ga zi Jo nav des;
4. Tu da zi a ne bul Se no ba Si im yo fe biT, Stor mis das ru le bam de Se no bis sxva mxa res ga da-i nac v leT an ma si u ri ave jis qveS Se i ma leT; xo lo Stor mis das ru le bis Sem deg aiReT Tqve ni sa bu Te bi da ga e ri deT Se no bas.
Se kiTx ve bi:1. ra sar ge be li Se saZ loa mi vi RoT qa ris gan?2. ra un da mo vi moq me doT Zli e ri qa ris Sem deg? da a sa bu TeT pa su xe bi.
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li xa tavs ve nis di ag ra mas da sTxovs mos wav le ebs, Ca moT va lon el vi sa da qa-
ris dros qce vis we sebs So ris msgav se ba da gan s x va ve ba.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li sTxovs mos wav le ebs, mo i Zi on in for ma cia kli ma tis glo ba lu ri cvli le-
bis Se sa xeb da ga a ke Ton pre zen ta ci a, Tu ro gor moq me debs tem pe ra tu ris ma te ba Stor mu li xa si a Tis Zli er qa reb ze.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 89
Te ma 3. lipyi nu li a no ba
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass hyofs mci re jgu fe bad; jgu febs sa mu Sa od aZ levs si tu a ci as: war-
mo id gi neT, ojax Tan er Tad fe xiT an man qa niT ga da ad gil de biT lipyi nu li a no bis ris kis Sem-c vel zo na Si; Se ad gi neT sa moq me do geg ma (mat ri ca) Sem de gi sa kiTxe bis mi xed viT:
1. ra niS ne biT amo ic nobT lipyi nu li a no bas?
2. ra dros un da Sewy vi toT man qa niT ga da ad gi le ba, fe xiT moZ ra o ba?
3. ro gor mi i RebT sa Wi ro in for ma ci as amin dis Se sa xeb?
4. ras ur Cev diT oja xis wev rebs, ro gor un da mo iq c nen lipyi nu li a no bis dros trav me bis
Se sam ci reb lad?
mos wav le e bi ake Te ben pre zen ta ci ebs klas Si da ga ni xi la ven Ti To e ul sa kiTxs; mas wav-leb lis dax ma re biT am za de ben erT sa er To geg mas (mat ri cas).
Te ma 4. bu neb ri vi ka tas t ro fe bi
mi wis Z v ra, wyal di do ba, Rvar co fi, qa riS xa li, vul ka nis amof r q ve va da sxv. bu neb ri vi mov le ne bia da ka cob ri o bis mTe li is to ri is man Zil ze xde bo da. mi u xe da vad ami sa, mo sax le-o bis swraf ma zrdam, ga re mos deg ra da ci am da si Ra ri bis do nis zrdam es bu neb ri vi mov le ne-bi nam d vil ka tas t ro fe bad aq ci a, rom leb sac di di ra o de no bis msxver p li, ngre va da ma te-ri a lu ri za ra li mo aqvT.
ka tas t ro feb Tan da kav Si re bu li ris ke bis Sem ci re bis Zi ri Ta di as peq te bi:saf r Txe war mo ad gens bu neb riv an ada mi a nis qme de biT ga mow ve ul mov le nas an pro cess,
ro mel mac Se iZ le ba sa SiS ro e ba Se uq m nas ada mi an Ta jgufs, maT qo ne bas da ga re mos, Tu mi Re-bu li ar iq ne ba sif r Txi lis zo me bi.
ka tas t ro fa aris saf r Txis Se de gi, ro me lic Tavs da aty da mo sax le o bas. ka tas t ro fis ne ga ti u ri Se de ge bi da mo ki de bu lia kon k re tu li saf r Txis mi marT mo sax le o bis da uc ve-lo ba ze an swo ri re a gi re bis uuna ro ba ze.
sti qi u ri mov le ne bi zog jer Za li an mZi me dar ty mas gva ye ne ben da ka tas t ro fas iw ve ven, Tu sif r Txi lis zo me bi mi Re bu li ar aris an Tu ada mi a nis saq mi a no bam ga re mos zi a ni mi a ye na da mTe li eko lo gi u ri ba lan si da ir R va.
ma ga li Tad, wylis ise Ti di di mo cu lo bis dag ro ve ba, ro mel sac ni a da gi ver is ru tavs, wyal di do bas iw vevs, xo lo wylis nak le bo bam zo gi erT re gi on Si Se iZ le ba gval va ga mo iw vi-os. ama ve dros, ada mi a nebs Se uZ li aT ki dev uf ro ga am w va von es si tu a ci a, Tu xe ebs moW ri an da maT sa nac v lod axals ar dar ga ven. amis Se de gad ni a da gi Za li an mSra li da mtvri a ni xde ba, ra sac mos devs ni a da gis ero zi a. aseT ni a dag Si Se ma kav Si re be li fes ve bi da mce na re e bi uk ve aRar aris da Tu Zli e ri wvi ma mo va, Se iZ le ba mewye ri ga mo iw vi os.
ve lur bu ne ba Si xan Z re bis ume te so ba pir da pir an iri bad ada mi a ne bis moq me de be bi Taa ga mow ve u li. ma ga li Tad, gle xe bi zog jer, Tes vis dawye bam de cecxls uki de ben min d v rebs
90
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
sa re ve le bis mo sas po bad da Sem deg xan Za ri ara kon t ro li re ba di xde ba. zog jer ada mi a ne bi ga uf r Txi leb lo bas iCe nen si ga re tis nam w vis ga dag de bi sas an aviwy de baT ko co nis Caq ro ba pik ni kis Sem deg. sul pa ta ra na per w ka lic ki zog jer sak ma ri sia xan Z ris ga sa Ce nad.
ro de sac Cven bu ne bis Se mad ge nel na wi lebs, mar j nis ri febs, tye ebs an mTis mce na re ebs ga va nad gu rebT, Cven ag reT ve vspobT im dam cav ba ri ers, ro me lic gval vi sa gan, mewy ri sa gan, wyal di do bid sa gan da sxva saf r Txe e bi sa gan gvi cavs.
da uc ve lo ba (mowy v la do ba) aris uuna ro ba ga vum k lav deT saf r Txes an sa Ta na do re a-gi re ba mo vax di noT mom x dar ka tas t ro fa ze. ma ga li Tad, wyal di do ba uf ro me tad emuq re ba dab lob Si mcxov reb mo sax le o bas, vid re maR lob ze gan la ge bul da sax le bebs.
si nam d vi le Si, da uc ve lo bis do ne da mo ki de bu lia ram de ni me faq tor ze, ma ga li Tad, ada mi a nis asak ze da jan m r Te lo bis mdgo ma re o ba ze, ad gi lob riv ga re mo sa da sa ni ta rul pi-ro beb ze, ag reT ve, Se no be bis mdgo ma re o ba sa da mde ba re o ba ze.
sxva das x va ga re mo e ba Si ka tas t ro fis mi marT Cve ni da uc ve lo ba (mowy v la do ba) Se iZ le-ba ga i zar dos.
er T -er Ti ase Ti moq me de bis ma ga li Tia di di ra o de no biT xe e bis ga Cex va. Tu xe e bi ise-Ti tem piT iCe xe ba, rom ma Ti bu neb ri vi Ca nac v le ba ver xer x de ba, es tyis ga Ca na ge bas anu ga-utye u re bas iw vevvs. aseT dros, wvi me bis mi marT Za li an bev ri Te mis mowy v la do ba iz r de ba, rad ga nac ni a da gi da uc ve lia da wvi ma Rvar cofs, mewyers, wyal di do bas an zvavs war mo Sobs.
sa xi fa To ad gi leb Si sax le bis mSe neb lo ba maT mowy v la do bas zrdis. ma ga li Tad, Tu Tqven mdi na ris si ax lo ves cxov robT da mo sax le o ba mdi na re Si na gavs yris, rac mdi na ris di-ne bas afer xebs, wyal do do bis ris ki iz r de ba.
kar gad in for mi re bu li da or ga ni ze bu li mo sax le o ba, ro me lic ik ri be ba da msje lobs, ro gor un da imoq me dos bu neb ri vi saf r Txis ga Ce nis Sem Tx ve va Si, nak le bad mowy v la dia ara-in for mi re bul Tem Tan Se da re biT.
ris ki aris saf r Txis ka tas t ro fa Si ga daz r dis al ba To ba. Mi si for mu li re ba Se iZ le ba ga mov sa xoT Sem deg na i rad: ris ki= saf r Txe= mowy v la do ba/ Se saZ leb lo ba (po ten ci a li). rac me tia mzad yof na (Se saZ leb lo ba/ po ten ci a li), miT uf ro me tad mcir de ba ris ki.
cal - cal ke aRe bu li mowy v la do ba da saf r Txe sa Si Si ar aris, mag ram er Tob li o ba Si isi ni ris kad iq ce va. sxva sity ve biT rom vTqvaT, Cnde ba ka tas t ro fis al ba To ba. mi u xe da-vad ami sa, ris kis Sem ci re ba da mar T va Se saZ le be li a. Tu ga re mos frTxi lad mo vepy ro biT da sa ku Tar si sus te eb sa da mowy v la do bas ga vac no bi e rebT, ise Ti zo me bis mi Re bas Sev Z lebT, rom le bic saf r Txes ka tas t ro fa Si ga daz r dis sa Su a le bas ar mis cems.
Se kiTx ve bi:1. ra aris saf r Txe?2. ra aris ka tas t ro fa?3. ra aris da uc ve lo ba (mowy v la do ba)? ra moq me de be bi zrdis Cvens da uc ve lo bas?4. ra aris ka tas t ro fis ris ki?5. Seg viZ lia Tu ara Ta vi dan avi ci loT ka tas t ro fa? ro gor?
aq ti vo ba 1.dam ri ge be li ava lebs mos wav le ebs, Seq m nan na xa ti imis Se sa xeb, Tu ro gor Se iZ le ba Se-
am ci ron sa ku Ta ri da da sax le bis da uc ve lo ba. na xa ti un da da i ki dos Tval sa Ci no ad gi las.
aq ti vo ba 2.in di vi du a lu ri pro eq ti: dam ri ge be li mos wav le ebs aZ levs erT kvi ras ka tas t ro fe bi saT vis mzad yof nis sa o ja-
xo geg mis Se sad ge nad. Dda va le bis das ru le bis Sem deg mos wav le e bi ake Te ben Ta vi an Ti sa o ja-xo geg me bis klas Si pre zen ta ci as, tar de ba kon kur si da vlin de ba sa mi sa u ke Te so pro eq ti.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 91
aq ti vo ba 3.so ci a lu ri pro eq ti: `da var w mu noT ada mi a ne bi da ic van bu ne ba~.dam ri ge be li mos wav le ebs ax se nebs, rom xe e bis in ten si u ri Wris Se de gad iz r de ba mo-
sax le o bis da uc ve lo ba wvi me bi sa da mewye ris mi marT. dam ri ge be li mos wav le eb Tan er Tad ata rebs xe e bis da sxva mce na re u lo bis dar g vis Ro nis Zi e bas sko lis an da sax le bis te ri-to ri a ze. Tu jgu fi ga dawy vets xe e bis dar g vas, mniS v ne lo va ni a, Se ir Ces ise Ti kul tu re bi, rom le bic ga mo sa de gia mewye ri sa da ni a da gis ero zi is pre ven ci is sa kiTx Si.
Te ma 5. gval va
gval va aris na le qe bis xan g r Z li vi da mniS v ne lo va ni nak le bo ba, xSi rad ha e ris ma Ra li tem pe ra tu ri sa da da ba li te ni a no bis dros.
Zli e ri sicxe xa si aT de ba ga re mom c ve li ha e ris sa Su a lo tem pe ra tu ris awe viT cel si-u sis ska liT 10 da me ti gra du siT ram de ni me dRis gan mav lo ba Si. am dros sa SiS ro e bas war-mo ad gens ada mi a nis da sicx va anu sxe u lis tem pe ra tu ris 37.1 0С-ze ze viT awe va an Ter mo-re gu la ci is dar R ve va, ro de sac sxe u lis tem pe ra tu ra 38 0С–s aR wevs. am g va ri kri ti ku li mdgo ma re o ba war mo iq m ne ba xan g r Z li vi da Zli e ri da sicx vis Se de gad, ra mac Se iZ le ba ga mo-iw vi os mzis dak v ra an gu lis fun q ci o ni re bis dar R ve va.
da sicx vis sim p to me bi a: ka nis ga wiT le ba, lor wo va ni gar sis ga moS ro ba, Zli e ri wyur vi-li. Se saZ loa grZno bis da kar g va, gu lis ce mi sa da sun T q vis Se ne le ba.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. mo i ma ra geT Wur We li da sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si wi nas war ga av seT wyliT;2. mo am za deT sicxis pi ro be bis T vis Se sa fe ri si tan sac me li, sa yo facxov re bo eleq t ro-
xel sawyo e bi (ven ti la to re bi, kon di ci o ne re bi);3. Tu so fel Si im yo fe biT, mo awy veT far du le bi, ta la ve re bi, We bi, ag reT ve da ra be bi fan-
j re bi saT vis. SeZ le bis dag va rad, Se i Zi neT eleq t ro e ner gi is av to no mi u ri wya ro sa yo-facxov re bo eleq t ro xel sawyo e bis ener gi iT uz run vel sa yo fad;
4. eko no mi u rad xar jeT wya li;5. un da ico deT da as wav loT Tqve ni oja xis wev rebs, ro gor imoq me don da sicx vis dros.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. mo e ri deT ma Ra li tem p ra tu ris ze moq me de bas;2. ata reT Ria fe ris ha er gam ta ri tan sac me li (sa sur ve lia bam bis) da qu di. gax sov deT,
rom dam w va ri ka ni ar ga mo yofs ofls da ver gril de ba;3. iareT auC qa reb lad; eca deT, uf ro xSi rad Crdil Si iyoT;4. da sicx vis dros da u yov neb liv ga da diT Crdil Si, gril ad gi las, ni av Si, an mi i ReT Sxa-
pi;5. nel–ne la da li eT bev ri wya li. eca deT, ga ig ri loT ta ni, ra Ta Ta vi dan aici loT mzis
dak v ra;6. gax sov deT, rom gval vis dros iz r de ba xan Z ris al ba To bac.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem de:1. Tu mzis dak v ris Se de gad vin mem grZno ba da kar ga, mas un da Ca u tar des sa re a ni ma cio Ro-
nis Zi e be bi (gu lis ma sa Ji da xe lov nu ri sun T q va);2. da u kav Sir diT xe li suf le bis agi lob ro iv or ga no ebs sti qi u ri ube du re bi sa da mo sax-
le o bis T vis dax ma re bis aR mo Ce nis Se sa xeb in for ma i ci is mi sa Re bad. 3. mzad un da iyoT, vi na i dan ube du re ba Se iZ le ba gan me or des.
92
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Se kiTx ve bi:1. ra aris gval va?2. ro gor xa si aT de ba Zli e ri sicxe? ra sa SiS ro e ba eq m ne ba ada mi ans Zli e ri sicxis dros? Ca moT va leT da sicx vis sim p to me bi.
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass jgu fe bad hyofs da sTxovs mo am za don pla ka te bi gval vam de, gval-
vis dros da gval vis Sem deg moq me de bis we se bis Se sa xeb. sa mu Sa os das ru le bis Sem deg pla ka-tebs ak ra ven da fa ze da jgu fe bi ake Te ben pre zen ta ci ebs.
Te ma 6. Tov lis nam qe ri
Tov lis nam qe ri aris did To vas Tan da kav Si re bu li hid ro me te o ro lo gi u ri xa si a Tis sti qi u ri mo le na, ro de sac qa ris siC qa re aR wevs 150 km/sT-mde da qa ris Sem Tx ve va Si To va 12 sa aT ze met xans grZel de ba.
Tov lis nam qe ri da qar bu qi sa SiS ro e bas uq m nis mo sax le o bas. Tov liT ifa re ba gze bi, da sax le bu li pun q te bi da cal ke u li Se no be bi. Tov lis nam qe ris si maR le Se iZ le ba 1 metrs, xo lo mTi an ra i o neb Si - 5-6 metrs aR wev des. qar bu qis da nam qe ris dros Se saZ loa gzeb-ze xil va do bis 20-50 met ris far g leb Si Sem ci re ba. ag reT ve, Se saZ le be lia Se no be bis da sa-xu ra ve bis na wi lob ri vi ngre va, eleq t ro ga da ce mis da kav Sir gab mu lo bis sa ha e ro xa ze bis gawy ve ta.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. Tu Tqven mi i ReT gaf r Txi le ba Zli e ri qar bu qis Se sa xeb, mWid rod da xu reT fan j re bi,
ka ri/ ka re bi, sxve ni da sa ven ti la cio mi le bi;2. fan j ris mi neb ze da a ka riT qa Ral dis len te bi, da xu reT da ra be bi;3. mo am za deT wylis da sak ve bis or dRi a ni ma ra gi, mo i ma ra geT me di ka men te bi, av to no mi u-
ri ga na Te bis sa Su a le be bi (far ne bi, nav Tis lam pe bi, san T le bi), sam g zav ro qu ra, ba ta re-eb ze mo mu Sa ve ra di o mim Re bi;
4. aala geT aiv ne bi dan da fan j ris ra fe bi dan niv Te bi, rom le bic qa ris na kad ma Se iZ le ba aita cos;
5. Car TeT ra di o mim Re bi da te le vi zo ri axa li mniS v ne lo va ni in for ma ci is mi sa Re bad;6. iya viT mzad eleq t ro e ner gi is Se saZ lo ga TiS vi saT vis; 7. ga da diT nak le bad mya ri na ge bo be bi dan uf ro myar Se no beb Si;8. mo am za deT Tov lis asa Re bi iara Re bi.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. Se no bi dan mxo lod gan sa kuT re bul Sem Tx ve va Si Se iZ le ba gas v la; Se no bi dan mar to gas-
v la ki sa er Tod da uS ve be li a;2. av to mo bi liT moZ ra o ba Se iZ le ba mxo lod did gzeb ze da gzat ke ci leb ze;3. man qa ni dan gad mos v li sas ar gas c deT man qa ni dan xil va do bis far g lebs;4. Tu man qa na gza ze ga gi Cer daT, mi e ciT gan ga Sis sig na li av to mo bi lis wyve ti li say vi-
riT, Ca mo ki deT an te na ze kaS ka Sa fe ris qso vi li, dax ma re bas da e lo deT man qa na Si. amas-Ta na ve, Zra va da to veT Car Tu li da mi na od nav Ca wi eT mxu Ta vi airiT mo wam v lis Ta vi dan aci le bis da ven ti la ci is miz niT;
5. da sax le bu li pun q tis ga reT fe xiT ga da ad gi le bi sas Tu da kar geT ori en ta ci a, Tqve ni ad gil sam yo fe lis da sa zus teb lad Se diT pir vel sa ve Sem x vedr sax l Si da iq da e lo deT qar bu qis dam Tav re bas;
6. yu radRe ba da sif r Txi le ga mo i Ci neT ucxo ada mi a neb Tan kon taq tis dros, vi na i dan
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 93
sti qi u ri ube du re be bis dros mkveT rad ma tu lobs av to mo bi le bis, bi ne bis da sam sa xu-reb ri vi sa Tav so e bis ga qur d vis Sem Tx ve ve bi.
Kmoq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. Tu Zli e ri nam qe ris pi ro beb Si aR moC n diT blo ki re bul Se no ba Si, frTxi lad, pa ni kis ga-
re Se ga ar k vi eT, aris Tu ara Se no bi dan da mo u ki deb lad (iq ar se bu li xel sawyo e bis da dam x ma re sa Su a le be bis ga mo ye ne biT) ga mos v lis Se saZ leb lo ba;
2. Se atyo bi neT po li ci as an da sax le bu li pun q tis ad mi nis t ra ci as nam qe ris ma xa si a Teb-le bis Se sa xeb;
3. Tu da mo u ki deb lad Tov lis nam qe ris gaw men da ver xer x de ba, eca deT, da u kav Sir deT sa-maS ve lo sam sa xurs;
4. Car TeT ra di o mim Re bi an te le vi zo ri da Se as ru leT ad gi lob ri vi xe li suf le bis mi Ti-Te be bi;
5. mi i ReT zo me bi siT bos Se sa nar Cu neb lad da sur sa Tis ma ra gis eko no mi u rad xar j vi saT-vis;
6. sxe u lis mo yin vis Sem Tx ve va Si, ga iT beT sxe u lis mo yi nu li na wi li da mSra li rbi li qso-vi liT da i zi leT, Sem deg Tbil wyal Si mo a Tav seT, tem pe ra tu ris Tan da Ta no biT 40-45 gra du sam de gaT bo biT. Tu tki vil ma ga i a ra da, mgrZno bi a ro ba da gib run daT, ga im S ra-leT, Ca ic viT Tbi lad da SeZ le bis dag va rad; Se e ca deT mi mar ToT eqims.
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li mos wav le ebs hyofs or jgu fad da ava lebs, Se i mu Sa on geg ma, ro gor un da
imoq me don Tov lis nam qe ris dros, ro de sac im yo fe bi an sax l Si da ro de sac im yo fe bi an gaS-lil ad gi las.
geg ma Si un da aisa xos Sem de gi in for ma ci a:1. ro gor un da mo i po von sa Wi ro in for ma ci a? 2. ra niS ne biT Se iZ le ba amo ic non ka tas t ro fa? 3. ro gor un da mo iq c nen zi a nis Se sam ci reb lad? 4. ra niv Te bis qo na da ex ma re bo daT maT ka tas t ro fis dros zi a nis Se sam ci reb lad? 5. vis Se iZ le ba da u kav Sir d nen am dros? aqvT Tu ara Se sa ba mi si sam sa xu re bis te le fo ne bi?
dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, da a sa bu Ton pa su xe bi. mos wav le ebs geg ma ga da aqvT pla kat ze da ake Te ben pre zen ta ci eb s / ga ni xi la ven Ti To e ul sa kiTxs.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wa le ebs aZ levs jgu fur da va le bas, Se ad gi non geg ma, Tu ra pre ven ci-
ul Ro nis Zi e bebs ga a ta reb d nen, ris kis Sem c vel zo na Si rom uwev deT cxov re ba, an ras mo i-moq me deb d nen aseT ad gi las mox ved ris Sem Tx ve va si.
mos wav le e bi geg mas Sem de gi sa kiTxe bis mi xed vi Tad ge nen: 1. ra pre ven ci u li Ro ni si e be bis ga ta re bas ur Cev diT oja xis wev rebs ka tas t ro fam de? 2. ro gor un da mo iq ceT Tov lis nam qer Si mo yo li sas?
mos wav le e bi ake Te ben pre zen ta ci as klas Si.
IX kla si
Te ma 1. vul ka ni
vul ka ni aris de da mi wis ze da pir ze (li Tos fe ro Si) ge o lo gi u ri war mo naq m ni, Zi ri Ta-dad ko nu su ri mTa, rom lis mwver val ze ga Ce ni li kra te ri dan dro dad ro an mud mi vad amo if-r q ve va gam d na ri qa ne bi (la va), ga xu re bu li ga ze bi da fer f li.
94
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
vul ka nu ri re li e fi kar gad ga mo xa tu li ram de ni me na wi lis gan Sed ge ba. maT gan yve la-ze Tval sa Ci noa vul ka nu ri ko nu si da kra te ri (ze da na wil ze ar se bu li wri u li CaR r ma ve ba), rom lis Sig niT vul ka nis ke ra da ye li mde ba re obs. vul ka ni dan niv Ti e re ba sam ag re ga tul mdgo ma re o ba Si amo if r q ve va: Txe va di (la va), mya ri (vul ka nu ri fer f li, mtve ri, ta la xi da qve bi) da ga zob ri vi (wylis or T q li, nax Si ror Jan gi). ga var va re bu li la va swra fad moZ ra obs vul ka nis mTis fer dob ze, anad gu rebs flo ra sa da fa u nas, sa SiS ro e bas uq m nis da sax le bebs.
vul ka nis amof r q ve vam Se iZ le ba ga mo iw vi os mi wis Z v ra, cu na mi, wyal mo var d na da mewye ri.vul ka ne bis gav r ce le bis are a li, Zi ri Ta dad, de da mi wis fi le bis sazR v rebs da axal gaz-
r da na o Wa mTebs em Tx ve va. fi le bi moZ ra obs sxva das x va sis w ra fiT 1-dan 18 sm-mde we li wad-Si. swo red fi le bis moZ ra o ba da Txe vad man ti a ze da wo la iw vevs vul ka ne bis amof r q ve vas.
de da mi wa ze 1300-mde vul ka ni a. maT gan 500 aq ti u ri a. vul ka nis gav r ce le bis are a li ukav-Sir de ba, mi wis Z v re bis gav r ce le bas, sa dac ase ve er T ma neTs esazR v re ba de da mi wis fi le bi. mi wis Z v re bis Tu vul ka ne bis ra o de no biT ga mo ir Ce va `cecx lo va ni rka li~. ma ga li Tad, ha va-is kun Zu le bi, rom le bic Su a gul wyna ro ke a nur fi la qan zea gan la ge bu li da ara sazR var ze, vul ka nu ri aq ti vo biT ga mo ir Ce va. am te ri to ri eb ze, ra Tqma un da, ar cxov robs msof li os mo sax le o bis ume te so ba, Tum ca, sa Wi roa gar k ve u li in for ma ci is f lo ba, Tu ga dawy vetT es ad gi le bi mo i na xu loT. mi u xe da vad imi sa, rom kav ka si o nis mTa Ta sis te mis T vis da ma xa si a Te-be lia aq ti u ri ge o lo gi u ri pro ce se bi da is axal gaz r da na o Wa mTebs war mo ad gens, aq mxo-lod Cam q ra li vul ka ne bi gvxvde ba.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fam de:1. un da vi co deT, rom ma Ra li ris kis zo naa vul ka nis gan 65 km–is ra di us Si mde ba re te ri-
to ri e bi. vul ka nis gan mo So re bu li te ri to ri e bi nak le bad Se i cavs saf r Txes da mi si aq-ti va ci is Sem Tx ve va Si me ti droa gan sa ri deb lad;
2. saf r Txe Se iZ le ba iyos Sem de gi sa xis: la va, ro me lic mim de ba re te ri to ri a ze yve la-fers wvavs da anad gu rebs; qve bi, rom le bic Se saZ loa 30 km-zec ki iyos gatyor c ni li da fer f li, ro me lic bev rad uf ro vrcel are al ze gvxvde ba. es ki iw vevs fre ne bis Se fer-xe bas (mag.: is lan di a), xil va do bis Sem ci re bas, mce na ris sa ba ris s da zi a ne bas, a.S;
3. eko no mi ku rad gan vi Ta re bul qvey neb Si vul ka nis amof r q ve vis Se sa xeb ar se bobs wi nas wa-ri Setyo bi ne be bis praq ti ka, rac am ci rebs vul ka nis mi er mi ye ne bul za rals;
4. saf r Txis Sem c vel zo na Si sa Wi roa da ma te bi Ti fil t ris qo na, ro gorc av to mo bi lis T-vis, ase ve sax lis ven ti la ci a- gaT bo bis T vis;
5. sa Wi roa Se sa fu Ti ce lof nis / po li e Ti le nis qo na, ra Ta sa Wi ro e bis Sem Tx ve va Si Se fu-To da da ic va kom pi u te ri da sxva eleq t ro teq ni ka.
6. sa Wi roa sak ve bi sa da wylis ma ra gis qo na;7. sa Wi roa oja xis yve la wev ris T vis niR bis qo na sun T q vi sas fil t ve bis da sa ca vad;8. ga ar k vi eT, ar se bobs Tu ara gan ga Sis sis te ma, sa dac im yo fe biT da ro gor moq me debs;9. um jo be sia eva ku a ci is T vis wi nas war Se ar Ci oT amaR le bu li mya ri ad gi li, rad gan am
dros di dia wyal di do bis al ba To ba;10. sa Wi roa oja xis wev reb Tan er Tad wi nas war gan sazR v roT ad gi li da dro, sa dac / ro de-
sac SeZ lebT maT Tan Sex ved ras ka tas t ro fis Sem deg.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis dros:1. vul ka nis amof r q ve vis dros sa Wi roa da bal / da dab le bul ad gils ga Sor deT, rad gan is
ma Ra li saf r Txis Sem c ve li a;2. Tu ki sa yo vel Tao eva ku a cia mim di na re obs, sa Wi roa mis di oT ofi ci a lur in s t ruq ci-
ebs;3. wa i ReT auci le be li niv Te bi (pir ve la di sa me di ci no dax ma re bis sag ne bi, fa na ri, ra di o,
ni Ra bi) da sak ve bi/ sas me li;4. Ca ic viT grZel sa xe lo i a ni da grZel to te bi a ni sa mo si, da i xu reT qu di, ga i ke TeT ni Ra bi;
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 95
5. eva ku a ci is dros xe o ba Si da xid ze yu radRe bis mo du ne ba ar Se iZ le ba, rad gan ar se bobs Rvar co fi, an wyal di do bis saf r Txe. swra fad ga Sor diT am g var ad gi lebs;
6. Tu eva ku a cia ar xer x de ba, mo Zeb neT uf ro usaf r Txo Tav Se sa fa ri mya ri Se no bis an oTa-xis sa xiT. Ca ke teT yve la fan ja ra da ka ri. eca deT, ar Se mo vi des sax l Si fer f li. adiT ma Ral sar Tul ze, rad gan Se saZ le be lia ka tas t ro fis dros Se no bis qve da na wil Si mom-wam la vi ga ze bi dag rov des.
moq me de bis we se bi ka tas t ro fis Sem deg:1. vul ka nis amof r q ve vis Sem deg kvlav ar se bobs mi si gan me o re bis saf r Txe. vul kan ma, Se-
saZ lo a, xan g r Z li vad ga da aq ci os ad gi li da u sax le be lad / yo fi saT vis uvar gi sad;2. da e lo deT in for ma ci as ra di o sa Tu te le vi zi iT;3. da to veT kar - fan ja ra Ca ke ti li;4. Tu ki Se no bis da to ve ba gi wevT, sa Wi roa gec vaT grZel sa xe lo i a ni da grZel to te bi a ni
ta ni sa mo si, ge ke ToT ni Ra bi da dam ca vi saT va le;5. mor wyeT ezo, ra Ta fer f l ma nak le bad it ri a los ha er Si;6. mo i kiTxeT me zob le bi, ga i geT, vin mes dax ma re ba xom ar esa Wi ro e ba;7. mtver sas ru tiT an sve li we siT xSi rad wmin deT oTa xe bi.
Se kiTx ve bi:1. ro go ri sa xis amof r q ve vis gan icavs fil t re bi av to mo bi leb sa da ven ti la ci as? da a sa-
bu TeT pa su xi;2. ra tom aris mniS v ne lo va ni niR bis ta re ba?3. ra tom un da Se a fa roT Ta vi amaR le bul ad gils?4. ra tom aris uf ro me tad sa Si Si vul ka nis amof r q ve vi sas xid ze yof na?
aq ti vo ba 1. dam ri ge be li klass or jgu fad hyofs. pir ve li jgu fi mu Sa obs ka tas t ro fis dros moq-
me de bis we seb s ze; me o re jgu fi – ka tas t ro fis Sem deg qce vis auci le bel we seb ze. sko la Si ifi ne ba usaf r Txo e bis we se bi.
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li mos wav le ebs sTa va zobs ris kis ska las. 1 aris yve la ze da ba li ris kis Sem-
c ve li, 5 - yve la ze ma Ra lis; mas wav le be li mos wav le ebs sTa va zobs si tu a ci ebs, ro mel Tac maT un da mi a ni Won ris kis ska lis Se sa ba mi si qu le bi da da a sa bu Ton ar Ce va ni:
situacia 1 2 3 4 5
1 vulkanis amofrqvevis molodinSi okeanis sanapirosTan yofna
2 vulkanis amofrqvevis molodinSi xidze yofna
3 amaRlebul, myar adgilze mdgari saxlisTvis Tavis Sefareba
96
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
Te ma 2. kli ma tis cvli le ba
kli ma tis cvli le ba da ga mom w ve vi mi ze ze bi:kli ma tis cvli le bas mec ni e reb ma me-20 sa u ku nis 70-i an wleb Si mi aq ci es yu radRe ba,
ro de sac da fiq sir da sa Su a lo wli u ri tem pe ra tu ris awe vis ten den ci a. mra va li mec ni e ri mTa var ga mom w vev mi ze zad in dus t ri u li saq mi a no bis Se de gad at mos fe ro Si ga mof r q ve ul airebs e.w. saT bu ris airebs (nax Si ror Jan gi, azo tis qve Jan gi, me Ta ni, hid rof tor q ve Jan gi) mi iC nevs. at mos fe ro Si ma Ti mzar di ra o de no biT gaf r q ve va xels uS lis de da mi wis ze da pi ri-dan siT bos kar g vas, rac, Ta vis mxriv, iw vevs at mos fe ros qve da fe neb Si tem pe ra tu ris ma te-bas. zo gi er Ti mec ni e ri ki dRe sac mi iC nevs, rom daT bo ba bu neb ri vi mi ze ze biT aris ga mow ve-u li; am g va ri mi ze ze bia vul ka ne bis amof r q ve va, da mzis aq ti vo bis zrda.
saT bu ri aire bis kon cen t ra ci is zrdas gan sa kuT re biT xels uwyobs wi a Ri se u li saw va-vis (qva nax Si ri, nav To bi, bu neb ri vi airi) mzar di mox ma re ba. me-20 sa u ku nis bo los in dus t-ri a li za ci is da sat ran s por to sis te mis swra fi gan vi Ta re bis kval dak val iz r de ba ha e ris saT bu ris aire biT da bin Zu re ba. un da aRi niS nos, rom in dus t ri a li za cia iw vevs av to mo bi-le bis, TviT m f ri na ve bis, Tbo e leq t ro sad gu re bis, qar x ne bis Tu ga da ma mu Sa ve be li fab ri-ke bis ra o de no bis zrdas. ma Ti moq me de bis T vis ki sul uf ro me ti re sur sis mo po ve ba aris sa Wi ro, es ki saT bu ri ga ze bis kon cen t ra ci as ki dev uf ro zrdis.
amas gar da, na gav say re leb ze nar Ce ne bis dat kep ni sas, maT gan ga mo i dev ne ba ha e ri, rac ana e ro bul (u Jan g ba do) ga re mos war moq m nis, sa dac uk ve lpo bis Se de gad war mo iq m ne ba da ha er Si ga if r q ve va me Ta ni. amas ema te ba me sa qon le o bis nar Ce ne bi, brin jis plan ta ci e bi, rom le bic ase ve me Ta nis wya ro a. am de nad, mxo lod nax Si ror Jan gi ar war mo ad gens saT bu ri aire bis war moq m nis wya ros. me Ta nis dRe van de li kon cen t ra cia at mos fe ro Si ka cob ri o bis gan vi Ta re bis man Zil ze ne bis mi er mo nak veT Si ar se bul ze ma Ra li a.
amas ema te ba mo sax le o bis ricx vis zrda (mo sax le o bis ra o de no bam 7 mi li ards ga da a War-ba), rac zrdis re sur seb ze moTxov ni le bas. iz r de ba ara mxo lod saw va vis mox ma re ba, ara med tyis Wrac rac sa bo loo jam Si de da mi wis eko lo gi ur wo nas wo ro ba ze uar yo fi Tad aisa xe ba. mar Ta li a, gar k ve u li mo cu lo bis nax Si ror Jan gi mce na re e bi sa da oke a nis mi er STa in T q me ba, mag ram ba lan si dar R ve u lia da Ta na med ro ve msof lio de da mi was Tvi TaR d ge nis unar ze ga-ci le biT uf ro mets ga mo i mu Sa vebs.
tem pe ra tu ris ma te bas Tan sdevs aor T q le bis gaZ li e re bac, Se sa ba mi sad, na le qe bis ra-o de no bac ima tebs. gar k ve u li te ri to ri e bis T vis aman Se saZ loa da de bi Ti cvli le be bic ki ga mo iw vi os, mag ram, Zi ri Ta dad, gax Sir de ba wyal di do be bi sa da wyal mo var d ne bis ra o de no ba da maT gan mi ye ne bu li za ra lic ga iz r de ba.
kli ma tis cvli le bis uar yo fi Ti Se de ge bi:1. myin va re bis dno ba;2. eko sis te me bis Sec v la;3. ga u dab no e bu li far To be bis mo ma te ba da mce na re u li sa fa ris Sem ci re ba; mra va li sa xe-
o bis gaq ro ba; 4. ari du li mi wis far To be bis zrda, oke a nis do nis awe va da, Se sa ba mi sad, sa na pi ro zo le-
bis Tu mci re kun Zu le bis dat bor va; 5. da a va de be bis gav r ce le bis are a lis zrda; 6. eko mig ra cia da Tan m de vi da ma te bi Ti xar je bi ne bis mi e ri sa xel m wi fos T vis;7. gax Si re bu li bu neb ri vi ka tas t ro fe bi (Zli e ri qa re bi, Stor me bi, sa na pi ro zo le bis
dat bor va, wyal di do be bi, wyal mo var d ne bi, a.S.) da eq s t re ma lu ri tem pe ra tu re bi;8. sof lis me ur ne o ba Si mo sav li a no bis Sem ci re ba da Sim Si lo ba.
kli ma tis cvli le bis Se mar bi le be li Ro nis Zi e be bi: msof li os qvey ne bi cdi lo ben ipo von ga mo sa va li da Se ar bi lon kli ma tis cvli le bis Se de ge bi. swo red ami tom, 1997 wels
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 97
ki o to Si (i a po ni a) ga ni sazR v ra kli ma tis cvli le bis wi na aR m deg brZo lis gze bi da xe li mo-e we ra saT bu ris aire bis Sem ci re bis Se sa xeb Se Tan x me bas. gan sa kuT re bu li pa su xis m geb lo-ba gan vi Ta re bul qvey nebs da e kis raT, rad gan swo red isi ni ari an re sur se bis yve la ze di di mom x ma reb le bi. dRe is T vis ki o tos pro to ko li ra ti fi ci re bu lia 187 qvey nis mi er. am do-ku men tis mi za ni a, kli ma tis cvli le bis wi na aR m deg brZo la emi si e bis Sem ci re biT, at mos fe-ro Si saT bu ris aire bis kon cen t ra cia un da das ta bi lur des im do ne ze, ro me lic de da mi wis kli ma tis T vis sa Si Si ar iq ne ba. qvey neb ma aiRes val de bu le ba, Se am ci ron saT bu ris ga ze bis at mos fe ro Si gaf r q ve va 1990 wels ar se bul do ne ze. sa qar T ve lo ki o tos pro to kols 1999 wels mi u er T da.
kli ma tis cvli le ba da sa qar T ve lo: er Ti Se xed viT, sa qar T ve los wi li msof lio emi-
si a Si mci rea da mxo lod 0,01% Se ad gens. mi u xe da vad ami sa, kli ma tis cvli le bis Se de ge bi sa qar T ve lo Si ma inc mZaf rad war moC n de ba. amis mi ze zia sa qar T ve lo Si ar se bu li ener gok-ri zi si (me-20 sa u ku nis 90-i a ni wle bi), rom lis Se de ga dac ga i ka fa tye e bi. amis ga mo gax Sir da bu neb ri vi ka tas t ro fe bi. Cve u leb riv mov le nad iq ca Zli e ri, xan g r Z li vi wvi me bi, gax Sir da mewye re bi, wyal mo var d ne bi, zva ve bi, wyal di do be bi. ram de ni me ad gi las Se im C ne va ga u dab no-e bis pro ce se bi gax Si re bu li ka tas t ro fe biT gan sa kuT re biT zi an de ba sa sof lo- sa me ur neo pro duq te bis mwar mo e be li de dof lis wya ros, siR na Ris Tu sa ga re jos mu ni ci pa li te te bi. aq na le qe bis ra o de no ba Sem ci re bu lia da gaz r di lia gval ve bis six Si re. ga u dab no e bis pro ce-si am te ri to ri ebs (u dab no, ta ri ba na, nat be u ri, di di Si ra qi, pa ta ra Si ra qi) Zli er cvlis da ga mo u ye ne bels xdis . mig ra ci u li pro ce se bi gax Si re bu lia ma Ral m Ti a ni aWa ri dan, sa dac mewy ru li pro ce se bia gax Si re bu li. am te ri to ri e bi dan uka nas k ne li 15 wlis man Zil ze 10000 eko- mig ran ti ga da sax l da sxva mxa re eb Si.
kli ma tis cvli le ba, siT bo sa da na le qe bis ma te ba iw vevs da a va de be bis (le iS ma ni o zi da ma la ri a) Sem Tx ve ve bis zrdas. gan sa kuT re bu li ris kis jgufs bav S ve bi da mo xu ce bi war-mo ad ge nen.
Tu kli ma tis cvli le ba ima ve tem piT gag r Zel de ba, 2100 wels aR mo sav leT sa qar T ve-lo Si sa Su a lo wli u ri tem pe ra tu ra 3,5 0С–iT mo i ma tebs, xo lo na le qe bi 6%-iT Sem cir de ba, da sav leT Si ki tem pe ra tu ra 4,1 0С–iT ga iz r de ba, xo lo na le qi a no ba 14%-iT Sem cir de ba.
aq ti vo ba 1. go neb ri vi ieri Si: dam ri ge be li gak ve Ti lis dawye bam de sTxovs mos wav le ebs ga moT q van Ta vi an Ti mo saz re-
be bi kli ma tis cvli le bis Se sa xeb; ra sme ni aT amis Se sa xeb? ra uar yo fi Ti Se de ge bi moh y-ve ba kli ma tis cvli le bas? „mo xa li se“ mos wav le da fa ze afiq si rebs Ta nak la se le bis mi er ga moT q mu li az re bis Ca mo naT vals. sa var ji Sos das ru le bis Sem deg dam ri ge be li esa ub re ba mos wav le ebs kli ma tis cvli le ba ze, mis ga mom w vev mi ze zeb sa da uar yo fi Ti Se de geb ze.
aq ti vo ba 2. mos wav le e bi wi nas war gam za de bul ba ra Teb ze we ren Ta vi an Ti az rebs kli ma tis cvli-
le bis ga mom w vev mi ze zeb Tan da kav Si re biT da aTav se ben ase ve wi nas war gam za de bul `i de e-bis yuT Si~. mi ze ze bis mo sa fiq reb lad 15 wu Ti eZ le vaT. am pro ce du ris Sem deg yu Ti ix s ne ba, mos wav le Ta ide e bi da fa ze iwe re ba da xde ba er Tob li vi gan xil va.
aq ti vo ba 3. dam ri ge be li klass hyofs mci re jgu fe bad da sTa va zobs, mo am za don ilus t ri re bu li
pla ka te bi kli ma tis cvli le bis uar yo fi Ti Se de ge bis Se sa xeb. sa mu Sa os T vis mos wav le ebs 30 wu Ti eZ le vaT. das ru le bis Sem deg xde ba pla ka te bis ga mo fe na da Ti To e u li jgu fis mi er ar Ce u li li de ri ake Tebs mci re pre zen ta ci as.
98
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
aq ti vo ba 4. dam ri ge be li mos wav le ebs sTxovs, mo i Zi on in for ma cia kli ma tis cvli le bis Se mar bi-
le be li Ro nis Zi e be bis Se sa xeb da mo em zad non Sem de gi Se kiTx ve bis T vis:1. ra iciT kli ma tis cvli le bis Se mar bi le be li Ro nis Zi e be bis Se sa xeb?2. ra aris ki o tos pro to ko li da ras isa xavs miz nad?3. ram den ma qve ya nam mo ax di na ki o tos pro to ko lis ra ti ci fi re ba? 4. ro dis mi u er T da sa qar T ve lo ki o tos pro to kols?
aq ti vo ba 5. go neb ri vi ieri Si: ra gav le na aqvs kli ma tis cvli le bas sa qar T ve lo ze? ide e bis Ca mo-
naT vals dam ri ge be li da fa ze wers da ga ni xi lavs jguf Tan er Tad.
aq ti vo ba 6. dis ku si a: dam ri ge be li da fa ze wers Sem deg wi na da de bas: „tem pe ra tu ris ma te bam Se saZ-
loa da de bi Ti cvli le be bic ga mo iw vi os“ da sTxovs Ti To e ul jgufs, im s je los am sa kiTx ze.
Te ma 3. bu neb ri vi ka tas t ro fe bi
bo lo aT w le u lis man Zil ze yo vel w li u rad, da ax lo e biT, 240 mi li o ni ada mi a ni za ral-de ba sti qi u ri mov le ne biT ga mow ve u li ka tas t ro fe bi sa gan, xo lo eko no mi ku ri za ra li 90 mi li ard aSS do lars aR wevs. sta tis ti ku ri mo na ce me biT, uka nas k ne li 30 wlis gan mav lo ba Si msof li o Si bu neb ri vi ka tas t ro fe bis six Si re ga sam ma ge bu li a.
2005 wlis ian var Si, iapo ni is qa laq ko be Si, ka tas t ro fe bis Sem ci re bis sa kiTxe bi sad mi miZR v ni li msof lio kon fe ren ci is dros, 168 qvey nis mTav ro bam mi i Ro hi o gos sa moq me do prog ra ma, ro me lic msof li o Si sti qi u ri mov le ne biT ga mow ve u li ka tas t ro fe bis ris kis Sem ci re bas isa xavs miz nad (hi o go war mo ad gens qa laq ko bes pre feq tu ras). hi o gos prog ra-mis amo ca naa 2015 wli saT vis sti qi u ri ube du re be biT ga mow ve u li zi a nis, ker Zod ki, ada mi an-Ta msxver p lis da qvey ne bis so ci a lu ri, eko no mi ku ri da eko lo gi u ri re sur se bis ga nad gu-re bis ris kis mniS v ne lov nad Sem ci re ba.
ka tas t ro fis pre ven cia da Se mar bi le be li zo me bi aris is zo me bi, rom le bic Seg viZ-lia mi vi RoT ka tas t ro fis Ta vi dan asa ci leb lad an, Tu ki is ma inc mox da, maq si ma lu rad Se vam ci roT mis gan mi ye ne bu li zi a ni. Cven ar Seg viZ lia Se va Ce roT sti qi u ri mov le ne bis ume te so ba, mag ram Seg viZ lia Se vam ci roT, ma ga li Tad, mi wis Z v riT an gri ga liT ga mow ve u li zi a ni, Tu uf ro mdgrad Se no bebs ava Se nebT myar ni a dag ze da ga mo vi ye nebT sa Ta na do teq no-lo gi ebs.
pre ven cia da Se mar bi le be li zo me bis mi Re ba iwye ba, ro de sac:üvac no bi e rebT, Tu ra ris ke bis wi na Se dgas Cve ni mo sax le o ba;üCve ni oja xis wev reb Tan an me zob leb Tan er Tad vgeg mavT, Tu ro gor Se vam ci roT ris ki
da ro gor avi ci loT Ta vi dan zi a ni;üre a lu rad va xor ci e lebT Cve ni mowy v la do bis Se sam ci reb lad da sa xul geg mas.
Cven ver Se va Ce rebT sti qi ur mov le nas, mag ram Seg viZ lia mis gan mi ye ne bu li zi a ni Se vam-ci roT, Tu ukeT gve co di ne ba mi si ga mom w ve vi mi ze ze bi da zi a nis pre ven ci is an Sem ci re bis gze bi. imis ga mo, rom ka tas t ro fe bi xSi rad ada mi a ne bis mi er aris ga mow ve u li, bu neb ri vi mov le nis sa zi a no Se de ge bis Ta vi dan asa ci leb lad an Se sam ci reb lad sa Wi roa ga mo vas wo-roT is, ra sac aras wo rad va ke TebT. Ti To e u li ada mi a ni un da ic nob des Ta vis sacxov re bel ga re mos: ro gorc bu neb rivs, ase ve ada mi a nis mi er Seq m nils.
ro de sac ar se bobs saf Txe, vi ciT ar se bu li re a lo ba (prob le ma tu ris- mowy v la do bis CaT v liT) da Se saZ leb lo be bi, Seg viZ lia gan v sazR v roT ris kis faq to ri, ro me lic Se iZ le ba da vi ta noT ru ka ze an mci re geg ma ze. es Se iZ le ba ga keT des mar ti vad, mar ke ri sa da sla i des-
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 99
ko pis gam Wir va le fur ce lis meS ve o biT uk ve ar se bul ru ka ze, geg ma ze an eleq t ro nul for-mat Si GIS (ge o in for ma ci u li mar T vis) sis te mis ga mo ye ne biT.
ris ke bis ru ka war mo ad gens da sax le bis geg mas an mo dels, ro mel zec aR niS nu lia mi-si yve la mniS v ne lo va ni obi eq ti, ma ga li Tad, sa gan ge bo sam sa xu re bi, sko le bi da sa a vad m-yo fo e bi, gam ge o ba da sxva mniS v ne lo va ni Se no be bi, ag reT ve sa sof lo- sa me ur neo mi we bi da par ke bi. ru ka ze da ta ni lia po ten ci u rad sa Si Si ad gi le bi an sazR v re bi (mag., wyal di do bis zo ne bi, mi wis Z v ris zo ne bi, Se saZ lo mewye ris ad gi le bi, vul ka ni da a.S.) da Ti To e u li ze mox-se ne bu li obi eq tis saf r Txis xa ris xi (mci re di da zi a ne bis saf r Txe, mniS v ne lo va ni da zi a ne-bis saf r T ze an sru li ga nad gu re bis saf r Txe).
ro de sac kon k re tul te ri to ri a ze mo sa lod ne li saf r Txe e bi bev ri a, am Sem Tx ve va Si xde ba e.w. Sre e bis da de ba ar se bul geg ma ze, ru ka ze, gam Wir va le fur c le bis meS ve o biT, ro-mel zec da ta ni lia saf r Txe e bi da vi RebT ama Tu im saf r Txis sazR v rebs; igi ve xde ba pro fe-si o na lur do ne ze eleq t ro nul ru keb ze GIS-is ga mo ye ne biT.
ris ke bis ru ka gvex ma re ba Cve ni da sax le bis wi na Se mdga ri saf r Txe eb sa da ris ke bis gar-k ve va Si. igi moq me de bis ken ubiZ gebs yve las, ra Ta Ta vi dan avi ci loT ka tas t ro fa an Se vam-ci roT mis mi er mi ye ne bu li zi a ni. ma ga li Tad, ru ka ze Se iZ le ba naC ve ne bi iyos sko la an sxva mniS v ne lo va ni Se no ba, ro me lic mewye ris ma Ra li ris kis zo na Si mde ba re obs. gar da ami sa, ase-Ti ru ka dag vex ma re ba mom za de bul ni dav x v deT mo sa lod nel sa gan ge bo si tu a ci as.
Se kiTx ve bi:1. ras niS navs ka tas t ro fis pre ven cia da Se mar bi le be li zo me bi?2. ra aris ris ke bis ru ka da ra Si gvex ma re ba is?3. ra aris hi o gos sa moq me do prog ra ma da ras isa xavs is miz nad?
aq ti vo ba 1. jgu fu ri pro eq ti: `da sax le bis ris ke bis ru kis Sed ge na~. dam ri ge be li klass oTx - ka ci an jgu fe bad hyofs da aZ levs da va le bas, rom lis Se sas ru-
leb lad jgu febs ori kvi ra eZ le vaT. da va le bis Ses ru le bis Sem deg jgu fe bi ake Te ben pre-zen ta ci ebs.
aq ti vo ba 2.amo i kiTxeT wig ne bi dan da Zve li ga ze Te bi dan an hkiTxeT uf ro sebs, Tu ra mniS v ne lo va-
ni saf r Txe e bis wi na Se aR moC n da Tqve ni da sax le ba war sul Si. da ad gi neT, ra ad gi le bia yve-la ze sa Si Si wyal di do bis, mi wis Z v ris, mewye ris da Stor mis dros.
Se kiTx ve bi:1. ra ka tas t ro fe bi mom x da ra am ad gi leb Si ad re? ro dis? 2. ra mo i moq me da mo sax le o bam?3. ra un da ga keT des mo ma val Si ka tas t ro fis Ta vi dan asa ci leb lad? vin ari an Tqvens Tem-
Si is ada mi a ne bi da or ga ni za ci e bi, rom leb sac am saq me Si dax ma re ba Se uZ li aT? ru ka ze da i ta neT yve la ze mniS v ne lo va ni Se no be bi: sko la, ad gi lob ri vi gam ge o bis Se-
no ba, sa a vad m yo fo, sa xan Z ro sad gu ri, po li ci is gan yo fi le ba da sacxov re be li sax le bi. ag reT ve da i ta neT saf r Txis Sem c ve li na ge bo be bi, ma ga li Tad, qar xa na, kaS xa li, eleq t ro-sad gu ri, moZ ve le bu li da ga sa mag re be li Se no be bi. Ti To e u li ti pis Se no bis aR sa niS na vad gan s x va ve bu li sim bo lo ga mo i ye neT. ru ka ze ga da i ta neT yve la gza, mdi na re, eleq t ro ga dam-ce mi xa ze bi, wyal mo ma ra ge bis da ka na li za ci is sis te me bi da na gav say re le bi. Ti To e u li ase-Ti ad gi li sxva das x va fe riT aR niS neT.
mi u Ti TeT, Tu ram de nad di dia Se no bis da zi a ne bis saf r Txe (mci re di da zi a ne bis saf r-Txe, mniS v ne lo va ni da zi a ne bis saf r T ze an sru li ga nad gu re bis saf r Txe). ga mo i ye neT sxva-das x va fe ri an sim bo lo ris kis do nis an ti pis (ma ga li Tad, wyal di do bis an mewye ris ris kis)
100
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
aR sa niS na vad. da ad gi neT, sad cxov ro ben is ada mi a ne bi, rom leb sac ka tas t ro fis Sem Tx ve va-Si yve la ze me tad das Wir de baT dax ma re ba. aR niS neT sko le bi, sa a vad m yo fo e bi da sa bav S vo ba Re bi.
ga ni xi leT Tqvens da sax le ba Si ris ke bis Sem ci re bis da ka tas t ro fe bis Ta vi dan aci le-bis sxva das x va Se saZ lo Ro nis Zi e ba. ra Se giZ li aT ga a ke ToT Tqven da Tqven ma re gi on ma/ qa-laq ma/ so fel ma?
aq ti vo ba 2. dam ri ge be li klass hyofs mci re jgu fe bad da ax se nebs, rom ar se bobs sxva das x va ti pis
saf r Txe e bi. zo gi maT ga ni bu neb ri vi a, zo gi -a da mi a nis mi er ga mow ve u li (an T ro po ge nu li). Sem deg sTxov s mos wav le ebs 15 wu Tis gan mav lo ba Si mo i fiq ron da `flip Car t ze~ Ca mo we ron, Tu ra pi ro beb Si iq ce va es saf r Txe e bi ka tas t ro fad.
aq ti vo ba 3. de ba te bi: dam ri ge be li klass or jgu fad hyofs da aZ levs 15 wuTs mo sa fiq reb lad
Sem deg Te ma ze: `ra mi ze ze biT xde ba ka tas t ro fe bi? bu neb ri vi Tu ada mi a nis mi er ga mow ve-u liT?~ pir vel jgufs da va le bad eZ le va mo iy va non ar gu men te bi, rom ka tas t ro fe bi xde ba bu neb ri vi mi ze ze biT, me o re jgufs ki – ada mi a nis mi er ga mow ve u li mi ze ze biT. imar Te ba de-ba te bi, rom lis das ru le bis Sem de gac, dam ri ge be li dam x ma re ma sa lis ga mo ye ne bi Ta ke Tebs Se ma ja me bel das k v nas.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 101
anoreqsia – kvebis reJimis darRveva,
romelsac axasiaTebs akviatebuli ideebi
gaxdomasTan dakavSirebiT da araadekvatu-
ri TviTSefaseba.
genderi – sqesTan dakavSirebuli, kul-
turiT Camoyalibebuli warmodgenebi da
molodinebi.
evakuacia – safrTxis Semcveli gare-
modan adamianebis gamoyvanis iZulebiTi,
organizebuli procesi.
TviTSefaseba – adamianis mier saku-
Tari unarebis, Rirebulebebisa da mniS-
vnelobis Sefaseba.
ideali – realobis srulyofili xati,
romelic mozardis qcevis regulatori da
sxva adamianTa Sefasebis kriteriumi xdeba.
identoba – pirovnebis mTlianoba,
pirovnuli Tu socialuri rolisadmi saku-
Tari mikuTvnebulobis gacnobiereba. gad-
awyvetilebis miReba sakiTxTan dakavSire-
biT ` vin var? rogori var? “
imiji – garegnuli saxe, romliTac
pirovneba an organizacia sazogadoebis
winaSe warsdgeba.
kompromisi – SeTanxmebis miRweva ur-
TierTdaTmobis gziT.
kultura – adamianTa jgufis cxovre-
bis stili, romlic erTi Taobidan meoreSi
komunikaciis meSveobiT gadaicema. igi moi-
cavs jgufis mrwamss, Rirebulebebs, enasa
da xelovnebis nimuSebs.
mimika – emociebiT gamowveuli saxis
kunTebis moZraoba.
mozardTa subkultura – mozardebis
Rirebulebebi da cxovrebis stili, romel-
ic upirispirdeba mozrdili adamianebis Ri-
rebulebebsa da cxovrebis stils.
stereotipi – fiqsirebuli warmodgena
jgufis Sesaxeb, romlis meSveobiTac xdeba
mocemuli jgufis konkretuli wevrebis
aRqma. arsebobs stereotipebi erovnebis,
sxvadasxva profesiis warmomadgenlebis,
religiuri jgufebis da sxvaTa mimarT. ste-
reotipebi SeiZleba iyos rogorc dadebiTi,
ise uaryofiTi.
Jesti – sxeulis moZraoba, poza, romel-
ic kulturuli tradiciebis gaTvaliswine-
biT garkveuli informaciis matarebelia.
warmosaxuli auditoria – mozardis
warmodgena imasTan dakavSirebiT, rom mu-
dam yuradRebis centrSi imyofeba.
terminTa ganmarteba
102
erovnuli saswavlo gegmebis centri
sadamrigeblo saaTis programa
gamoyenebuli literatura
1. d. uznaZe. bavSvis fsiqologia, saskolo asakis fsiqologia. Tbilisi. 2005.
2. T. gogiCaiSvili. moswavlis asakobrivi fsiqologia. Tbilisi. 2001.
3. Cven, xalxi. proeqti moqalaqe. demokratiis ganviTarebis fondi.
4. T. sirbilaZe. m. kobaiZe. m. javaxiSvili. Tvali gavusworoT realobas. anu ra vaswav-
loT narkomaniaze. Tbilisi. 2003.
5. samoqalaqo aRzrda. savarjiSoebis paketi dawyebiTi klasebisaTvis. qarTvelos peda-
gogTa kvalifikaciis amaRlebisa da gadamzadebis centraluri instituti. Tbilisi.
1998.
6. ekologiuri ganaTlebis Sesavali. saqarTvelos pedagogTa kvalifikaciis amaRlebisa
da gadamzadebis centraluri instituti. Tbilisi. 1998.
7. Zaladobis aRmofxvra skolebSi. rogor SevcvaloT garemo?
8. l. bedinaZe. yofaqcevis kultura. Tbilisi. 2009.
9. Пособие для учителей по проблеме снижения риска стихийных бедствий. – Алматы: РИПК СО. 2009.
10. Э. Фром. Искусство любить. Питер. 2000.
11. Г. Краиг. Д. Бокум Психология Развития 9-ое издание. 2004.
12. Ф.Раис. Психология подросткового и юношеского возраста.Питер.2000.
13. Education Civique.Cycle 4. Editions Nathan.1997.
14. Education Civique.Cycle 5. Editions Nathan.1997.
15. Klaus W. Vopel. Kinder konnen kooperieren.Band 2. iskopress. 1999.
V_IX klasebis damrigebelTaTvis 103
SeniSvnebisaTvis
104 sadamrigeblo saaTis programa
SeniSvnebisaTvis
